Της Δήμητρας Καλυκάκη,
«Πια δεν φοβάμαι εγώ
και καρτερώ. Έλα δράμε.
Τον έρωτα οδηγό
στο διάβα μας κρατάμε.
Σα να μας φερν’ η Αργώ
Στο χρυσό δέρας.»
Ποιητική συλλογή: Περάσματα και χαιρετισμοί, Κωστής Παλαμάς
Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της νεοελληνικής λογοτεχνίας, πολλοί ποιητές αξιοποίησαν το υλικό της αρχαιοελληνικής γραμματειακής παράδοσης, εμπνεύστηκαν από τις μυθολογικές, συμβολικές ιστορίες που κληρονομήσαμε και τις χρησιμοποίησαν προκειμένου να δημιουργήσουν εκ νέου ποιητικά έργα, εμποτισμένα με διαχρονικά μηνύματα. Ιδιαίτερα η «Γενιά του ’30» στηρίχτηκε σε μυθικά πρότυπα, ενσωματώνοντας μέσα σύγχρονους προβληματισμούς που την απασχολούσαν. Μια από τις διασημότερες μυθολογικές διηγήσεις που ενέπνευσε και λειτούργησε ως βασικός πυλώνας για τη δημιουργία νεότερων κειμένων είναι η ιστορία του Ιάσονα, του χρυσόμαλλου δέρατος και της λεγόμενης «Αργοναυτικής Εκστρατείας».
Ως σημείο εκκίνησης της ιστορίας μπορεί να αναφερθεί ο ήρωας Αίσονας, που υπήρξε γιος του Κρηθέα και της Τυρώς, καθώς και ιδρυτής της θεσσαλικής πόλης Αισώνας, που παντρεύτηκε την Πολυμήδη και απέκτησαν έναν γιο, τον Ιάσονα. Επιπλέον, ο Αίσονας αποτελούσε τον νόμιμο κληρονόμο του θρόνου μιας αρχαίας πόλης της Θεσσαλίας, που ονομαζόταν Ιωλκός, και ιδρυτής της οποίας υπήρξε ο πατέρας του. Στο σημείο αυτό της ιστορίας, μια μηχανορραφία ενός ήρωα, του Πελία, έρχεται να ταράξει την ισορροπία της απόδοσης της δικαιοσύνης και να αποτελέσει κομβικό σημείο για τη δραματουργική δράση που επρόκειτο να ακολουθήσει.
Ο Πελίας, γιος της Τυρώς και του Ποσειδώνα, κλέβει από τον ετεροθαλή αδερφό του τον θρόνο και κατακτά την εξουσία με βιαιοπραγίες. Ο Αίσονας όχι μόνο χάνει τον θρόνο, αλλά, εκδιωγμένος και τρομαγμένος για την τύχη της οικογένειάς του, εγκαταλείπει την πατρίδα και τον γιο του με απώτερο σκοπό να τον προστατέψει. Εμπιστεύεται τον Ιάσονα στον σοφό Κένταυρο Χείρωνα, που διέμενε στο Πήλιο. Πράγματι, ο Κένταυρος φρόντισε τον νεαρό, τον μύησε σε σπουδαίες τέχνες, τον βοήθησε να ασκηθεί στο σώμα, μα και στο μυαλό, και τον ανέθρεψε με φροντίδα και στοργή, ώστε στα 20 του είχε γίνει πλέον ένας άξιος άντρας. Τότε, ο νέος αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του, την Ιωλκό, και να διεκδικήσει τον θρόνο, καθώς και όσα στερήθηκε αδίκως η οικογένειά του.
Τη στιγμή της άφιξής του, ο Ιάσονας εντυπωσίασε όλους τους κατοίκους με την απαράμιλλη ομορφιά του και το μεγαλείο του. Προκαλούσε την αίσθηση μιας θεϊκής προέλευσης και πολλοί αναρωτήθηκαν, αν αντίκρυζαν μπροστά τους τον θεό Άρη ή τον Απόλλωνα. Όμως, ο βασιλιάς Πελίας θορυβήθηκε έντονα από το γεγονός πως το παλικάρι φορούσε σανδάλι μόνο στο ένα του πόδι. Σκοτείνιασε απότομα, καθώς στη μνήμη του ανήλθε ένας παλιός χρησμός που έλεγε ότι δεν έχει να φοβάται τίποτα άλλο εκτός από τον μονοσάνδαλο.
Ο ήρωας είχε χάσει το σανδάλι στον ποταμό Άναυρο, όταν δοκιμάστηκε από τη θεά Ήρα, η οποία θέλησε να γνωρίσει, εάν ο Ιάσονας κρύβει ευγενή αισθήματα στην καρδιά του. Μεταμορφωμένη, λοιπόν, σε μια γριά, ανήμπορη γυναίκα, παρουσιάστηκε μπροστά του και τον παρακάλεσε να την περάσει στην απέναντι όχθη. Εκείνος δέχθηκε χωρίς ενδοιασμούς να τη βοηθήσει και πέρασε το ποτάμι μαζί της, με αποτέλεσμα να παρασυρθεί το σανδάλι από τα φουσκωμένα νερά του ποταμού. Έτσι, η προφητεία εκπληρώθηκε. Η γενναιότητα της πράξης του Ιάσονα αιτιολογεί την προστασία της απέναντι στον ήρωα. Ήδη η Ήρα, ως προστάτιδα ολόκληρης της θεσμολογίας, ήταν εύλογο να επιθυμεί να επέλθει η δικαίωση του νόμιμου κληρονόμου, όμως, το συμβάν που λειτουργεί ως ανάδειξη της αρετής του ήρωα, ενισχύει και επιβεβαιώνει τη θέση της.
Ο βασιλιάς Πελίας υποκρίθηκε πως θα δώσει στον νέο τον νόμιμο θρόνο που του άνηκε, με τη προϋπόθεση εκείνος να εκπληρώσει πρώτα μια αποστολή. Να φέρει στην Ιωλκό το χρυσόμαλλο δέρας. Άλλο ένα κομβικό σημείο εμφανίζεται στην ιστορία με την εισαγωγή μιας άλλης μυθικής ιστορίας που έρχεται να κορυφώσει την εξέλιξη. Σύμφωνα με τη μυθολογική αφήγηση, ο βασιλιάς Αθάμας έλαβε χρησμό από το μαντείο των Δελφών πως ο γιος του αποτελεί την αιτία που δε φύτρωσε σιτάρι ολόκληρη τη χρονιά, γι’ αυτό αποφασίζει να θυσιάσει τα δύο του παιδιά. Η μητέρα τους που είχε πεθάνει, όταν συνειδητοποίησε από τους ουρανούς τί επρόκειτο να συμβεί, έστειλε ένα κριάρι με χρυσό δέρμα να εμποδίσει τη θανάτωση. Πράγματι, την ώρα της θυσίας, το κριάρι εμφανίστηκε και άρπαξε την Έλλη και τον Φρίξο, μεταφέροντάς τους στην Κολχίδα και χαρίζοντάς τους τη ζωή (αν και η Έλλη, στη διάρκεια της διαδρομής, έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε). Ο Φρίξος, σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης, θυσίασε το κριάρι στον θεό Δία και παρέδωσε το χρυσό δέρμα του στον βασιλιά Αιήτη, που τους φιλοξενούσε. Ο βασιλιάς, με τη σειρά του, έκρυψε το δώρο στο δάσος του Άρη και τοποθέτησε έναν τρομερό δράκο για να το προστατεύει. Ως σύμβολο, το χρυσόμαλλο δέρας εντάσσεται στην ιστορία ως πιστοποιητικό της αξιοσύνης του κατόχου, δηλαδή του ανθρώπου που αξίζει δικαιωματικά να κατέχει την εξουσία.
Η αποδοχή της αποστολής από τον Ιάσονα σηματοδοτεί επισήμως την αρχή του ταξιδιού. Αρχικά, ο ήρωας κατέφυγε στον Άργο, τον γιο του Φρίξου, ζητώντας την αρωγή του, και ο δεύτερος, μετά την προτροπή της θεάς Αθηνάς, ναυπήγησε την «Αργώ». Έπειτα, ο Ιάσονας κατέφυγε σε ολόκληρη την Ελλάδα προκειμένου να βρει τους συντρόφους που θα τον βοηθούσαν να εκπληρώσει την αποστολή του. Πολλοί ήρωες αποφάσισαν να τον συνοδεύσουν, ανάμεσά τους ο Ηρακλής από τη Θήβα, ο Θησέας από την Αθήνα, ο Αμφιάραος από το Άργος, οι Διόσκουροι από τη Σπάρτη, ο Μελέαγρος από την Καλυδώνα, ο Ορφέας από τη Θράκη, ο Άδμητος από τις Φερές, ο Πηλέας, ο πατέρας του Αχιλλέα, από τη Φθία και από την Ιωλκό ο γιος του βασιλιά Πελία, ο Άκαστος. Επιβιβάστηκαν όλοι στην Αργώ και ξεκίνησαν το μακρινό ταξίδι, σχηματίζοντας τη λεγόμενη «Αργοναυτική Εκστρατεία».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Απολλώνιος Ρόδιος (1854), Αργοναυτικά, επιμέλεια Henricus Keil.
- Dixon-Kennedy, M., (1998), Encyclopedia of Greco-Roman Mythology, Library, ABC-CLIO, Inc, California.
- Κακριδής, Ι. (1986), Ελληνική μυθολογία- Οι ήρωες, τόμ. Γ’ , Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
