Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης τον Μάρτιο του 1821 αποτελεί μία από τις κορυφαίες –αν όχι η κορυφαία– στιγμή της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. Ο πολυετής Αγώνας γνώρισε αρκετές διακυμάνσεις και δεν ήταν λίγες οι φορές που το κίνημα κινδύνευσε να σιγήσει. Οι φοβίες και οι κίνδυνοι που είχαν να αντιμετωπίσουν οι επαναστάτες σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν λίγοι. Οι κινηματίες απέναντι σε όλα αυτά είχαν να προτάξουν την Πίστη τους. Η τελευταία αποτελούσε τον πλέον πολύτιμο «σύμμαχο» στο δύσκολο εγχείρημα επίτευξης της εθνικής ανεξαρτησίας. Βρισκόταν στις ψυχές των επαναστατών κατά την έναρξη του Αγώνα, στις μεγάλες επιτυχίες αυτού, αλλά και στις στιγμές που ο βίαιος τερματισμός του βρισκόταν αρκετά κοντά.
Μια ισχυρή απόδειξη των προαναφερθέντων μάς παραθέτει ο συγγραφέας Δημήτρης Β. Προύσαλης, με το βιβλίο Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος: Ιστορίες και αφηγήσεις για το θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων το 1821, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός. Πρόκειται για το 20ό έργο του συγγραφέα και υποψήφιου Διδάκτορα ΠΤΔΕ. Σε αυτό παρατίθενται 96 ιστορίες, στις οποίες η χριστιανική πίστη παίζει κεντρικό ρόλο στη ζωή των επαναστατών και λειτουργεί ως ένας παράγοντας ενίσχυσης της ψυχολογίας τους.
Όπως είναι φυσικό, οι πρώτες διηγήσεις αναφέρονται στη χρονική περίοδο πριν από την έναρξη της Επανάστασης. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε περιστατικά που διαμόρφωσαν την επαναστατική συνείδηση των Ελλήνων, καθώς και τη «βοήθεια» που προσέφερε η Πίστη στην προετοιμασία του Αγώνα. Στη συνέχεια, τονίζεται η συνεισφορά των ιερέων στον ξεσηκωμό των υπόδουλων πληθυσμών, αλλά και οι προσωπικές ενέργειές τους, που βοήθησαν το κίνημα.
Έπειτα, παρατίθενται διηγήσεις από τις πολεμικές συγκρούσεις που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, δημιουργώντας την κατάλληλη «γέφυρα» για τη μετάβαση στο επόμενο κεφάλαιο. Σε αυτό αναφέρονται προσευχές και τάματα ορισμένων εκ των πρωταγωνιστών του κινήματος. Όντας ίσως η κορυφαία «στιγμή» επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό, οι προσευχές πραγματοποιούνται σε κρίσιμες στιγμές τόσο για το σύνολο των κινηματιών όσο και προσωπικά για τον προσευχόμενο.
Μεταβαίνοντας στο έκτο κεφάλαιο του συγγράμματος, παρατηρούμε να εξιστορούνται περιστατικά, τα οποία δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση τη λογική και βοηθούν στην ενίσχυση της πίστης των αγωνιστών, τα λεγόμενα θαύματα. Πρόκειται για στιγμές κατά τις οποίες η όποια αρνητική κατάσταση έχει δημιουργηθεί μεταβάλλεται εξ ολοκλήρου υπέρ των επαναστατών, με τρόπο ανεξήγητο, σαν μια ανώτερη δύναμη να ευνοούσε τους επαναστάτες.
Ακολουθεί το μεγαλύτερο κεφάλαιο του συγγράμματος, και το όγδοο στη σειρά. Το κεφάλαιο αυτό καταπιάνεται με μία ευρεία θεματολογία, η οποία σχετίζεται με την πίστη των ανθρώπων στον Θεό και την εκδήλωση αυτής. Ειδικότερα, αναγράφονται διηγήσεις από τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο των ανθρώπων. Μεταξύ των διηγήσεων αυτών, η συναισθηματική κατάσταση των ανθρώπων διαφέρει, ωστόσο, η πίστη τους παραμένει –στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων– ακλόνητη. Μάλιστα, η τελευταία χρησιμοποιήθηκε και ως μέσο αναπτέρωσης του ηθικού των επαναστατών στις δύσκολες στιγμές που συνάντησε το ελληνικό κίνημα.
Το ένατο και τελευταίο κεφάλαιο του συγγράμματος είναι ένα από τα σημαντικότερα. Αυτό συμβαίνει, διότι σε αυτό παρατίθενται γράμματα που συγγράφηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το κεφάλαιο αυτό αποτελεί την ισχυρότερη απόδειξη όσων έχουν λεχθεί στις παραπάνω σειρές. Στα έντεκα γράμματα που παρουσιάζονται, είναι έκδηλες οι αναφορές που γίνονται στο θεϊκό στοιχείο, το οποίο κατέχει κεντρική θέση στην πορεία του κινήματος. Μέσω αυτού, οι περιοχές του ελλαδικού χώρου πείθονται να ξεσηκωθούν εναντίον της οθωμανικής διοίκησης, όπως, επίσης, ζητείται η «παρέμβασή» του στις δύσκολες στιγμές που αντιμετωπίζει το κίνημα. Σε ορισμένα σημεία αυτών των επιστολών διακρίνεται η πεποίθηση ότι οι επαναστατημένοι πολεμούσαν πρωτίστως για τη θρησκευτική τους ανεξαρτησία και σε δεύτερο βαθμό για την αντίστοιχη εθνική.
Με την παράθεση των προαναφερθέντων επιστολών ολοκληρώνεται η «περιήγηση» του αναγνώστη στις σελίδες του συγγράμματος. Κάθε μία από τις 96 διηγήσεις έρχεται να δώσει φως σε μικρές και άγνωστες πτυχές του πολυετούς ελληνικού κινήματος. Ωστόσο, η σημασία των διηγήσεων είναι διττή. Ειδικότερα, εάν αντιμετωπιστούν ως μονάδες, έχουμε το προλεχθέν αποτέλεσμα. Σε περίπτωση, όμως, που επιχειρήσουμε να κρίνουμε τις ιστορίες αυτές ως ένα σύνολο, οδηγούμαστε σε ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα. Συγκεκριμένα, είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τη σημασία του Χριστιανισμού στη ζωή των επαναστατημένων. Η Πίστη τους προκάλεσε την έναρξη της Επανάστασης, τους οδήγησε στην επίτευξη των πρώτων σημαντικών νικών και τους κράτησε αφοσιωμένους στο κίνημα στις δύσκολες στιγμές.
