Της Αριστονίκης Ντάλντα,
Όπως στην παγκόσμια λαογραφία, έτσι και στην κέλτικη, οι νεράιδες εμφανίζονται ως μεταφυσικά όντα ως δίαυλοι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τον φυσικό κόσμο. Σε κάθε πολιτισμό, οι νεράιδες αποτυπώνονται με διαφορετικές υπερφυσικές ικανότητες, εμφάνιση και προθέσεις σε παραμύθια και μαρτυρίες, που για αιώνες μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.
Η φυλή Tuatha Dé Danann, οι άνθρωποι της θεάς Danu, έχει συνδεθεί, σύμφωνα με τους κέλτικους μύθους, με τις πολυάριθμες νεράιδες που κατοικούν στα καταπράσινα και γεμάτα λουλούδια, δέντρα, θάμνους και λίμνες τοπία της χώρας. Λέγεται ότι ήταν επιδέξιοι στη μαγεία. Εξαιτίας των γνώσεών τους, εκδιώχθηκαν από τον ουρανό και κατέβηκαν στην Ιρλανδία μέσα σε ένα σύννεφο ομίχλης. Ως φυλή ζούσαν στη χώρα μέχρι την άφιξη και την κυριαρχία των Μιλήσιων, των προγόνων των σύγχρονων Ιρλανδών. Σύμφωνα με το Βιβλίο των Εισβολών (“Leabhar Gabhála”), από τους αρχαιότερους χρόνους μέχρι και τον 17ο αιώνα αντιμετωπίζονται ως πραγματικοί άνθρωποι από τους γηγενείς ιστορικούς.
Σύμφωνα με τον Koltypin, ήταν: «Ένας επιστημονικός λαός που κατανόησε τους νόμους της φύσης και ήταν σε θέση να λειτουργήσει. Οι Tuatha Dé Danann είχαν παντού γνώση για τις θεραπευτικές και δυναμικές ιδιότητες των φυτών και τα χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών, θανατηφόρων πληγών και κατά την εκτέλεση ξορκιών. Ήταν, επίσης, πολύ επιδέξιοι τεχνίτες και μουσικοί, στρατιώτες και ποιητές, και τα όπλα τους θεωρούνταν ως τα καλύτερα και πιο σύγχρονα. Οι γυναίκες είχαν σχεδόν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα με τους άνδρες και συμμετείχαν ενεργά σε όλες τις υποθέσεις των ανδρών, ακόμα και στον πόλεμο. Πολύ συχνά μιλούσαν ως απεσταλμένοι στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών και συμμετείχαν σε συμβούλια για τη σύναψη της ειρήνης». Σύμφωνα με τους μύθους, διέπρεψαν στην επιστήμη, τη μαγεία και τον πολιτισμό. Πάντως, οι Tuatha Dé Danann δεν ήταν θεοί και θεές, νεράιδες, ή οποιοδήποτε άλλο μυθικό πλάσμα, αλλά μια φυλή με σπάνια γνώση της λειτουργίας της φύσης. Είχαν μια απίστευτη παραφυσική ομορφιά που γοήτευε τους θνητούς. Ήταν ψηλοί και αδύνατοι, με λευκό δέρμα, με μπλε, γκρι ή πράσινα μάτια και μακριά χρυσαφένια μαλλιά.
Στην περίπτωση της Βόρειας Βρετανίας και της Σκωτίας, η λαογραφία καταγράφει τη Βασίλισσα του Elphame, δηλαδή τη Βασίλισσα της Χώρας των Νεραϊδών. Συνδέεται με τη μαγεία, τον τοκετό και τη θεραπεία. Αυτή η θεά έχει περιγραφεί ως μια νέα και όμορφη γυναίκα που θα μπορούσε να κλέψει την καρδιά οποιουδήποτε άνδρα. Ως προς τα χαρακτηριστικά της, θυμίζει αρκετά τη σκανδιναβική θεά Freyja. Πιθανόν, πάντως, βασίστηκε στη θεά Nicnevin, επίσης γνωστή ως “Nicneven” και “Nicnevan”. Το όνομά της σημαίνει «η κόρη της θεότητας». Η Nicnevin είναι μια κέλτικη θεότητα προστάτιδα, της οποίας η γιορτή συνδέθηκε με φθινοπωρινούς εορτασμούς, ειδικά με το Samhain. Στους θρύλους παρουσιάζεται ως μέσο επικοινωνίας με πνεύματα των νεκρών και είχε σχέση με τη μαγεία και τα ξόρκια. Είχε μεγάλη σοφία και μαγικές ικανότητες. Στη σκωτσέζικη λαογραφία, η Nicneven θεωρούνταν η βασίλισσα των νεραϊδών. Μερικές περιγραφές εμφανίζουν κάποιες ομοιότητες με την ελληνική Θεά Εκάτη. Η ιστορία της είναι γεμάτη αντιθέσεις και κάποιοι την είδαν ακόμα και ως μια διαβολική θεά.
Με τον καιρό, ο όρος Νεράιδα-Βασίλισσα άρχισε να εμφανίζεται όλο και συχνότερα στην παγκόσμια λαογραφία. Σύμφωνα με διάφορους θρύλους, η κάθε βασίλισσα των νεραϊδών, με τον δικό της μυστήριο τρόπο, μπορούσε να ηγηθεί στον κόσμο των νεραϊδών. Δεν είναι λίγες οι θεές που συνδέθηκαν με αυτά τα θρυλικά πλάσματα ανά τόπους και ανά εποχές. Ο θρύλος αυτός έγινε έμπνευση για πολλούς συγγραφείς και διάφορους καλλιτέχνες.
Δεν είναι γνωστό πότε ως όρος εμφανίστηκε στην ιστορία και στους θρύλους, αλλά αναφέρθηκε σε πολλές παλιές λαϊκές ιστορίες. Πάντως, εμφανίζεται στη γραφή του Thomas Rhymer περίπου το 1220-1298. Το παραμύθι του Rhymer περιγράφει έναν άνδρα ο οποίος έλαβε βοήθεια από τη Βασίλισσα του Elphame και απέκτησε το χάρισμα της προφητείας, αφού όμως παρέμενε κοντά της και ερχόταν σε ερωτική επαφή μαζί της. Σε κάθε εκδοχή της ιστορίας, πρόκειται για ένα μυστήριο μυθικό πλάσμα που είναι η βασίλισσα ενός αγνώστου βασιλείου. Δεν φαίνεται να παρουσιάζεται ως ένα ανώτερο ον.
Πάντως, δεν είναι λίγες οι αναφορές για αυτόν τον θρύλο και σε έγγραφα από δίκες μαγισσών. Για παράδειγμα, το 1957, ο Andro Man, ο οποίος κατηγορήθηκε για μαγεία, στην ομολογία του μίλησε για μια στενή σχέση με τη Βασίλισσα του Elphame. Ισχυρίστηκε ότι για 30 χρόνια διατηρούσε ερωτική επαφή με την αρχηγό των νεραϊδών, η οποία τον κρατούσε κοντά της και μαζί έκαναν πολλά παιδιά. Εκείνη του είχε δώσει το χάρισμα της γνώσης και τη δυνατότητα να θεραπεύει ανθρώπους και ζώα. Η Βασίλισσα εμφανιζόταν και σε γυναίκες, όπως στη περίπτωση των μαγισσών Bessie Dunlap και Isobel Gowdie. Σύμφωνα με τις ομολογίες τους, η νεράιδα τις είχε επισκεφτεί πολλές φορές και τους δίδασκε πώς να θεραπεύουν ζώα και ανθρώπους. Η Bessie ανέφερε ότι βρέθηκε μαζί της και κατά τη διάρκεια του τοκετού της.
Μέχρι και σήμερα, η Βασίλισσα του Elphame ταυτίζεται με τη χώρα των Νεραϊδών. Ως σύμβολο εξακολουθεί να είναι σημαντική για τους ανθρώπους με παγανιστικές πεποιθήσεις. Επιπλέον, σύμφωνα με κάποιους χριστιανούς ιερείς, οι νεράιδες θα μπορούσαν να παρομοιαστούν με αγγέλους. Όσον αφορά τον καλλιτεχνικό χώρο, κατά τον 19ο αιώνα, οι νεράιδες έγιναν ένα δημοφιλές μοτίβο τέχνης σε μυθιστορήματα, ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής και καλλιτεχνικές παραστάσεις. Με την εξέλιξη της μυθοπλασίας, ανά τους αιώνες οι νεράιδες εμφανίζονταν όλο και πιο συχνά σε μυθοπλασίες στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Ακόμα, οι άνθρωποι δείχνουν την ανάγκη να επικοινωνήσουν με τον φανταστικό αυτό κόσμο ψάχνοντας την είσοδό του σε κάποιον λόφο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αναζητούν σημάδια ή προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους ότι είδαν ένα τέτοιο θρυλικό πλάσμα, προκαλώντας το να εμφανιστεί με διάφορους τρόπους, όπως με μελωδίες με τη χρήση της άρπας.
Αδιαμφισβήτητα, πάντως, η Ιρλανδία, όπως και το Βόρειο Ηνωμένο Βασίλειο είναι οι χώρες των νεραϊδών. Από γενιά σε γενιά μεταφέρονταν μαρτυρίες, ιστορίες, μύθοι και θρύλοι. Μήπως, όμως, πράγματι πρόκειται για όντα ορατά και υπαρκτά στον δικό μας φυσικό κόσμο;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Klimczak, Natalia (2016), Meetings with the Queen of Elphame: A Magical and Protective Fairy Queen, άρθρο της ιστοσελίδας ancient-origins.net, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Λήμμα “Tuatha Dé Danann” (1998), από την Britannica Encyclopedia, διαθέσιμο ΕΔΩ
- Rushton, Neil (2022), The Origins of the Faeries: Encoded in our Cultures – Part I, άρθρο της ιστοσελίδας ancient-origins.net, διαθέσιμο ΕΔΩ
