Του Μηνά Στραβοπόδη,
Το 2015 αποτελεί έτος σταθμό για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Είναι η πρώτη φορά που σε διακρατικό επίπεδο επιχειρείται η αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού. Συγκεκριμένα, η 30η Νοεμβρίου του 2015 αποτελεί την αφετηρία της διάσκεψης του ΟΗΕ στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή. Στη διάσκεψη αυτή για πρώτη φορά, ορίζεται συγκεκριμένο πρόγραμμα με μακροπρόθεσμο στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου, που προκύπτει κυρίως από τα ορυκτά καύσιμα. Έτσι, λοιπόν, τίθενται οι εξής στόχοι: α) αυστηρό ισοζύγιο μεταξύ των εκπομπών αερίων και των αερίων που απορροφώνται από «τρύπες του άνθρακα» (π.χ. δάση, ωκεανοί κτλ.) και β) η διατήρηση της θερμοκρασίας, όχι προσαυξημένη πάνω από 1.5-2οC σε σχέση με τα επίπεδα της προ-βιομηχανικής εποχής. Τέλος, στη συνδιάσκεψη αυτή εγκαθιδρύεται ένας μηχανισμός που επιβάλλει στα κράτη να αναθεωρούν τον περιορισμό των εκπομπών τους κάθε 5 χρόνια.
Επί της ουσίας, με τη συνδιάσκεψη αυτή, η κλιματική αλλαγή αναβαθμίζεται σε απειλή, καθώς πλέον εντάσσεται στην ατζέντα της διεθνούς ασφάλειας και αποτελεί σύγχρονο ζήτημα της διεθνούς ασφάλειας, με αποτέλεσμα τα κράτη να είναι πλέον υποχρεωμένα να χαράξουν συγκεκριμένη στρατηγική για την αντιμετώπισή της, καθώς ακόμα και η επιβίωση ορισμένων κρατών (κυρίως των παράκτιων και των νησιωτικών) τίθεται σε αμφιβολία.
Η συμφωνία του Παρισιού τέθηκε εν τέλει σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου του 2016, καθώς τότε την υιοθέτησαν 72 κράτη υπεύθυνα για το 56,75% των εκπομπών αερίων (υπενθυμίζεται πως η συμφωνία αυτή, για να τεθεί σε ισχύ, χρειαζόταν το 55%).
Λίγες μέρες μετά, στις 7 Νοεμβρίου, αρχίζουν οι εργασίες στο Μαρρακές για τη νέα διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα. Στόχος της διάσκεψης αυτής ήταν η συγκεκριμενοποίηση των δεσμεύσεων της διεθνούς κοινότητας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα κράτη, των οποίων η γεωγραφική θέση τα καθιστά πιο ευάλωτα, όπως τα νησιωτικά κράτη (καθώς με την άνοδο της θερμοκρασίας, λιώνουν οι πάγοι και άρα ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας), αλλά και τα αφρικανικά κράτη, που δε διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους, για να υιοθετήσουν τις δεσμεύσεις αυτές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η διάσκεψη αυτή δεν έφερε πάρα πολλά αποτελέσματα.
Η επόμενη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα λαμβάνει χώρα στη Βόννη (2017). Η συνδιάσκεψη αυτή στιγματίζεται από την αλλαγή της στάσης της κυβέρνησης των ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση Trump έχει εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη για το κλίμα από αυτήν που είχε η κυβέρνηση Obama, η οποία είχε υπογράψει τη συμφωνία του Παρισιού. Έτσι, λοιπόν, μετά την αποχώρησή τους από τη συμφωνία του Παρισιού, οι ΗΠΑ ευθυγραμμίζονται στο ζήτημα αυτό με την στάση της Ρωσίας, της Τουρκίας, του Ιράν και της Συρίας, που δεν την είχαν επικυρώσει. Ένα ακόμη πρόβλημα είναι το γεγονός ότι, αν και οι ΗΠΑ δήλωσαν την επιθυμία τους να αποχωρήσουν, η αμερικανική αντιπροσωπεία είναι υποχρεωμένη να παρίσταται στις διασκέψεις για τα επόμενα 3,5 χρόνια (αφετηρία το 2017), γεγονός που θέτει φραγμούς στη λήψη συγκεκριμένων μέτρων κατά τη διεξαγωγή των επόμενων διασκέψεων.
Παρόλα αυτά, η αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ κινητοποίησε τόσο άλλα κράτη και την ΕΕ, όσο και επιχειρηματίες, ώστε να συνδράμουν ακόμη περισσότερο στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού. Έτσι, λοιπόν, η ΕΕ και η Κίνα κατέληξαν σε κοινό ανακοινωθέν, στο οποίο επισημαίνουν: α) ότι θα επιδείξουν ενότητα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, β) ότι θα τηρήσουν στο απαρέγκλιτο τη συνθήκη του Παρισιού γ) ότι θα προβούν σε σημαντική μείωση των ορυκτών καυσίμων δ) ότι θα ενισχύσουν της προσπάθειες για την ανάπτυξη πράσινης τεχνολογίας, και παράλληλα ε) ότι θα συμβάλλουν στην συγκέντρωση €100δις έως το 2020, για να βοηθήσουν τα φτωχότερα κράτη να αναπτύξουν παρόμοιες τεχνολογίες. Ωστόσο, παρά το γενικότερο κλίμα συμφωνίας μεταξύ των δύο μερών, στο κομμάτι του εμπορίου υπήρχε διάσταση απόψεων, καθώς η Κίνα αρνείται σε αυτόν τον τομέα να ακολουθήσει «πράσινη» πολιτική. Το κινεζικό εμπόριο είναι η βασική αιτία της ραγδαίας κινεζικής οικονομικής ανάπτυξης και τυχόν αλλαγή πολιτικής της και μετατροπή αυτής σε «πράσινη», θα μείωνε την ταχύτητα μεταφοράς των κινεζικών προϊόντων με αποτέλεσμα να μειώνονται παράλληλα και τα κέρδη.
Παράλληλα με την κινητοποίηση ΕΕ-Κίνας, κινητοποιήθηκε μεγάλο μέρος του ιδιωτικού τομέα και συγκεκριμένα ορισμένες πολυεθνικές επιχειρήσεις, κυρίως από την βιομηχανία της μόδας, οι οποίες δεσμεύτηκαν στη μείωση των εκπομπών τους κατά 30% έως το 2030 (π.χ. Adidas, Burberry, H&M, Puma, κτλ.).
Στο Κατόβιτσε της Πολωνίας, κατά τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (2018), όπου υιοθετήθηκε και η ανωτέρω δέσμευση των κολοσσών της βιομηχανίας της μόδας, υιοθετήθηκαν οι κανόνες της εφαρμογής της συμφωνίας του Παρισιού, μολονότι δεν λήφθηκαν νέες δεσμεύσεις από τα κράτη. Ωστόσο, ξεπεράστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό οι πολιτικές διαφορές, με εξαίρεση τις έντονες αντιδράσεις που εξέφρασαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία. Συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ εξέφρασαν την άποψη ότι τα αναπτυσσόμενα κράτη έχουν ακριβώς τις ίδιες υποχρεώσεις με τα αναπτυγμένα και ως εκ τούτου δε θα πρέπει να χαίρουν καμίας ευνοϊκής μεταχείρισης. Στον αντίποδα, τα αναπτυσσόμενα κράτη εξέφρασαν ιδιαίτερη ανησυχία για τον τρόπο χρηματοδότησής τους, προκειμένου να εφαρμόσουν τα συμφωνηθέντα.
Όσον αφορά στο κομμάτι της χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων κρατών, η Γερμανία ανακοίνωσε νέες παροχές στο Πράσινο Ταμείο (το οποίο συστάθηκε για αυτόν ακριβώς το λόγο) και η Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ) υποσχέθηκε $200δις για την περίοδο 2021-25.
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου η ΕΕ να έχει μηδενικές εκπομπές αερίων διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2050, χωρίς όμως να υπάρξουν επιπτώσεις στην οικονομία, έθεσε ως στόχο την κλιματική ουδετερότητα, επενδύοντας σε ρεαλιστικές τεχνολογικές λύσεις. Με άλλα λόγια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε μια προσπάθεια μείωσης των εκπομπών και διατήρησης του βιοτικού επιπέδου των Ευρωπαίων πολιτών. Βασικές ενέργειες της προσπάθειας αυτής θα είναι οι εξής: α) ενεργειακή απόδοση-εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, β) καθαρές, ασφαλείς και συνδεδεμένες μετακινήσεις, γ) ανταγωνιστική βιομηχανία και κυκλική οικονομία, δ) υποδομές και διασυνδέσεις, ε) βιο-οικονομία και στ) δέσμευση και αποθήκευση του CO2 για την αντιμετώπιση των υπολειπόμενων εκπομπών.
Εν κατακλείδι, παρουσιάζεται η ανάγκη αντιμετώπισης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής από τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς, καθώς αφενός η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα τις συνθήκες διαβίωσης των κοινωνιών του εκάστοτε κράτους και αφετέρου, διότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί αφετηρία και άλλων πολύ σημαντικών προβλημάτων, όπως είναι η μετανάστευση, οι ενεργειακοί ανταγωνισμοί και η τρομοκρατία. Πιο συγκεκριμένα, τα τέσσερα αυτά ζητήματα διεθνούς ασφάλειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και το ένα επηρεάζει το άλλο σε πολύ μεγάλο βαθμό, καθώς οι πετρελαϊκές επιχειρήσεις, οι οποίες επιχειρούν, κυρίως σε αναπτυσσόμενα κράτη της βόρειας και της υπο-σαχάριας Αφρικής, προκαλούν τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα, τόσο σε τοπικό επίπεδο (π,χ μόλυνση νερού), όσο και σε πλανητικό επίπεδο (π.χ. φαινόμενο του θερμοκηπίου). Κατά συνέπεια, οι περιβαλλοντικές μεταβολές προκαλούν κύματα μετανάστευσης, τόσο ενδοκρατικά, όσο και διεθνώς, με αποτέλεσμα η μεταναστευτική κρίση να διογκώνεται ακόμη περισσότερο. Τέλος, οι εξορύξεις των πετρελαϊκών επιχειρήσεων, κυρίως σε χώρες όπως η Νιγηρία, προκαλούν πολλές παρενέργειες στο γηγενή πληθυσμό, με αποτέλεσμα αυτός να οργανώνεται σε ομάδες και να επιδίδεται σε επιθέσεις κατά των πετρελαϊκών αυτών επιχειρήσεων και των αγωγών που μεταφέρουν ενέργεια (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Boco Haram). Επιπρόσθετα, με τη διόγκωση των μεταναστευτικών ροών μπορούν εύκολα μέλη οργανώσεων του Ισλαμικού εξτρεμισμού να διεισδύσουν παριστάνοντας του μετανάστες με σκοπό την οργάνωση κι εκτέλεση κάποιας επίθεσης σε δυτικά κράτη. Ωστόσο, στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί πως τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν την εξαίρεση και σε καμία περίπτωση τον κανόνα.
Συμπερασματικά, η κλιματική αλλαγή έχει ενταχθεί στην ατζέντα της διεθνούς ασφάλειας και αποτελεί σημαντικό πρόβλημά της, καθώς διαταράσσει τη σταθερότητα στο διεθνές σύστημα με άμεσες επιπτώσεις και στον ίδιο τον άνθρωπο. Η κινητοποίηση της διεθνούς κοινότητας και η ένταξη πιο «ήπιων» ζητημάτων σε αυτά της διεθνούς ασφάλειας είναι κάτι πολύ θετικό, καθώς τα κράτη οφείλουν να αναπροσαρμόσουν τις στρατηγικές τους, ούτως ώστε να καταπολεμηθεί επιτυχώς αυτή η νέα διεθνής απειλή-πρόκληση.
Γεννήθηκε στην Ζάκυνθο και είναι απόφοιτος του τμήματος Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά με άριστα. Έχει υπάρξει αρθρογράφος στην Huffington Post Greece και έχει δημοσιεύσει και κάποια κείμενα στο Antenna News. Είναι πολύγλωσσος, καθώς ομιλεί Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Γερμανικά. Έχει συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα Erasmus+ στις Βρυξέλλες και σε αρκετά συνέδρια προσομοίωσης. Επίσης, έχει υπάρξει ομιλητής σε συνέδρια του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει έντονο ενδιαφέρον για ζητήματα που άπτονται των διεθνών σχέσεων, της διεθνούς ασφάλειας, της Μέσης Ανατολής, των διεθνών οικονομικών και της πολιτικής φιλοσοφίας. Η φράση Carpe Diem ασκεί καταλυτικό ρόλο στον τρόπο που σκέφτεται και πράττει.
