Του Θεοχάρη Κατσιούλα,
Αναμφίβολα, είναι ευρέως γνωστό το διάσημο και επιβλητικό άγαλμα «O Ερμής του Πραξιτέλη», το οποίο απεικονίζει τον θεό Ερμή να στηρίζεται με το δεξί του χέρι σε έναν κορμό δένδρου και να κρατά τον μικρό Διόνυσο στο αριστερό χέρι του.
Το υπέροχο αυτό έργο τέχνης χρονολογείται σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές στην κλασική εποχή (330 π.Χ.) και αποτελεί το μόνο αυθεντικό έργο του Πραξιτέλη που έχει διασωθεί. Το εμβληματικό δημιούργημα, φτιαγμένο από παριανό μάρμαρο με ύψος 2.10 μ., φιλοτεχνήθηκε από τον Πραξιτέλη τον 4ο αιώνα π.Χ. και βρέθηκε στο Ηραίο της Ολυμπίας. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το άγαλμα ήταν αφιερωμένο από τους Αρκάδες και τους Ηλείους στο ιερό Άλτις με βασικότερη αιτία τον εορτασμό ειρήνης μεταξύ τους. Όταν λόγω σεισμού κατεδαφίστηκε ο ναός, με κάποιον ανεξήγητο τρόπο οι φτιαγμένοι από ωμές πλίθρες τοίχοι του ναού σκέπασαν προστατευτικά το κομψοτέχνημα που δημιούργησε με απαράμιλλη και μοναδική τελειότητα ο Πραξιτέλης.
Ιδιαίτερα μαγευτική είναι η ιστορία, η οποία κρύβεται πίσω από το άγαλμα και ξετυλίγεται, παρασέρνοντάς μας σε μια άλλη εποχή. Συγκεκριμένα, η μητέρα του Διονύσου και ερωμένη του Δία πέθανε από τον τρόμο της, όταν ο θεός εμφανίστηκε με τους κεραυνούς μπροστά της. Μετά τη γέννηση του Διονύσου, ο Δίας, φοβούμενος την οργή της Ήρας και για να προστατέψει το νεογέννητο πλάσμα, το εμπιστεύθηκε στον Ερμή, με σκοπό να το μεταφέρει με ασφάλεια στις νύμφες της Κρήτης. Με το άγαλμα ο Πραξιτέλης απεικονίζει ένα μικρό στιγμιότυπο της ανάπαυσης αυτού του ταξιδιού. Σε αυτή τη στιγμή παρουσιάζεται ο Ερμής νωθρός και συνάμα αρρενωπός να ακουμπάει στον κορμό ενός δένδρου. Τα χείλη του αφήνουν μία ελαφρά σκιά και παρατηρείται στη λεπτότητα του στόματός του ένα χαμόγελο, χαρακτηριστικά τα οποία έρχονται σε αντίθεση με τη δυνατή του μύτη και τα άτακτα ατημέλητα μαλλιά που κάνουν το δέρμα του να φαντάζει λείο και απαλό.
Η εντυπωσιακή και συνάμα άξια επαίνου τεχνική του Πραξιτέλη να επεξεργάζεται το μάρμαρο, αφαιρώντας την όποια σκληράδα από την όψη της σάρκας των αγαλμάτων, οφείλεται στη μεγάλη δεξιοτεχνία του. Σκόπιμα ο Πραξιτέλης δεν κρατά τις αναλογίες, διότι με αυτόν τον τρόπο επιθυμεί να δώσει ζωντάνια στο άγαλμα, χαρακτηριστικό που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι εάν παρατηρήσουμε το άγαλμα από τα αριστερά, φαίνεται λυπημένο, από τα δεξιά γελαστό και αν το δούμε από τη μπροστινή όψη, φαντάζει ήρεμο. Επιπροσθέτως, από το άγαλμα δε θα μπορούσαν να λείπουν η περίφημη κατακόρυφη καμπύλη (σχήμα S) του ανθρώπινου σώματος, γνωστή ως «Πραξιτελική ιδιομορφία», καθώς και το αριστοτεχνικά δουλεμένο ρούχο του Ερμή.
Το έργο-διαμάντι της Ολυμπίας εκπροσωπεί την πλήρη αρμονία και ωραιότητα του ανδρικού κάλλους, παρουσιάζοντας τον Ερμή ως «Άδωνη όλων των εποχών και όλων των αιώνων». Ο Πραξιτέλης, εμπνευσμένος από το κάλλος και την τέχνη του γυμνού, δημιούργησε τον Ερμή ως πρότυπο της ανδρικής ωραιότητας και ομορφιάς, αποδίδοντάς του ένα καλλιτεχνικά τέλειο σώμα. Ήταν ο πρώτος που εμπνεύστηκε και δημιούργησε το κατσάρωμα των μαλλιών της κεφαλής, καθώς και το χαρακτηριστικό γνώρισμα σύμφωνα με το οποίο ο βολβός των ματιών είναι πιο μέσα από το φυσιολογικό μάτι, με σκοπό να φαίνεται πιο λάγνο και να εντυπωσιάζει. Επιπλέον, δημιούργησε τις ραβδώσεις και τις καμπύλες του ανθρώπινου σώματος, οι οποίες αντιστοιχούν στην ύπαρξη των μυών του στήθους, της κοιλιάς και των μηρών.
Το συγκεκριμένο έργο τέχνης αποτελεί χαρακτηριστική απόδειξη της αποτύπωσης της ανδρικής ομορφιάς, η οποία αποθεώθηκε από τους ανθρώπους ανά τους αιώνες. Αξίζει να σημειωθεί πως η αχαλίνωτη φαντασία και η μαγευτική τεχνική του Πραξιτέλη δίνουν στο μάρμαρο μία αίσθηση τόσο αληθινής και ζωντανής σάρκας, με αποτέλεσμα όποιος αντικρίζει το άγαλμα να αισθάνεται πως αν το αγγίξει, θα νιώσει το αίμα να κυλά στο κορμί του και πως ξαφνικά θα ζωντανέψει ο Ερμής ενώπιόν του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ερμής του Πραξιτέλη, odysseus.culture.gr, διαθέσιμο εδώ.
