Του Θοδωρή Μεσημέρη,
Στην Ελλάδα είναι συνηθισμένο να βλέπει κανείς στα ελληνικά ΜΜΕ τις παρεμβάσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου και τις αμφισβητήσεις στο Αιγαίο (καθεστώς Ιμίων). Η Τουρκία δεν είναι όμως ο μοναδικός ένοχος για τέτοιες πρακτικές. Παρόμοια κατάσταση μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι συμβαίνει και με την Κίνα με διαμφισβητούμενα καθεστώτα, όπως τα νησιά Σενκάκου, και πάνω απ’ όλα, την παραβίαση της ΑΟΖ και την επέκτασή της.
Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η επέκταση της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας ματαιώθηκε, λόγω της ρίψης ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και Ναγκασάκι και η θαλάσσια κυριαρχία της στον Ειρηνικό και στις ασιατικές ακτές υποχώρησε. Ως εκ τούτου, η Κίνα έσπευσε να σχεδιάσει τα δικά της σύνορα στη θάλασσα της Νότιας Κίνας, όπως δείχνει ο παρακάτω χάρτης:
Σήμερα, εξαιτίας της «γραμμής με τις 9 παύλες», η Θάλασσα της Νότιας Κίνας αποτελεί μήλο έριδος μεταξύ όμορων κρατών. Για τη κατανόηση τούτου καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά στο Δίκαιο της Θάλασσας.
Το 1982 η Διεθνής Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS), με ρητή διάταξη όρισε στο άρθρο 57 ότι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) είναι τα ύδατα, τα οποία εκτείνονται έως και 200 ναυτικά μίλια (370 χλμ) από την ακτόγραμμη. Μέσα σ’αυτές τις ζώνες το κράτος στο οποίο ανήκει η ΑΟΖ έχει το δικαίωμα εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων. Πέρα από τα όρια της ΑΟΖ έχουμε τα διεθνή ύδατα όπου ο καθένας μπορεί να ασκεί τις οικονομικές του δραστηριότητες. Αν οι ακτές δύο διαφορετικών χωρών απέχουν λιγότερο από 200 μίλια τότε συνήθως θαλάσσιο σύνορο τίθεται στη μέση, ώστε να έχει το κάθε κράτος εξίσου μερίδιο από τους υποθαλάσσιους πόρους.
Κατανοώντας τις γενικές αρχές του Δικαίου της Θάλασσας και έχοντας υπόψιν τον παραπάνω χάρτη αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Στη Νότια Κινεζική Θάλασσα έξι χώρες έχουν επικυριαρχία πάνω σ’αυτή, η Μαλαισία, η Ινδονησία, το Μπρουνέι, το Βιετνάμ, οι Φιλιππίνες, το Ταιβάν και, φυσικά, η Κίνα. Η Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι πλούσια, εφόσον διαθέτει το 10% της αλιείας όλης της οικουμένης, 190 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου και, πιο σημαντικό, υπάρχει αρκετό πετρέλαιο για 11 δισεκατομμύρια βαρέλια. Είναι φυσικό, λοιπόν, να αρπάξει ο καθένας ό,τι μπορεί από τα διεθνή ύδατα της περιοχής. Η Κίνα, λοιπόν, δεν κάνει πίσω, ωστόσο αντί να εκμεταλλευτεί την παρουσία της στην ανεξάρτητη ζώνη και στην ΑΟΖ της κάνει ένα βήμα παραπάνω με την ΑΟΖ. Η Κίνα πιστεύει ότι τα σύνορα των εννέα γραμμών που είχε σχεδιάσει η ίδια πρέπει να είναι το θαλάσσιο καθεστώς της και άρα την εποφθαλμιά ολόκληρη τη θάλασσα. Ο λόγος γι’αυτό είναι ότι επί αιώνες η Θάλασσα της Νότιας Κίνας αποτελούσε δρόμος του εμπορίου για την Κινεζική Αυτοκρατορία και γι’αυτό το λόγο η Κίνα πιστεύει ότι ανεξαρτήτως των περιορισμών που θέτει το Διεθνές Δίκαιο η θάλασσα αποτελεί ιστορική κληρονομιά της.
Το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην προκειμένη περίπτωση είναι το σύμπλεγμα των νησιών Σπράτλυ, βρισκόμενο στην καρδιά της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, των οποίων διεκδικητές είναι η Κίνα, το Βιετνάμ, η Μαλαισία και οι Φιλιππίνες. Σήμερα, στις νήσους αυτές, είναι χτισμένες αεροπορικές βάσεις, και διάφορα κτήρια. Το παράδοξο είναι ότι προ τεσσάρων ετών, τα ίδια μέρη ήταν μονάχα ύφαλοι. Το ασφαλές συμπέρασμα που μπορούμε να εξάγουμε είναι ότι πρόκειται για τεχνητά νησιά. Ο κίνδυνος για την υλοποίηση των συνόρων των εννέα γραμμών είναι έτσι υφιστάμενος. Η προσάρτησή των νησιών συμβάλλει στην επέκταση της ΑΟΖ των αντίστοιχων χωρών. Το πρόβλημα είναι ότι δύσκολη είναι η ένταξη μιας ακατοίκητης περιοχής στη θάλασσα στη δικαιοδοσία ενός κράτους. Η Λαϊκή Δημοκρατία δεν διστάζει να ασκήσει εξαναγκασμό απέναντι στους γείτονές της για οικονομικές σκοπιμότητες. Για τους παραπάνω λόγους η Κίνα επέβαλε ναυτικό αποκλεισμό προκειμένου να δημιουργήσει πιο άνετα τα τεχνητά νησιά της. Η υπόθεση έφτασε το 2016 στο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης. Το δικαστήριο, εν τέλει, ήταν ομόφωνο με τις Φιλιππίνες, τον κατήγορο. Παρ’όλα αυτά, η Κίνα αποδοκίμασε τις κατηγορίες, η οποία εξακολουθεί να διεξάγει ελεύθερα τον οικονομικό της πόλεμο. Η Κίνα ισχυρίζεται πως είναι ευδιάθετη για αμφίπλευρες διαπραγματεύσεις, πράγμα που, όπως αποδεικνύεται από τους αποκλεισμούς, καθίσταται ως μια επιτήδεια διαπραγματευτική τακτική.
Ποιός ο ρόλος των ΗΠΑ όμως; Όντας μια υπερδύναμη και αυτοπροσδιοριζόμενες ως «νυχτοφύλακες» που παρεμβαίνουν σε υποθέσεις ξένων, επί δεκαετίες δημιουργεί το ερώτημα για το αν θα διαμεσολαβήσει στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή όχι. Εξάλλου, η κυβέρνηση του Τραμπ άσκησε έντονη κρητική πάνω σ’ αυτό το θέμα. Γι’ αυτό και στέλνεται αμερικανικό περιπολικό σε τακτική βάση προκειμένου να έχει την κατάσταση ύπο έλεγχο. Ένας από τους γείτονες της Κίνας που και είναι σύμμαχος των ΗΠΑ είναι οι Φιλιππίνες. Η Αμερική έδειξε ενδιαφέρον για την επίλυση του ζητήματος στο παρελθόν για λογαριασμό των Φιλιππινέζων. Τα ερωτήματα που τίθενται εδώ είναι το αν θα ξεσπάσει σύγκρουση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, ποιές οι πιθανότητες και, αν ξεσπάσει, ποιες οι διαστάσεις.
Το βέβαιο είναι ότι αν ξεσπάσει πόλεμος, θα γίνει για τους λόγους που εκτίθενται παραπάνω. Πάντως, είναι ακόμα δύσκολο να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά και μπορούμε μονάχα να μιλήσουμε υποθετικά. Προς το παρόν απέχουμε πολλά βήματα από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι Φιλιππίνες δεν είναι τόσο απερίσκεπτες σε ένα επιθετκό αντίκρισμα της Κίνας. Ο μόνος ικανός για τέτοια κίνηση είναι οι ΗΠΑ και προς το παρόν δεν υπήρξαν ακόμα εντάσεις μεταξύ Κίνας-ΗΠΑ, τουλάχιστον υπό αυτό το πρίσμα. Άρα, μήπως οδεύουμε προς έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο; Οι φυσικοί πόροι και ιδίως το πετρέλαιο, ίσως παίξουν σημαντικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο μαύρος χρυσός είναι αναλώσιμος και υπολογίζεται ότι θα τελειώσει σε μια πεντηκοταετία. Από τη μία έχεις τον Τραμπ, ο οποίος προσπαθεί να διατηρήσει τη θέση της Αμερικής στην κορυφή και από την άλλην έχεις τον Σι Τζινπίνγκ, ένα σκληρό, φιλόδοξο και αδίστακτο ηγέτη, ο οποίος θα κάνει τα πάντα για να ξεπεράσει τις ΗΠΑ. Και οι φυσικοί πόροι είναι αυτοί που θα συμβάλουν σταδιακά στην ανάδειξη κορυφής. Το πως εκτυλίσσεται η κατάσταση, είναι αντικείμενο προς μελέτη που θα αναδείξει ο χρόνος.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κατερίνη, Πιερίας το 1998. Φοίτησε ένα χρόνο στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ και πλέον, σπουδάζει στη Νομική του ΑΠΘ. Ενδιαφέροντά του εντοπίζονται στο Διεθνές και στο Ποινικό Δίκαιο. Μιλάει άπταιστα αγγλικά, ισπανικά και ρώσικα, ενώ έχει βασικές γνώσεις γερμανικών, πορτογαλικών και γαλλικών.
