Του Παναγιώτη Στρίκου,
Ήταν 5 Οκτωβρίου του 1955, όταν ένα παιδί από ένα μικρό χωριό της Aρκαδίας, τα Λουτρά Ηραίας, κατέφθανε στο Παρίσι, ώστε να ξεκινήσει μία νέα ζωή, απροσδιόριστη όπως είχε πει ο ίδιος, καθώς απροσδιόριστο ήταν το όνειρο του. Γι’ αυτόν το μόνο σίγουρο ήταν πως το όνειρο βρισκόταν πολύ μακριά από τη σίγουρη και εξασφαλισμένη μιζέρια που του επεφύλασσε ο μικρόκοσμος του χωριού του. Οποιαδήποτε προοπτική να μάθεις, να ανακαλύψεις τον εαυτό σου και τις δυνατότητες σου αποτελεί ένα όνειρο.
Με ελάχιστα χρήματα και πενιχρά γαλλικά, ο 22χρονος τότε Γαβράς έφτασε στο Παρίσι για να αναζητήσει μία καλύτερη ζωή, μία ζωή, που δεν θα έλειπε η προοπτική. Οι δυσκολίες εμφανίστηκαν από την πρώτη μέρα καθώς τα μισά του χρήματα τα είχε ξοδέψει ήδη στον ταξιτζή που τον βοηθούσε να βρει έναν φίλο του, ο οποίος θα τον φιλοξενούσε. Τελικά, ο φίλος του δεν εμφανίστηκε ποτέ και ο Κώστας ξεκίνησε από το μηδέν να βρει στέγη, φαγητό και μία σχολή για να σπουδάσει. Αφού φιλοξενήθηκε στο «Ελληνικό Σπίτι» της πανεπιστημιούπολης και έπειτα έγινε δεκτός στο «Σπίτι των Επαρχιών» της Γαλλίας ξεκίνησε να σπουδάζει Φιλολογία. Γρήγορα, όμως, η επικρατούσα κινηματογραφοφιλία της εποχής άρχισε να τον επηρεάζει. Η επαφή με την Σινεματέκ, έναν χώρο, όπου μαζευόντουσαν νέοι, φοιτητές και κινηματογραφιστές βλέποντας ταινίες και συζητώντας γύρω από το σινεμά, οι ταινίες της εποχής καθώς και οι κοινωνικές του συναναστροφές έκαναν τον Γαβρά να παρατήσει τις σπουδές του στην διπλωματική του εργασία και να γραφτεί στην σχολή κινηματογράφου IDHEC, όπου θα αποφοιτήσει το 1959 με την διπλωματική του ταινία «Οι αποτυχημένοι».
Έναν μήνα αργότερα, θα πάει ως μαθητευόμενος στην ταινία «Η φιλόδοξη» του Ύβ Αλλεγκρέ. Έπειτα από το τέλος της ταινίας, γίνεται βοηθός του Κλώντ Πινοτώ. Θα συνεχίσει ως βοηθός στην ταινία «Ο Άγιος σέρνει τον χορό» σε σκηνοθεσία Ζακ Ναούμ και έπειτα, δουλεύει ως δεύτερος βοηθός του Μπερνάλ Πωλ. Συνεχίζει, με την ταινία «Ο Γυναικάς» του Ζακ Ζεράρ Κορνύ και «Όλο το χρυσάφι του κόσμου» σε σκηνοθεσία Ρενέ Κλαίρ. Έπειτα ακολουθούν οι ταινίες «Θα ζήσετε με τους ναύτες», «Ένας πίθηκος τον χειμώνα», «Η ημέρα και η ώρα» το θεατρικό έργο «Μικρές αλεπούδες», η «Ακτή των Αγγέλων», η «Μπανανόφλουδα» τα «Αιλουροειδή» και η «Ελεύθερη διαφυγή».
Την πρώτη του ταινία θα την σκηνοθετήσει το 1965 εν ονόματι «Βαγόνι Δολοφόνων», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Σεμπαστιάν Γιαπριζό. Αυτό αποτέλεσε την έναρξη για μία σειρά τεράστιων σκηνοθετικών και σεναριακών επιτυχιών για τον Κώστα Γαβρά. Συνέχισε το 1967 με το “Compartiment tueurs” (Μακί, τα λιοντάρια της κολάσεως), ώσπου το 1969 σκηνοθέτησε το «Ζ», το οποίο μέχρι και σήμερα αποτελεί για πολλούς το πιο γνωστό και επιτυχημένο φιλμ του. Η ταινία αναφέρεται στην δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς της δεξιάς και είναι βασισμένη στο γνωστό και ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού. Η ταινία ήταν υποψήφια για Όσκαρ καλύτερη ταινίας, καλύτερου σκηνοθέτη και καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου. Πήρε Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας καθώς και Όσκαρ για το μοντάζ. Επίσης, απέσπασε πολλές διακρίσεις στα BAFTA και στο φεστιβάλ των Καννών. Το 1970 ο Γαβράς συνεχίζει με την ταινία “L’Aveu” («Η Ομολογία»), όπου δείχνει τα βασανιστήρια των τσεχοσλοβάκων σοβιετικών απέναντι σε έναν υπουργό τους αλλά και την συνολικότερη διαφθορά της σοβιετικής ένωσης.
Το 1973 θα σκηνοθετήσει την «Κατάσταση πολιορκίας», ένα φιλμ που αναφερόταν στην απαγωγή ενός πολιτικού από αριστερούς και θα συνεχίσει με το «Ειδικό δικαστήριο» το 1975, «Η λάμψη μίας γυναίκας» το 1979, «Ο Αγνοούμενος» το 1982, “Hanna K” to 1983, ”Conseil de famille” to 1986, ’’Bestrayed” το 1988 και το «Το μουσικό κουτί» το 1989. Την δεκαετία του ’90 θα σκηνοθετήσει τα εξής: “Pour Kim Song-Man”, ”Contre l’oubli”, ”La Petite Apocalypse”, ”Lumiere et Compagnie”, ”A propos de Nice,la suite’’ και φυσικά το ”Mad City” με τον Τζον Τραβόλτα. Το 2002 θα έρθει η ώρα του «Αμήν», έπειτα «Το Τσεκούρι» το 2005, ο «Παράδεισος στη Δύση» το 2009, «Το Κεφάλαιο» το 2012 και το «Ενήλικοι στην Αίθουσα» το 2019, το οποίο αναφέρεται στον Γιάννη Βαρουφάκη.
Απέσπασε μεταξύ άλλων ένα σωρό βραβεία: Όσκαρ καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου και ξενόγλωσσης ταινίας, βραβείο Έντγκαρ Άλλαν Πόε, βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας της Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, βραβείο Λουί Ντελούκ, βραβείο Φεστιβάλ Καννών καλύτερου σκηνοθέτη, Χρυσό Φοίνικα, Χρυσή Άρκτο, βραβείο Σέζαρ καλύτερου σεναρίου και πολλά άλλα.
Καθόλου άσχημα για ένα παιδί με ένα «απροσδιόριστο» όνειρο. Πολλές φορές η φρενίτιδα της ονειροπόλησης για κάτι δεν μας επιτρέπει να αντιληφθούμε την διαφορά της με την δράση που απαιτείται ώστε να το αποκτήσουμε. Η πρώτη, απλώς ζει σε ένα μεταφυσικό ίσως, ενώ η δεύτερη πατά ρεαλιστικά και σταθερά πάνω σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Και ενώ ο πατέρας του έψαχνε ένα σταθερό και σίγουρο επάγγελμα για εκείνον, τον ήθελε υφαντουργό συγκεκριμένα, καθώς έλεγε πως ο κόσμος δεν θα πάψει ποτέ να ντύνεται, εκείνος απλά έψαξε σε άλλα μέρη το απροσδιόριστο. Πήγε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κώστας Γαβράς, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ.
