Του Δημήτρη Πατσιαβά,
Κατά τον ισχύοντα ελληνικό νόμο για τα Εμπορικά Σήματα (ν.4679/2020), ο οποίος ενσωμάτωσε στην ελληνική έννομη τάξη την Κοινοτική Οδηγία 2015/2436, σήμα μπορεί να αποτελέσει οποιοδήποτε σημείο, ιδίως από λέξεις, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος προσώπων ή από σχέδια, γράμματα, αριθμούς, χρώματα, το σχήμα του προϊόντος ή από ήχους, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ικανά να διακρίνουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μίας επιχείρησης από εκείνα άλλων.
Ως καταναλωτές, σίγουρα, όταν ακούμε ή βλέπουμε το όνομα μιας επιχείρησης, την συνδυάζουμε με τα προϊόντα που κυκλοφορεί στην αγορά είτε λόγω του ονόματος του προϊόντος είτε λόγω του χρώματος της συσκευασίας του είτε για κάποιον άλλον λόγο. Αυτό που δεν ξέρουμε, τόσο οι καταναλωτές όσο και πολλές επιχειρήσεις, είναι ότι το χρώμα των συσκευασιών ή των ετικετών μπορεί να προστατευθεί ως εμπορικό σήμα, καθώς προβλέπεται στο νόμο και μπορεί να διακρίνει τα προϊόντα μιας επιχείρησης από τα αντίστοιχα άλλης.
Το γεγονός ότι μία επιχείρηση χρησιμοποιεί κάποιο χρώμα ή συνδυασμό χρωμάτων για να διακρίνει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της δεν σημαίνει ότι το χρώμα αυτό της ανήκει και δεν πρέπει να υπάρχει αυτή η σύγχυση. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα επιχειρήσεων που έχουν δημιουργήσει ένα πετυχημένο εταιρικό προφίλ βασιζόμενο πάνω σε ένα χρώμα και έχουν συνδέσει τις υπηρεσίες τους με συγκεκριμένα χρώματα, τα οποία είναι πιο εύκολο να αποτυπωθούν στη μνήμη των καταναλωτών διεθνώς. Η εταιρεία μεταφορών UPS για παράδειγμα χρησιμοποιεί το βαθύ καφέ χρώμα στα φορτηγά της ήδη από το 1916, η εταιρεία Tiffany & Co. χρησιμοποιεί το χρώμα «tiffany blue» για να διακρίνει τις συσκευασίες των προϊόντων της. Το βασικό που πρέπει κάποιος να συγκρατήσει είναι ότι επειδή μία επιχείρηση χρησιμοποιεί ένα χρώμα ως εμπορικό σήμα της, δεν σημαίνει ότι είναι και κάτοχος του χρώματος αυτού. Μπορεί το ίδιο χρώμα να χρησιμοποιηθεί και από άλλες επιχειρήσεις υπό την προϋπόθεση ότι διακρίνουν άλλα προϊόντα και υπηρεσίες. Αν λοιπόν για παράδειγμα, κάποια επιχείρηση που πουλάει κοσμήματα, θελήσει να χρησιμοποιήσει στα κουτιά συσκευασίας ή τις σακούλες το χρώμα «tiffany blue», θα καταπατήσει τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας της Tiffany & Co. Μπορεί όμως να το χρησιμοποιήσει για να διακρίνει άλλα προϊόντα.
Ωστόσο, η κατοχύρωση ενός χρώματος ως διακριτικού γνωρίσματος παρουσίαζε και παρουσιάζει ακόμη αρκετές δυσκολίες και προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις. Στις Η.Π.Α. ο σχεδιαστής παπουτσιών Louboutin κατάφερε να κατοχυρώσει το κόκκινο χρώμα που χαρακτηρίζει τις σόλες των παπουτσιών που παράγει, ενώ αντίθετα στο Ηνωμένο Βασίλειο, η εταιρεία Cadbury απέτυχε να κατοχυρώσει το μωβ χρώμα που χρησιμοποιεί στις συσκευασίες των προϊόντων σοκολάτας που παράγει. Οι δυσκολίες αυτές οφείλονται στο ότι τα χρώματα αποτελούν «μη συμβατικά» εμπορικά σήματα και από μόνα τους είναι πιο δύσκολο να συνδεθούν με συγκεκριμένα προϊόντα στα μάτια και τη συνείδηση των καταναλωτών. Για τον λόγο αυτό, τα χρώματα καθαυτά δεν είναι διακριτικά, δεν έχουν δηλαδή έναν εγγενή διακριτικό χαρακτήρα, με εξαίρεση ορισμένες περιπτώσεις, όταν δηλαδή προορίζονται για να διακρίνουν πολύ περιορισμένο αριθμό αγαθών σε πολύ συγκεκριμένη αγορά, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί αν, μέσω της χρήσης του χρώματος στα προϊόντα/υπηρεσίες και με την πάροδο του χρόνου, δημιουργηθεί στο κοινό η εντύπωση και η σύνδεση αυτού του χρώματος με ένα συγκεκριμένο προϊόν μίας επιχείρησης, αν δηλαδή το σήμα αυτό αποκτήσει έναν επίκτητο διακριτικό χαρακτήρα μέσω της χρήσης του στην αγορά.
Ο επίκτητος διακριτικός χαρακτήρας που απέκτησε το εμπορικό σήμα μίας επιχείρησης μέσω της χρήσης του είναι πλέον βασική προϋπόθεση, την πλήρωση της οποίας απαιτεί το ΔΕΕ για την κατοχύρωση του χρώματος ως σήματος. Η αξιολόγηση του διακριτικού αυτού χαρακτήρα πρέπει να αποδεικνύεται από τον κάτοχο, μέσω των μεριδίων αγοράς που κατέχει, του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής, τη διαφημιστική επένδυση στην οποία έχει προχωρήσει προκειμένου να προβάλει και να συνδέσει τα προϊόντα του με το εμπορικό σήμα/χρώμα.
Σημαντικό σταθμό στη συζήτηση για την κατοχύρωση χρωμάτων ως εμπορικών σημάτων και βάση πολλών δικαστικών αποφάσεων αποτέλεσε η απόφαση Libertel, σύμφωνα με την οποία ένα μόνο χρώμα μπορεί να κατοχυρωθεί ως εμπορικό σήμα, υπό την προϋπόθεση ότι μπορεί να προβληθεί γραφικά με σαφή και ακριβή τρόπο, με την απλή αναπαραγωγή του χρώματος σε χαρτί, με τον διεθνώς αναγνωρισμένο χρωματικό κώδικα σε συνδυασμό με ένα δείγμα χρώματος. Εκτός όμως από ένα μόνο χρώμα, μπορεί να καταχωρηθεί ως εμπορικό σήμα και συνδυασμός χρωμάτων. Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ, ένας συνδυασμός χρωμάτων μπορεί να κατοχυρωθεί μόνον εάν η αίτηση καταχώρισης περιλαμβάνει «συστηματική διάταξη που συσχετίζει τα σχετικά χρώματα με προκαθορισμένο και ομοιόμορφο τρόπο». Πρέπει δηλαδή να περιγράφεται με σαφήνεια ο συνδυασμός χρωμάτων στα προϊόντα, τα οποία προορίζεται να διακρίνει.
Συνοψίζοντας, τα χρώματα και οι συνδυασμοί χρωμάτων χρησιμοποιούνται από πολλές εταιρείες ως σημείο για τη διάκριση των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους, οι οποίες εταιρείες επενδύουν σημαντικά ποσά στο marketing, προκειμένου να βρεθεί το κατάλληλο χρώμα για να διακρίνει τα προϊόντα τους και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των καταναλωτών, βάσει των συναισθημάτων που αυτά προκαλούν στους τελευταίους. Ωστόσο κάποιος που ενδιαφέρεται να υποβάλει αίτηση για εμπορικό σήμα με χρώμα πρέπει να γνωρίζει τις αυστηρές προϋποθέσεις. Η απόδειξη του επίκτητου διακριτικού χαρακτήρα και της σαφούς και ακριβούς περιγραφής του χρώματος είναι σχεδόν πάντα απαραίτητες. Η νομολογία του ΔΕΕ δείχνει ότι τα χρωματικά σήματα δεν πληρούν εύκολα την προϋπόθεση του διακριτικού χαρακτήρα, γι’ αυτό μία επιχείρηση θα πρέπει να έχει προβεί σε προγενέστερο έλεγχο, ώστε να μην παραβιάζει δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας τρίτων, αλλά και παρουσιάζει μία αίτηση με πληρότητα και σαφήνεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “The challenge of securing colours and colour combinations as trademarks”, διαθέσιμο εδώ
- “Colors that are trademarked”, διαθέσιμο εδώ
