Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,
Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν ευσυνόπτως οι καίριες σκέψεις δύο αποφάσεων, της υπ’ αριθμόν 31/2021 απόφασης του Μονομελούς Εφετείου Δωδεκανήσου, που εξεδόθη δευτεροβαθμίως, κατόπιν ασκήσεως του ενδίκου μέσου της εφέσεως κατά της πρωτόδικης απόφασης και της υπ’ αριθμόν 64/2021 του Μονομελούς Εφετείου Αιγαίου, επίσης δευτεροβάθμια. Αμφότερες οι πολιτικές αυτές αποφάσεις επικεντρώνονται σε κομβικούς θεσμούς του οικογενειακού δικαίου, η μεν πρώτη αναφερόμενη στην επιμέλεια τέκνου και η δεύτερη στη δικαστική συμπαράσταση. Πιο συγκεκριμένα:
Μον.Εφ.Δωδ. 31/2021: Πρόκειται για έφεση που ασκήθηκε κατά πρωτόδικης εκδοθείσας αποφάσεως, η οποία ρύθμισε την οριστική επιμέλεια ανηλίκου τέκνου των διαδίκων, το ύψος της διατροφής που θα έπρεπε ο πατέρας να καταβάλλει μηνιαίως στην έχουσα την επιμέλεια μητέρα και το δικαίωμα επικοινωνίας μεταξύ πατέρα-εκκαλούντα και ανηλίκου τέκνου και επί των οποίων επανακρίνει το Εφετείο. Στη μείζονα σκέψη του το Δικαστήριο, επί της επιμέλειας του τέκνου, διατυπώνει τη γενική κατεύθυνση που ακολουθεί όταν καλείται να αποφανθεί περί της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου, κατόπιν κλονισμού του έγγαμου βίου και της διάζευξης, η οποία δεν είναι άλλη από το γενικό συμφέρον και μόνον του ανήλικου τέκνου, σωματικό, υλικό, πνευματικό, ψυχικό και ηθικό, χωρίς να επιδρά αυτοτελώς στη λήψη της αποφάσεώς του κανένας από τους διαφορετικούς παράγοντες, που συνοδεύουν το πρόσωπο κάθε γονέα, όπως είναι το φύλο, η φυλή, η γλώσσα, η θρησκεία, η κοινωνική προέλευση, η περιουσιακή κατάσταση κλπ. Τούτο δε, γίνεται αντιληπτό και από το συνδυασμό των σχετικών διατάξεων του Νόμου, ήτοι τα άρθρα 1510 εως και 1514 Α.Κ.
Μάλιστα, για την κρίση του, το Δικαστήριο δεν επηρεάζεται από το ποιος εκ των δύο εν διαζεύξει γονέας είναι υπαίτιος για την διάσπαση του συζυγικού κοινού βίου. Ωστόσο, ουσιώδη κατεύθυνση προς την ανάθεση της επιμέλειας συνιστά ο έχων αναπτυχθείς, αβίαστα και ομαλά, ιδιαίτερος δεσμός του τέκνου με τον ένας εκ των δύο γονέων, όταν βέβαια διαπιστώνεται ότι δεν είναι προϊόν επηρεασμού ή κατευθυνόμενης κακόβουλης προσπάθειας. Φυσικά, το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου είναι μία αόριστη νομική έννοια, η οποία ερμηνεύεται σε κάθε υπόθεση βάσει των περιστάσεων που την απαρτίζουν.
Εν συνεχεία, το Εφετείο, αναφορικά με το ύψος της μηνιαίας καταβαλλόμενης διατροφής, συνδυάζει τα άρθρα 288, 1485, 1486, 1489 και 1493 Α.Κ. Από αυτά, τεκμαίρεται η κοινή και ανάλογη με την οικονομική δυνατότητα του καθενός γονέα υποχρέωση για διατροφή του τέκνου. Για τον καθορισμό του ποσού, υπολογίζονται καταρχήν τα εισοδήματα των γονέων από οιαδήποτε πηγή και προσδιορίζονται οι ανάγκες του τέκνου και οι συνθήκες διαβίωσής του. Εκτός της χρηματικής αποτίμησης της διατροφής, ως τμήμα της υπολογίζονται και παροχές σε είδος, φερ’ ειπείν η παροχή οικίας, η καθημερινή φροντίδα του τέκνου και άλλες συναφείς. Σημαίνον στοιχείο στον υπολογισμό της διατροφής, νοείται επίσης και η καλοπιστία. Εν προκειμένω, αντίθετή της και συνυπολογιζόμενη στη διατροφή, λογίζεται η περίπτωση που γονέας αποφεύγει να εργαστεί εντελώς ή να συμπληρώσει το εισόδημά του, με πρόσθετη εργασία πρόσφορη για την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του και τις λοιπές βιοτικές συνθήκες, καθώς και όταν, παρά το ότι δεν διαθέτει περιουσία, αποφεύγει να εργασθεί εντελώς από προσωπικές εκτιμήσεις, που ενέχουν και αδιαφορία για την υποχρέωση διατροφής του τέκνου του.
Επί του τρίτου σκέλους, τέλος, της εκκαλουμένης αποφάσεως, ήτοι το δικαίωμα της επικοινωνίας, το Εφετείο επισημαίνει τα ακόλουθα. Πιο συγκεκριμένα, με νομική βάση το άρθρο 1520 Α.Κ., η επικοινωνία γονέα που δεν ασκεί την επιμέλεια και τέκνου, είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του δεσμού ανάμεσα στα δύο μέρη, στην ψυχοσωματική ανάπτυξη του τέκνου και την απάμβλυνση των συνεπειών της ανώμαλης εξέλιξης της έγγαμης συμβίωσης. Είναι τρόπος έκφρασης αισθημάτων αγάπης, ενδιαφέροντος και στοργής προς το τέκνο, τα οποία το τελευταίο απολαμβάνει από την επικοινωνία. Σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων επ’ αυτού, το Δικαστήριο θα ρυθμίσει το ζήτημα, με βάση τις αποδείξεις επί των πραγματικών περιστατικών, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τα πορίσματα της παιδοψυχολογίας και ψυχολογίας, καθορίζοντας τον τόπο, τον χρόνο και τις συνθήκες που θα λαμβάνει η επικοινωνία χώρα. Η έφεση απερρίφθη, ενώ το αιτιολογικό της πρωτόδικης απόφασης αντικαταστάθηκε από της παρούσης, που έκρινε ομοίως το αποτέλεσμα.
Μον.Εφ.Αιγαίου 64/2021: Στην προκειμένη περίπτωση, που πραγματεύεται το θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης υπό την μορφή της πλήρους στερητικής, ασκείται έφεση κατά πρωτόδικης απόφασης με την οποία, η εκκαλούσα-αιτούσα ζητεί την αντικατάσταση της δικαστικής συμπαραστάτριας και του εποπτικού συμβουλίου που είχαν διοριστεί με την πρωτόδικη οριστική απόφαση. Ο λόγος αντικατάστασης που προβάλλει είναι η πλημμελής εκτέλεση των καθηκόντων των προσώπων με τις προαναφερθείσες ιδιότητες, ενώ παράλληλα προτείνει αντικαταστάτες τους. Ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης γενικώς, αποτελεί όπλο του οικογενειακού δικαίου για την προστασία προσώπων, τα οποία λόγω της κατάστασής τους δεν έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα.
Το Εφετείο, αφετηριάζει τη μείζονα σκέψη του, με το άρθρο 1669 Α.Κ. περί του ποιός δύναται να διοριστεί δικαστικός συμπαραστάτης και τα κωλύματα στο πρόσωπο αυτού. Η πρόταση για τον δικαστικό συμπαραστάτη γίνεται κατ’ αρχήν από το πρόσωπο το οποίο θα τεθεί υπό την συμπαράσταση, εντούτοις το Δικαστήριο θα αποφανθεί για την καταλληλότητά του για αυτή τη θέση, λαμβάνοντας υπόψιν και ειδικότερες περιστάσεις. Σημαντικό άρθρο για το θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης αποτελεί το 1682 Α.Κ., το οποίο αναφέρεται στη λειτουργία αυτού, ενώ μάλιστα θέτει σε αναλογική εφαρμογή τις διατάξεις του συγγενή θεσμού της επιτροπείας ανηλίκων, για θέματα που ο νόμος δεν ορίζει άλλως. Εν συντομία, τα πραγματικά περιστατικά που στοιχειθετούν την πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων, όπως παρατίθενται στο σκεπτικό της απόφασης και απεδείχθησαν και από ανομωτί καταθέσεις έχουν ως εξής: με την πρωτόδικη απόφαση για τον συμπαραστατούμενο διορίστηκαν η σύζυγός του ως δικαστική συμπαραστάτρια, και στο εποπτικό συμβούλιο η αδελφή της συζύγου ως πρόεδρος και μέλη ο εξάδελφος της συζύγου και η σύζυγος του τελευταίου.
Η δικαστική συμπαραστάτρια ωστόσο, μαζί με το ανήλικο τέκνο της απεχώρησε από την κοινή οικία που διατηρούσε με το σύζυγο-συμπαραστατούμενο αλλά και το νησί που βρίσκεται η οικία και μετοίκησε σε άλλο νησί μην ενημερώνοντας κανέναν για την απόφαση αυτή και δίχως καμία επικοινωνία ή επίσκεψη προς το συμπαραστατούμενο, επικαλουμένη την ψυχική υγεία του τέκνου της, που εμφανιζόταν ιδιαίτερα επιβαρυμένο, λόγω της εξαιρετικά δυσμενούς κατάστασης υγείας του πατέρα της και συμπαραστατούμενου.
Ωστόσο, αυτού του είδους η απομάκρυνση από τον συμπαραστατούμενο θεμελιώνει βάσει του σκεπτικού πλημμελή άσκηση καθηκόντων της συμπαραστάτριας, επειδή κατ’ αυτό τον τρόπο κατέστη ανέφικτη η παροχή οιασδήποτε από μέρους της συνδρομή και αρωγή στον συμπαραστατούμενο, ο οποίος μην μπορώντας να αυτοεξυπηρετηθεί, χρειαζόταν συνεχή επίβλεψη και φροντίδα σε καθημερινή βάση. Εξίσου, ωστόσο, πλημμελής κρίθηκε και η εκτέλεση των καθηκόντων του εποπτικού συμβουλίου, καθώς, μολονότι τους ήταν γνωστή η ενέργεια αυτή της συμπαραστάτριας, αδιαφόρησαν πλήρως, μη κινώντας ως όφειλαν διαδικασία για την αντικατάσταση της δικαστικής συμπαραστάτριας.
Ιδιαιτέρως, το Εφετείο έκρινε πως οι ανωτέρω συμπεριφορές, έθεσαν σε πλήρη κίνδυνο τα συμφέροντα του συμπαραστατούμενου, ο οποίος εγκαταλείφθηκε κινδυνεύοντας να μην μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες του ενώπιον των διοικητικών αρχών, τις ανάγκες του για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πόσω μάλλον τη διαχείριση της περιουσίας του. Δια όλων των ανωτέρω εκτεθέντων, το Εφετείο εξαφάνισε και μεταρρύθμισε την εκκαλουμένη απόφαση, παύοντας τα ανωτέρω πρόσωπα υπό τις ιδιότητες και διορίζοντας νέα πρόσωπα ως δικαστικό συμπαραστάτη και εποπτικό συμβούλιο, κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η εξυπηρέτηση των διαρκών αναγκών του συμπαραστατούμενου, όπως ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης οφείλει να εφαρμόζεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οι αποφάσεις είναι διαθέσιμες στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών «NOMOS»
