Της Ευαγγελίας Κατσιγιάννη,
Η περίοδος της μεταπολίτευσης έχει ταυτιστεί, όσο καμία άλλη, με την δημιουργία ενός καινούργιου πολιτικού τοπίου, απόρροια του οποίου υπήρξε η διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας, πιο κοντινής με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Τότε συγκεκριμένα, έγινε πιο επιτακτική η ανάγκη εκδημοκρατισμού των θεσμών της χώρας και συγχρόνως, εμφανίστηκαν για πρώτη φορά συλλογικά κινήματα με σκοπό την κατοχύρωση δικαιωμάτων, που στο παρελθόν φάνταζαν αδιανόητα. Μεταξύ αυτών των κινημάτων, περίοπτη θέση κατέχει το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας, γνωστό και ως ΑΚΟΕ, ένα κίνημα, που σύμφωνα με τα μέλη του, ξεκίνησε από μία ομάδα ομοφυλόφιλων απευθυνόμενη προς τους υπόλοιπους ομοφυλόφιλους, με στόχο την κοινή προώθηση των συμφερόντων τους.
Το ΑΚΟΕ δημιουργήθηκε από νεαρούς ομοφυλόφιλους το 1976, σε μια εποχή που παρά τις όποιες μεταβολές η ομοφυλοφιλία παρέμενε κατακριτέα. Αφορμή για τη σύσταση της οργάνωσης υπήρξε το νομοσχέδιο, περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας, που σχεδίαζε να περάσει η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, με πρόσχημα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Βάσει αυτού, θα φακελώνονταν και θα τιμωρούνταν με ένα χρόνο φυλάκισης οι γυναίκες, οι trans και οι ομοφυλόφιλοι, σε περίπτωση που, κατά την κρίση των αστυνομικών αρχών, θα θεωρούνταν πως επεδίωκαν σε δημόσιους χώρους να προσελκύσουν άνδρες. Εξαιτίας αυτής της πολιτικής, πραγματοποιήθηκαν αρκετές διώξεις σε βάρος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και πολλά gay bars έκλεισαν.
Μολονότι, ο αρχικός συντονισμός πραγματώθηκε από τους νέους δημιουργούς του ΑΚΟΕ, που διατηρούσαν στενούς δεσμούς με τα υπόλοιπα ομοφυλοφιλικά κινήματα στην Ευρώπη και ιδίως με το Ιταλικό Επαναστατικό Κίνημα Ομοφυλόφιλης Απελευθέρωσης (FUORI), σύντομα ως κυρίαρχη φυσιογνωμία του κινήματος αναδείχθηκε ο συγγραφέας Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, ένας πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης που υπήρξε και μέλος της ΕΠΟΝ στο παρελθόν. Τον ίδιο χρόνο με την ένταξή του στο ΑΚΟΕ το 1976, ο Θεοδωρακόπουλος ορμώμενος από το μένος και το κλίμα που υπήρχε κατά των ομοφυλοφίλων, έγραψε το βιβλίο Καιάδας: Χρονικό μιας πολιορκίας -ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας- στο πλαίσιο του οποίου καταδίκαζε την αναίτια δίωξη χιλιάδων ομοφυλόφιλων ανθρώπων από το χουντικό καθεστώς.
Η υπόθεση του έργου βασίστηκε στην εμπειρία που είχε ο ίδιος το 1968, οπότε και υπήρξε θύμα της βίας του καθεστώτος των συνταγματαρχών, μιας και το όνομά του συμπεριλήφθηκε στο «σκάνδαλο» της 26ης Οκτωβρίου εκείνου του έτους στην Καλογρέζα. Τι ακριβώς όμως συνέβη; Σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής «30 ανώμαλοι τύποι», των οποίων τα ονόματα, η ηλικία και το επάγγελμά διέρρευσαν στις εφημερίδες, συνελήφθησαν σε κάποιο σπίτι στην Καλογρέζα με την κατηγορία ότι ετοιμάζονταν να προβούν σε όργια. Εκτός από τον Θεοδωρακόπουλο, γνωστά μέλη του ΑΚΟΕ ήταν και ο σκηνοθέτης Ανδρέας Βελισσαρόπουλος, ο ποιητής Ανδρέας Αγγελάκης καθώς και οι επώνυμοι μέχρι τις μέρες μας Νίκος Μουρατίδης και Μάρκελλος Νύκτας.
Προκειμένου, να προωθήσει καλύτερα τις θέσεις του το ΑΚΟΕ, υπό τον Θεοδωρακόπουλο, προχώρησε το 1978 στην έκδοση του περιοδικού ΑΜΦΙ. Στο εν λόγω έντυπο, εκτός από τις συζητήσεις για τα ζητήματα της έμφυλης και της σεξουαλικής ταυτότητας, συμπεριλαμβάνονταν και άρθρα, κείμενα και συνεντεύξεις σπουδαίων πνευματικών μορφών, όπως είναι λ.χ. οι Guattari, Genet και Foucault. Γρήγορα, το ΑΜΦΙ κατέστη εξαιρετικά δημοφιλές, με το αναγνωστικό κοινό του να μην αποτελείται αποκλειστικά από μέλη της ομοφυλόφιλης κοινότητας, αλλά και από ετεροφυλόφιλους. Σημαντικό ρόλο, ως προς αυτό, διαδραμάτισε η απόφαση των συντακτών του να μην περιοριστεί η θεματική αποκλειστικά στο ζήτημα της απελευθέρωσης της ομοφυλόφιλης επιθυμίας. Θέματα όπως η πατριαρχική αντίληψη και οι επιπτώσεις της αναλύθηκαν διεξοδικά στις στήλες του ΑΜΦΙ. Βέβαια, η κυκλοφορία του μέχρι το 1990, όταν κι έπαψε να εκδίδεται, δεν εξελίχθηκε χωρίς αντιδράσεις, καθώς συχνά διεξάγονταν μηνύσεις για το περιεχόμενο του περιοδικού, που από πολλούς θεωρούνταν άσεμνο.
Πέραν του χώρου του ελληνικού Τύπου, το ΑΚΟΕ δραστηριοποιήθηκε και στην κοινωνικοπολιτική ζωή. Το 1981 μάλιστα, τα μέλη του πραγματοποίησαν μία μεγάλη διαδήλωση στα Προπύλαια με αφορμή το αναθεωρημένο νομοσχέδιο περί αφροδίσιων νοσημάτων, το οποίο κι εν τέλει αποσύρθηκε. Στη συγκέντρωση αυτή, για πρώτη φορά, ακούστηκαν συνθήματα υπέρ της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα πλακάτ με τις φράσεις «Έξω το κράτος από τα κρεβάτια μας», «Η ομοφυλοφιλία είναι ανθρώπινη δυνατότητα». Ένα χρόνο αργότερα το ΑΚΟΕ μέσω του περιοδικού ΑΜΦΙ διοργάνωσε συνέδριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο, με τίτλο Σεξουαλικότητες και Πολιτική, στο οποίο ομιλητές ήταν και ο Guattari και ο Γιώργος Βέλτσος.
Η δυναμική παρουσία του ΑΚΟΕ συνεχίστηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘80. Κατά τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, της ίδιας δεκαετίας το κίνημα άρχισε να χάνει τη δυναμική του και να παρακμάζει, παράλληλα με την γενικότερη αποδυνάμωση της επαναστατικής Aριστεράς μετά την κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ στην πολιτική σκηνή. Εν τέλει, το 1987 διαλύθηκε με τα περισσότερα μέλη του να απορροφώνται από τη νεοσύστατη Ελληνική Ομοφυλόφιλη Κοινότητα (ΕΟΚ). Η διάλυση του ΑΚΟΕ επομένως, δεν σηματοδότησε την παραίτηση των ομοφυλοφίλων από τη διεκδίκηση βασικών δικαιωμάτων, αλλά αντιθέτως ενίσχυσε τον αγώνα τους. Γενικότερα, ως κίνημα αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία δυναμικών οργανώσεων που μέχρι σήμερα έχουν ενεργή παρουσία στο κοινωνικό πεδίο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΛΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Στρατάκη, Αικατερίνη (2018), Σεξουαλική ετερότητα, δικαιώματα και αποκλεισμοί: Προκλήσεις για τη Συμβουλευτική, Διπλωματική Εργασία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Διαθέσιμο εδώ
- Παπανικολάου, Δημήτρης (2013), H απόφαση της λησμονιάς: το ΑΚΟΕ, τα μεταδικτατορικά κινήματα και η αφασία της δημόσιας σφαίρας. Διαθέσιμο εδώ
- Πολυκάρπου, Βασιλική (2019), Το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης υπό το πρίσμα της διαθεματικότητας, Διπλωματική Εργασία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διαθέσιμο εδώ
- Μάης, Χρίστος (2015), «Το Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ): Έμφυλες αντιστάσεις στην Μεταπολιτευτική Ελλάδα», περιοδικό Εντροπία, τεύχος 5. Διαθέσιμο εδώ
