Του Ζαχαρία Δ. Πάνου,
“Vae Victis”-Ουαί τοις Ηττημένοις, Βρέννος, 42 μΧ
Η πολεμική σύρραξη παρομοιάζεται με μία μονομαχία, χωρίς γάντια, ιπποτισμούς και πομπώδεις ρομαντικές στιχομυθίες, όσο ο σκοπός της ανάγεται κυνικά στην επικράτηση. Η στρατιωτική ιστορία βρίθει περιπτώσεων άμυνας μέχρι εσχάτων, καθώς άμετρες φορές ένα στρατιωτικό τμήμα, απειλούμενο με αφανισμό, επέλεξε να αμυνθεί μέχρι τον τελευταίο άνδρα, μέχρι το τελευταίο φυσίγγιο. Έξοχο παράδειγμα τέτοιας μάχης είναι η απελπισμένη και σθεναρή άμυνα του Ιεραποστολικού Σταθμού Rorke’s Drift, από ένα μικρό απόσπασμα Βρετανών, ενάντια σε πολλαπλάσιες δυνάμεις των Zulu.
Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο άρθρο, η διασπορά των βρετανικών φαλαγγών, κατά την πρώτη εισβολή στο Βασίλειο των Zulu και η έλλειψη πληροφοριών για την εχθρική διάταξη, επέφερε σημαντική σύγχυση στη Βρετανική Διοίκηση. Ιδιαίτερα δε, η διθυραμβική νίκη των Zulu στη μάχη της Isandlwana προκάλεσε πανικό στις βρετανικές τάξεις, καθώς τα δύο κέρατα της διάταξης ήταν εκτεθειμένα σε κύκλωση από τους προελαύνοντες Zulu. Οι εισβολείς είχαν παγιδευτεί και η γάτα είχε μετατραπεί σε ποντίκι, σε ένα έντεχνο παίγνιο ελιγμών στο αφιλόξενο έδαφος της Νοτίου Αφρικής.
Το Rorke’s Drift ήταν ένας άσημος ιεραποστολικός σταθμός στις όχθες του ποταμού Buffalo, ο οποίος αποτελούσε το φυσικό σύνορο της αποικίας του Natal και των Zulu. Την αυγή της ήττας στη μάχη της Isandlwana, ο σταθμός είχε καταληφθεί από ένα μικρό τακτικό απόσπασμα του βρετανικού στρατού, με διοικητή τον υπολοχαγό Μηχανικού John Chard, ο οποίος διοικούσε μια μεικτή δύναμη 400 περίπου αντρών, αποτελούμενη από μια διμοιρία μηχανικού, έναν λόχο πεζικού του 24ου συντάγματος και μια ίλη Δραγώνων αποικιακών δυνάμεων. Στον αντίποδα, τα πλευρά των Zulu, το σώμα Undi, κινούνταν ταχέως για να υπερφαλαγγίσουν τις γραμμές σύμπτυξης των Βρετανών και να τους αποκόψουν. Το σώμα Undi αριθμούσε 4.000 άντρες, διοικούμενο από τον Πρίγκιπα Dabulamanzi kaMpande, ετεροθαλή αδερφό του Βασιλιά Cetshwayo. Οι δυνάμεις των Zulu είχαν σαφείς διαταγές, να μην εμπλακούν εκτενώς με τα βρετανικά τμήματα, ωστόσο ο νεαρός διοικητής επιζητούσε επιπόλαια μια νίκη ισάξια του Βασιλέα.
Ο υπολοχαγός Chard, έχοντας πληροφορίες από γηγενείς για τις εχθρικές προθέσεις και διακρίνοντας την προέλαση του εχθρού, προαισθανόμενος τη σημαντική του κόπωση, οι Zulu είχαν διασχίσει μια απόσταση 32 χιλιομέτρων σε λίγες ώρες, αποφάσισε να οχυρωθεί στον σταθμό. Εκτιμώντας δε, πως ο εχθρός θα επιχειρήσει την κύκλωσή του και στη συνέχεια θα επιτεθεί σε διαδοχικά κύματα, χρησιμοποίησε σάκους καλαμποκάλευρου για να στήσει μια ταχύσκαπτη αμυντική περίμετρο. Αθέτησε δε, τα βρετανικά μέτρα ασφαλείας, ανοίγοντας προκαταβολικά τα κιβώτια πυρομαχικών φορητού οπλισμού και μοιράζοντας το σύνολο των φυσιγγίων, μια ενέργεια σχεδόν ανεπίτρεπτη από τον αυστηρό και καλοκουρδισμένο βρετανικό στρατό της εποχής.
Στις 16:00 ήταν πια ορατές από τον σταθμό οι εμπροσθοφυλακές των Zulu και ο Chard, ελπίζοντας πως ο σύγχρονος οπλισμός του θα καταρράκωνε το ηθικό των αντιπάλων, απέστειλε την ίλη του Stevenson για να τους αναχαιτίσει. Ωστόσο, οι αποικιακές δυνάμεις μετά τη λήψη επαφής με τον εχθρό συμπτύχθηκαν άτακτα, υφιστάμενες ελαφριές απώλειες με τον διοικητή τους να δηλώνει στον Chard, πως δεν υπακούει πια διαταγές του και επιστρέφει σε βρετανικό έδαφος, όσο εξοργισμένοι Βρετανοί τυφεκιοφόροι άνοιξαν πυρ ενάντια στα υποχωρούντα βρετανικά τμήματα. Ο Chard, αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της κατάστασης, διέκοψε με στεντόρεια φωνή τα πυρά και διέταξε την άρθρωση δεύτερου τοίχους από κουτιά γαλέτας, πυρομαχικών και πετρών, ενώ διέταξε άπαντες να τοποθετήσουν εφ’ όπλου ξιφολόγχες, προετοιμαζόμενος για μάχη εκ του συστάδην.
Λίγη ώρα μετά, τον καταυλισμό διαπέρασε η φωνή του τυφεκιοφόρου Frederick Hitch, ο οποίος παρατήρησε την πρώτη απόπειρα κύκλωσης και την προσέγγιση των Zulu στο βόρειο τείχος. Παρά το σφοδρό βρετανικό πυρ, οι φανατισμένοι Undi δεν αναχαιτίστηκαν και έφτασαν ως τα αμυντικά έργα. Οι στιγμές ήταν δραματικές. Οι Undi, έχοντας ακόρεστο μίσος για τους εισβολείς και εξαιρετικό ηθικό, ανέβαιναν στα πτώματα των συντρόφων τους για να ανεβούν στο τείχος όπου αναχαιτίζονταν από τις ξιφολόγχες των Βρετανών τυφεκιοφόρων. Παράλληλα, οι Zulu προσέγγισαν τον Νοσοκομειακό Σταθμό και τον κύκλωσαν πλήρως. Κάθε χαραμάδα και κάθε παράθυρο αιματοκυλίστηκε, όσο οι 17 παραμένοντες Βρετανοί αντιστεκόντουσαν μέχρις εσχάτων.
Με το τελευταίο φως, ο ψύχραιμος Chard αποφάσισε να ελαττώσει την αμυντική του περίμετρο και να διατάξει τη σύμπτυξη των βρετανικών δυνάμεων εντός του δεύτερου τείχους. Αρνήθηκε βρυχώμενος, κάθε παράκληση για παράδοση των βρετανικών όπλων και ανακατένειμε το σύνολο των εναπομεινάντων πυρομαχικών. Ο Πρίγκιπας Dabulamanzi kaMpande, μοιραία, αποφάσισε να σταματήσει τις εφόδους και να αναδιοργανώσει τις δυνάμεις του. Η καθυστέρηση αυτή αφαίρεσε το επιθετικό momentum των Zulu και έδωσε πολύτιμα λεπτά στη βρετανική δύναμη, να οργανωθεί αμυντικά στις νέες θέσεις.
Η τελευταία πράξη του δράματος ξεκίνησε στις 20:00, όταν τα κύματα των Zulu ξεχύθηκαν με μανία στις βρετανικές θέσεις. Κανένας Zulu δεν στερούνταν περίσσιας γενναιότητας και επιθετικής ορμής, ωστόσο η μοιραία καθυστέρηση του διοικητή τους επέτρεψε στους Βρετανούς να οργανώσουν άρτιους τομείς βολής κι έτσι τελικώς, η αδάμαστη ορμή των επιτιθέμενων απορροφήθηκε πλήρως από τα τυφέκια των Βρετανών. Μετά τα μεσάνυχτα, οι επιθέσεις σταμάτησαν. Ενδεικτικό της σφοδρότητας των πυρών ήταν πως, από τα 20.000 αρχικά φυσίγγια στους Βρετανούς απέμειναν μόνο 900, ενώ σωροί πτωμάτων κύκλωναν τις βρετανικές θέσεις.
Η αυγή βρήκε τους εξαντλημένους Βρετανούς στις θέσεις τους, όταν σήμανε συναγερμός. Τα ανήσυχα βλέμματα μετρούσαν με απελπισία τα ελάχιστα φυσίγγια και προσευχές ακουγόντουσαν στα ταχύσκαπτα χαρακώματα. Τα κλείστρα όπλιζαν νευρικά, όσο η φάλαγγα ζύγωνε τον καταυλισμό, όπου ο συρφετός της μάχης ακόμα κόχλαζε. Άξαφνα, οι εξαντλημένοι αμυνόμενοι διέκριναν κατακόκκινα χιτώνια στον ορίζοντα. Ήταν φίλιοι! Η φάλαγγα απεγκλωβισμού του Λόρδου Chelmsford προσέγγισε τις αμυντικές θέσεις και ευθύς, παρείχε βοήθεια στα εξαντλημένα βρετανικά τμήματα, ρίχνοντας αυλαία στην σφοδρότερη σύγκρουση του Πολέμου των Zulu.
redcoathistory.com
Επισήμως, καταγράφηκαν απώλειες 375 Zulu, έναντι 18 Βρετανών, ωστόσο πολλές πηγές χαρακτηρίζουν ανακριβείς τις απώλειες των επιτιθέμενων, καθώς αναφέρεται πως οι Βρετανοί, επιζητώντας εκδίκηση για την πανωλεθρία της Isandlwana, σφάγιασαν εγκληματικά κάθε αιχμάλωτο, χωρίς έλεος. Για την επιτυχή άμυνα στο Rorke’s Drift αποδόθηκαν 11 Σταυροί της Βικτωρίας, το ανώτατο βρετανικό στρατιωτικό μετάλλιο.
Συμπερασματικά, η άμυνα του Rorke’s Drift αποτέλεσε την εξιλέωση των Βρετανών, η οποία επιχειρησιακά ανέστειλε κάθε επιθετική ιδέα των Zulu. Η μάχη δραματοποιήθηκε και αναπαραστάθηκε καλλιτεχνικά όσο λίγες, σε μια απόπειρα αποκατάστασης του κύρους της βρετανικής αυτοκρατορίας.
Επιχειρώντας κανείς να ανασυνθέσει τη σφοδρότητα μιας μάχης μέχρις εσχάτων, εύκολα καταλήγει στην απόδοση της νίκης στην ανωτερότητα των δυτικών πολεμικών τακτικών, καθώς και στην επιπολαιότητα των Zulu, οι οποίοι, προσδοκώντας μια εύκολη νίκη-επιστέγασμα της Isandlwana, κατέληξαν σε σφοδρά τακτικά λάθη, υποτιμώντας τον αντίπαλο και μη δείχνοντας εμμονή στην καταστολή του. Πολλώ δε μάλλον, ο Βασιλέας Cetshwayo αποφάσισε τη διακοπή των επιχειρήσεων και δεν μετέφερε το θέατρο του πολέμου εντός βρετανικού εδάφους, δίνοντας έτσι χρόνο σε ξεκούραστα βρετανικά στρατεύματα να μεταφερθούν στη Νότια Αφρική, καταλύοντας οριστικά το μεγαλύτερο αφρικανικό Βασίλειο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- McBride, Angus (1997), Men at Arms: Zulu Wars, London: Osprey Publishing Group
- Lock, Ron (2017), Isandlwana: Relevation of a Disaster, Cambridge: Pen and Sword
- Castle, Ian (2003), Zulu War – Twilight of a Warrior Nation, Osprey, London: Osprey Publishing
