Της Βιντζιλαίου Πολυτίμης,
Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές που επέφερε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο κόσμο ήταν η ανακατανομή των διεθνών επιρροών και η ανάδειξη νέων δυνάμεων. Παρά τις πολλές περιστροφές που έκανε ο πλανήτης γύρω από τον Ήλιο, από την Διάσκεψη της Γιάλτας έως σήμερα, υπάρχει μια σταθερά που εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της παγκόσμιας εξίσωσης, παρά τις όποιες μεταβολές δέχτηκε η θέση της έκτοτε. Πρόκειται για την επικρατούσα, την ιδεολογική και εξοπλιστική κούρσα της περιόδου 1945-1989, Αμερική. Το συγκεκριμένο κράτος ανέκαθεν απασχολούσε τους διεθνείς αναλυτές σχετικά με τη δράση και την πορεία του, τόσο εντός των τειχών του όσο και εκτός. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο φαίνεται ότι το ενδιαφέρον που προσελκύει η πολιτική πορεία των ΗΠΑ μοιάζει με εκείνο ενός πειράματος που εξετάζεται συνεχώς υπό νέες και πλέον απρόβλεπτες παραμέτρους. Παραμέτρους που μπορούν να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την πραγματικότητα που γνωρίζουμε σήμερα. Φυσικά το ρόλο του θιασώτη αυτών των νέων συνθηκών διατηρεί, την τελευταία τριετία, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump. Πολλοί τον χαρακτήρισαν αντισυστημική φιγούρα που ήρθε για να ταράξει τα ύδατα της παγκόσμιας πολιτικής νόρμας.
Είναι όμως έτσι;
Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση σε αυτό, αλλά ακόμα και αν υπήρχε σίγουρα δεν είναι εφικτό να δοθεί χωρίς την ύπαρξη των απαραίτητων ασφαλιστικών δικλείδων, που αποσκοπούν στο να προστατεύσουν την ανάλυσή μας από την παγίδα της υπεραπλούστευσης. Σαφώς, σε πολλά διεθνή ζητήματα η αμερικάνικη πολιτική έχει πραγματοποιήσει στροφή 180 μοιρών την τελευταία τριετία. Με λάβαρο το America First, πρακτικές όπως ο εμπορικός προστατευτισμός, έκαναν την επανεμφάνισή τους γράφοντας μια νέα σελίδα στην οικονομική ιστορία, που όμως θυμίζει παλιές αφηγήσεις. Παράλληλα, νέα ζητήματα που απασχολούν την παγκόσμια κοινότητα, όπως η κλιματική αλλαγή, απορρίφθηκαν από την ατζέντα του νέου Προέδρου με συνέπεια να εισπράξουν και την ανάλογη προσοχή.
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον βέβαια εντοπίζεται στον τρόπο με τον οποίο ο τωρινός Πρόεδρος αντιλαμβάνεται την λειτουργία της εξουσίας του εντός των αμερικανικών συνόρων. Από την ανάληψη των καθηκόντων του και ύστερα, έχει επιδιώξει να διαμορφώσει μια κατεύθυνση φίλα προσκείμενη στην κοινωνική ομάδα των ψηφοφόρων που τον υποστήριξαν το 2016. Έτσι συχνά οι διακηρύξεις του συνοδεύονταν από κάποιες πιο ακραίες τοποθετήσεις, ιδίως στο ζήτημα των παράνομων μεταναστών, αλλά και τον επαναπατρισμό των αμερικανικών επιχειρήσεων που εγκατέλειπαν συστηματικά τη χώρα από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και ύστερα. Η εστίαση του Προέδρου, κατά αποκλειστικότητα σχεδόν, στο ζήτημα της αμερικανικής οικονομίας φαίνεται να τον δικαιώνει καθώς οι οικονομικοί δείκτες ανάπτυξης βρίσκονται στο ζενίθ τους. Πρέπει βέβαια να επισημάνουμε ότι η ανάδειξη του Trump στο προεδρικό αξίωμα συνέβη σε μια εποχή που η αμερικάνικη οικονομία είχε ήδη επανέλθει σε σημαντικότατο βαθμό, από την παγκόσμια κρίση του 2008.
Από την άλλη, όμως, αν εξετάσουμε και τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται την καμπάνια επανεκλογής του σε σχέση με το αντίπαλο δέος (Δημοκρατικούς), εντοπίζουμε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές. Με αφορμή την απάντηση που έδωσε στο twitter προτρέποντας 4 έγχρωμες γυναίκες εκπροσώπους των Δημοκρατικών στον Κογκρέσο (Alexandria Ocasio-Cortez, Ayanna Pressley, Rashida Tlaib και Ilhan Omar) να εγκαταλείψουν τη χώρα με πρόσχημα την αμφισβήτηση της αφοσίωσής τους στο αξίωμα που υπηρετούν, ο Trump μοιάζει εκ πρώτης να επαναφέρει στο προσκήνιο ζητήματα φυλετικού, έμφυλου ρατσισμού και διακρίσεων με γνώμονα τη θρησκεία. Η αντίδραση αυτή του Προέδρου ωστόσο αν μελετηθεί διεξοδικότερα ίσως να θυμίζει ανεπαίσθητα κάποιες διδαχές του μεγάλου πολιτικού στοχαστή Νικολό Μακιαβέλι και ιδίως τη δυναμική της φράσης ‘’διαίρει και βασίλευε’’.
Η στοχοποίηση των τεσσάρων δεν είναι σαφώς μια τυχαία υπόθεση καθώς όλες τους φέρνουν κάτι νέο και εξόχως προοδευτικό για τα δεδομένα της αμερικανικής πολιτικής πραγματικότητας, ακόμη κι εκείνης των Δημοκρατικών. Η Cortez είναι το πρόσωπο της υπό συζήτηση πολιτικής ‘’Green New Deal’’ που προωθεί το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξης αλλά και της κοινωνικής ισότητας και των ευκαιριών. Η Omar γεννήθηκε στη Σομαλία και στο παρελθόν κατηγορήθηκε για αντισημιτικές δηλώσεις . Η Tlaib μαζί με την Omar είναι οι μόνες γυναίκες μουσουλμάνες του Κογκρέσου ενώ η Pressley μάχεται για την προστασία των γυναικών και το δικαίωμα στην έκτρωση. Πρόκειται όμως για εκπροσώπους της μειοψηφίας οι οποίες κινούνται σημαντικά προοδευτικότερα ακόμη και από τον μέσο δημοκρατικό ψηφοφόρο. Άλλωστε σύμφωνα με πρόσφατο poll που διεξήχθη χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Cortez η οποία αν και αναγνωρίζεται από τα ¾ των ψηφοφόρων, προτιμάται μόλις από το 22%.
Με την υπερπροβολή των τελευταίων ως βασικών προσώπων της δημοκρατικής παράταξης ο Trump επιδιώκει να αποξενώσει τον μέσο υποστηρικτή των Δημοκρατικών ο οποίος δεν μπορεί να ταυτίσει τις απόψεις του σε σημαντικό βαθμό με αυτές των τεσσάρων. Από την άλλη βέβαια αντισταθμιστικά στην ριζοσπαστική οδό που ακολουθούν οι 4 στέκεται η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Nancy Pelosi. Εκείνη γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα ότι η νίκη των Δημοκρατικών στις πρόσφατες εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων ,οφείλεται στους μέσους υποστηρικτές της παράταξης και όχι στα προοδευτικά παρακλάδια που αποτελούν τη μειοψηφία του κόμματος. Προς τον σκοπό λοιπόν αυτό επιδιώκει να συνασπίζει τους δημοκρατικούς γύρω από ευρέως αποδεκτές προτάσεις και πολιτικές προκειμένου να αντιστρέψει το κλίμα διχασμού που καλλιεργείται από τον Πρόεδρο.
Σύμφωνα όμως με τον Διευθυντή Πολιτικών Σπουδών Geoffrey Kabaservice του Niskanen Center της Ουάσιγκτον ο Trump ίσως διέπραξε στην προσπάθεια του αυτή ένα μεγάλο λάθος. Με την ξενοφοβική ρητορική που εξαπέλυσε περιορίζει σημαντικά τις δεξαμενές των μη λευκών ψηφοφόρων που αυξάνονται πληθυσμιακά ταχύτερα από την παραδοσιακή υποστηρικτική ομάδα των λευκών μεσοαστών αμερικανών ψηφοφόρων. Έτσι αντί να διχάσει ίσως διακινδυνεύσει τη νίκη του. Συνεπώς κάνοντας μια μικρή διαπίστωση θα λέγαμε ότι η αντισυστημική κινητικότητα και δράση σαφώς χαρακτηρίζουν την τρέχουσα προεδρική θητεία. Όμως η επιστράτευση πολιτικών πρακτικών που μετρούν πάνω από 6 αιώνες αλλά και η επαναφορά πολιτικών κατευθύνσεων που ο κόσμος είχε ξεχάσει ίσως να αποδεικνύουν αυτό: η πολιτική Trump είναι σαν νόμισμα… πάντα έχει 2 όψεις.
Η Πολυτίμη-Μαρία Βιντσιλαίου είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με κατεύθυνση τις Διεθνείς Σχέσεις και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο πρόγραμμα «Οικονομικά και Δίκαιο στις ενεργειακές αγορές» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές προσομοιώσεις και διεθνή συνέδρια, με διακρίσεις, ενώ έχει υπάρξει μέλος ερευνητικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στη μελέτη της διεθνούς πολιτικής και οικονομίας.
