Της Ελένης Μουνδούρη,
Το Μαυροβούνιο, είναι μια χώρα της ανατολικής Ευρώπης που βρέχεται από την Αδριατική θάλασσα, ενώ συνορεύει με την Κροατία στα νοτιοδυτικά, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα βορειοδυτικά, τη Σερβία στα βορειοανατολικά, το Κόσοβο στα ανατολικά και την Αλβανίαστα νοτιοανατολικά. Βρίσκεται, δηλαδή, σε μία περιοχή με άκρως ταραγμένη ιστορία και πληθώρα εξελίξεων. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερή του πόλη είναι η Ποντγκόριτσα, ωστόσο, πολιτιστική πρωτεύουσα της χώρας θεωρείται η ιστορική και παλιότερη πόλη Τσετίνιε (Cetinje), η οποία χαρακτηρίζεται και “Prijestonica”, που στην πραγματικότητα σημαίνει «η πρώην βασιλική πρωτεύουσα».
Πληθυσμιακά, η χώρα απαρτίζεται κυρίως από άτομα που προσδιορίζουν τον εαυτό τους ως Μαυροβούνιους και Σέρβους. Γενικότερα, οι διαφορές μεταξύ των δύο αυτών εθνοτικών ομάδων, αποτελούν ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Παρόλο που κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρέμειναν αποκλεισμένοι μεταξύ τους, κατάφεραν να διατηρήσουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, μεταξύ των οποίων ορθόδοξες χριστιανικές παραδόσεις και πολλά άλλα πολιτιστικά στοιχεία, όπως το Κυριλλικό αλφάβητο. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σύνηθες για τους Σέρβους να αντιλαμβάνονται τους Μαυροβούνιους σαν «Σέρβους των Βουνών», ενώ αντίστοιχα και πολλοί Μαυροβούνιοι αυτοπροσδιορίζονται ως Σέρβοι.
Ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται στις 620.739 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη μέτρηση του 2020. Επίσημη και ομιλούμενη γλώσσα είναι τα «Μαυροβούνικα», μια γλώσσα η οποία, παρόλο που παρουσιάζει πολλά κοινά με τις αντίστοιχες των όμορων χωρών (Βοσνία, Αλβανία, Σερβία, Κροατία), έχει αναγνωριστεί πλέον ως ξεχωριστή γλώσσα. Κατά τη διάρκεια της απομάκρυνσης των Σέρβων και των Μαυροβούνιων, οι δεύτεροι απέσυραν πολλά κοινά χαρακτηριστικά που έφεραν έως τότε με τους πρώτους, δημιουργώντας μια νέα πιο προσωπική ταυτότητα. Πλέον, η προφορά των Μαυροβούνιων, για παράδειγμα, είναι πιο κοντά σε αυτή των Κροατών παρά των Σέρβων. Αυτή η περίοδος επηρέασε επιπλέον και τη θρησκευτική σύνθεση. Μέχρι το 1920, δεν ανήκαν στη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά είχαν δική τους Μητρόπολη, ενώ το έτος εκείνο συνδέθηκε με το Σερβικό Πατριαρχείο. Σήμερα, θρησκευτικά, τη μεγαλύτερη πλειοψηφία του πληθυσμού αποτελούν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, ενώ έντονη είναι και η Μουσουλμανική Παρουσία.
Το πολίτευμα της χώρας είναι η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, ύστερα από την πλήρη ανεξαρτησία που κέρδισε από τη Σερβία, με ένα δημοψήφισμα που διεξήχθη το 2006, στο οποίο μόλις λίγο πάνω από το απαιτούμενο 55% των κατοίκων συμφώνησαν να αποσχιστούν από την προηγούμενη Ομοσπονδία. Έτσι, το 2007, υιοθετήθηκε και το πρώτο επίσημο Σύνταγμα της χώρας. Η χώρα πλέον συμμετέχει σε αρκετά μεγάλο αριθμό Διεθνών Οργανισμών, μεταξύ των οποίων τα Ηνωμένα Έθνη (UN), ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX). Επιπλέον, η χώρα υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Δεκέμβρη του 2008, για την οποία το 2011 η Επιτροπή διατύπωσε θετική γνώμη και πλέον βρίσκεται σε κατάσταση υποψήφιας προς ένταξη χώρας.
Παρά το γεγονός ότι ακόμη η χώρα δεν αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε της Οικονομικής Νομισματικής Ζώνης της Ευρώπης, ενώ παράλληλα δεν έχει συνάψει κάποια επίσημη νομισματική συμφωνία με την Ε.Ε., το νόμισμα το οποίο έχει υιοθετήσει είναι το ευρώ. Πρόκειται για μια από τις δύο περιπτώσεις χωρών που έχουν μονόπλευρα υιοθετήσει το ευρώ —με την άλλη να αποτελεί το Κόσοβο—, το οποίο σημαίνει ότι, παρόλο που το ευρώ δεν αποτελεί νόμιμο νόμισμα, αντιμετωπίζεται τόσο από τους κατοίκους όσο και από την κυβέρνηση ως νόμιμο.
Στην περιοχή, στοιχεία ανθρώπινης ύπαρξης καταγράφονται από την παλαιολιθική εποχή. Μια περιοχή, επιπλέον, που με το πέρασμα των αιώνων πέρασε πολύ σημαντικές εδαφικές και πολιτικοοικονομικές προκλήσεις, με μεγάλο αριθμό κατακτητών να διεκδικούν την κυριαρχία της. Κατά την Οθωμανική κατοχή, η συμμαχία των Μαυροβούνιων με τους Σέρβους συνέβαλε στην απόσπαση αρκετών εδαφών από την εν λόγω Αυτοκρατορία. Με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878), παρόλο που η χώρα αποκτούσε την ανεξαρτησία της και πολλαπλασίαζε την έκτασή της, δεν ικανοποιούσε τις βλέψεις της χώρας για ένα «Μεγάλο Μαυροβούνιο». Ωστόσο, στην περίοδο που ακολούθησε η χώρα κατάφερε να σημειώσει οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, με μεγάλο αριθμό μορφωμένων ανθρώπων να αρχίζουν να αιτούνται τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής.
Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η χώρα εντάσσεται στη Σερβία και είναι τότε που δημιουργούνται δύο ομάδες και διενεργούνται κινήματα ανάμεσα σε εκείνους που υποστηρίζουν την ένωση με τη Σερβία και τους υποστηρικτές του ανεξάρτητου Μαυροβουνίου στην αντίπερα όχθη. Οι συγκρούσεις που δημιουργήθηκαν επέφεραν πολλές απώλειες, τόσο ανθρώπινων ζωών όσο και υλικές καταστροφές.
Όταν πλέον ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η περιοχή του Μαυροβουνίου κατακτήθηκε από τους Ιταλούς, με τον Μουσσολίνι να αποπειράται να ανασυστήσει ένα ανεξάρτητο κράτος. Ωστόσο, επικράτησαν ύστερα από αντίσταση οι κομμουνιστές, ανακηρύσσοντας το Μαυροβούνιο Σοβιετική Δημοκρατία και, ύστερα από συνθηκολόγηση με τους Ιταλούς, το 1943, η χώρα απελευθερώνεται. Στη συνέχεια, το Μαυροβούνιο είχε έντονη εκπροσώπηση στα θέματα που αφορούσαν τη Γιουγκοσλαβία. Η έντονη φιλορωσική παρουσία που υπήρχε εκεί οδήγησε και στη δημιουργία φιλοσοβιετικού κινήματος από στελέχη της κομμουνιστικής οργάνωσης, τους οποίους όμως ο Τίτο απομάκρυνε, ενώ παράλληλα προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, συνήψαν συνεργασία με τον Μιλόσεβιτς.
Τον Φεβρουάριο του 2003, η χώρα ξεκίνησε να αποτελεί τμήμα ενός Ομοσπονδιακού κράτους με το όνομα Σερβία-Μαυροβούνιο, κάτι το οποίο όμως έπαψε να υπάρχει, όταν, ύστερα από δημοψήφισμα στο εσωτερικό της, οι κάτοικοι αποφάσισαν, για λόγους πολιτιστικούς και κληρονομιάς, να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο κράτος. Το γεγονός αυτό επετεύχθη το έτος 2006.
Όσον αφορά την οικονομία της, η χώρα φαίνεται να αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να διατηρήσει οικονομική σταθερότητα, καθώς το διαρκώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος και τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείματα, σε συνδυασμό με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, είναι ανησυχητικά. Πιο συγκεκριμένα, σε αριθμούς, ο ρυθμός ανάπτυξης του Α.Ε.Π. της χώρας κυμαινόταν τα τελευταία 10 χρόνια από -5,8% σε 4% με διαρκείς αυξομειώσεις και φυσικά μια ιδιαίτερα μεγάλου βαθμού πτώση σε -15% κατά το 2020. Επιπλέον, το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. της χώρας φαίνεται να διατηρείται τα τελευταία 10 χρόνια σε χαμηλά επίπεδα, σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, και πιο συγκεκριμένα οι αριθμοί κυμαίνονται μεταξύ 6.540 και 8.910 δολάρια Η.Π.Α.
Ιδιαίτερα αποθαρρυντική είναι η κατάσταση στον τομέα της υγείας. Το Μαυροβούνιο θεωρείται πως έχει σήμερα ίσως το χειρότερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στην Ευρώπη. Τα στοιχεία σχετικά με τις κρατικές δαπάνες στον τομέα αυτόν είναι πολύ περιορισμένα, με τελευταία καταγραφή να έχουμε για το έτος 2016, σύμφωνα με την οποία το έτος αυτό, δαπανήθηκαν για την υγεία μόλις 5,5 εκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α., αριθμός που, όπως γίνεται αντιληπτό, είναι πολύ χαμηλός και δεν επαρκεί για την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών μιας χώρας. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, έχει σημειωθεί κάποια ισχνή βελτίωση, καθώς το 2018 καταγράφηκαν 2.061 γιατροί, το οποίο μεταφράζεται σε 3,4 γιατρούς ανά 1.000 άτομα, αριθμός ικανοποιητικός και σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ευρώπης, που ανέρχεται σε 3,4 γιατρούς ανά 1.000 κατοίκους. Τα υπόλοιπα δεδομένα που αφορούν την Υγεία, όμως, εκτός από αποθαρρυντικά, είναι και ελλιπή.
Σχετικά με την εκπαίδευση, επίσημα στοιχεία για το μέγεθος των κρατικών δαπανών σε αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχουν. Ωστόσο, λέγεται πως έχουν ένα δημοκρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς η εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν μέχρι και την ανώτατη εκπαίδευση. Το γεγονός αυτό μαρτυρά πως πράγματι ένα μέρος του συνολικού Α.Ε.Π. της χώρας θα πρέπει να δαπανάται γι’ αυτόν τον σκοπό, ωστόσο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σιγουριά το ύψος των δαπανών αυτών, καθώς και την αποδοτικότητα του συστήματος.
Συμπερασματικά, παρατηρούμε πως το Μαυροβούνιο αποτελεί μια χώρα που αντιμετωπίζει δυσκολίες στον πολιτικοοικονομικό τομέα, ούσα μια εκ των υπολοίπων βαλκανικών χωρών, στις οποίες οι συνθήκες διαβίωσης είναι πιο δύσκολες απ’ ό,τι στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, παρατηρούμε πως από πλευράς της χώρας γίνονται προσπάθειες ώστε αυτό να βελτιωθεί, με ζωντανότερο παράδειγμα αυτό της αίτησης ένταξης στην Ε.Ε., ενέργεια με πολλά προαπαιτούμενα στην οικονομία και πολιτική της χώρας για να γίνει πράξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Πορεία των διαπραγματεύσεων στο Μαυροβούνιο, Διαθέσιμο εδώ.
- Montenegro in intergovernmental organizations, Wikipedia, Retrieved from here
- Government and Society in Montenegro, Retrieved from here
- The euro outside the euro area, European Commission, Retrieved from here
- Montenegro Health Insurance, Pacific Prime, Retrieved from here
- The World Bank in Montenegro, World Bank, Retrieved from here
