Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Η έξωση του Όθωνα ήταν το αποτέλεσμα πολλών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών αίτιων. Αυτό, άλλωστε, γίνεται αντιληπτό και από τις κοινωνικές ομάδες που εναντιώθηκαν στο πρόσωπο του Βασιλιά. Από τους πρώτους που συμμετείχαν στην Επανάσταση ήταν άνεργοι φοιτητές που δεν ήθελαν να εργαστούν στην αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή. Μπορούμε, λοιπόν, να κατανοήσουμε ότι ένας παράγοντας που οδήγησε τον πληθυσμό στην εξέγερση ήταν η κακή οικονομική κατάσταση της χώρας. Την περίοδο του Όθωνα, η Ελλάδα έπρεπε να αποπληρώσει τόσο τα δάνεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας όσο και αυτά που είχε πάρει ο ίδιος, όταν ανέβηκε στον θρόνο. Η αποπληρωμή τους ήταν υπόθεση δύσκολη και οδήγησε την οικονομία σε στασιμότητα. Η στασιμότητα αυτή οδήγησε, με τη σειρά της, σε λίγες ευκαιρίες για κοινωνική άνοδο σε ανθρώπους που θεωρούσαν ότι έχουν τα προσόντα να το κατορθώσουν. Ο αγροτικός και βιοτεχνικός τομέας ήταν ο μονός ανεπτυγμένος στην Ελλάδα, με τους ανθρώπους της εποχής να θεωρούν ότι η πιθανή φυγή του Όθωνα και η έλευση ενός αλλού βασιλιά θα βελτίωνε την οικονομική κατάστασης στη χώρα τους.
Στην Επανάσταση, επίσης, συμμετείχαν ανωτέρα κοινωνικά στρώματα που έδειχναν να είναι αδικημένοι όσον αφορά τη συμμετοχή τους στην πολιτική εξουσία. Ζητούσαν, δηλαδή, περισσότερες ευκαιρίες για ανάμειξη στην πολιτική ζωή. Αυτό, όμως, φαινόταν αδύνατο με τον Όθωνα ως βασιλιά. Ο τελευταίος είχε επιβάλει ένα συγκεντρωτικό μοντέλο διακυβέρνησης από την αρχή της βασιλείας του. Ακόμη και όταν ψηφίστηκε το Σύνταγμα του 1844, στην πραγματικότητα έδωσε τη δυνατότητα σε ελάχιστους πολίτες να έχουν ενεργή συμμετοχή στα κοινά της χώρας. Οι πολίτες, με λίγα λόγια, ένιωθαν ότι γενικότερα το συνταγματικό πολίτευμα δε μπορούσε να αναπτυχθεί, καθώς στεκόταν εμπόδιο η Αυλή και ο «ατάλαντος» βασιλιάς.
Η κακή οικονομική κατάσταση είχε και αντίκτυπο στα στρατεύματα. Εκεί, ο λόγος της αναταραχής δεν ήταν τόσο οι μισθοί τους όσο η μεγάλη φοβία του στρατού ότι μ’ αυτές τις οικονομικές συνθήκες αν η χώρα έμπαινε σε πόλεμο, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να σταθεί στο ύψος της και ο πόλεμος θα τελείωνε γρήγορα με ήττα. Οι αγρότες, από την πλευρά τους, έβλεπαν τη φορολογία που τους αναλογούσε να είναι υψηλή, συμμετέχοντας και αυτοί πολύ πρόθυμα στην επανάσταση για την έξωση του Όθωνα.
Στους πολιτικούς λογούς εντάσσεται εκτός από την αδυναμία να τηρηθεί το Σύνταγμα και η γενικότερη δυσπραγία και δυσλειτουργία του πολιτικού συστήματος. Τα κόμματα μέχρι τότε ήταν βασισμένα πάνω στην επιρροή που τους παρείχε κάποια προστάτιδα Μεγάλη Δύναμη, απ’ όπου έπαιρναν και το όνομά τους. Σταδιακά, όμως, οι πολίτες έβλεπαν ότι αυτά τα κόμματα με τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας τους δε μπορούσαν να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις των καιρών. Τα θεωρούσαν εξίσου υπεύθυνα με τον Όθωνα για την οικονομική κατάσταση και την αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού.
Η αμφισβήτηση απέναντι στα κόμματα που κυριαρχούσαν μέχρι τότε δε θα αργούσε να τεθεί και ως αμφισβήτηση απέναντι στο πρόσωπο που εκπροσωπεί το κράτος, δηλαδή τον Βασιλιά. Μάλιστα, αρκετοί άνθρωποι ένιωθαν αδικημένοι, παρατηρώντας ότι σε θέσεις που θα μπορούσαν να είχαν καταλάβει οι ίδιοι βρίσκονταν Βαυαροί, χωρίς να προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Ο μονός τρόπος να φύγουν οι Βαυαροί γραφειοκράτες ήταν η αποπομπή του Όθωνα. Η παρακμή και η αμφισβήτηση των κομμάτων, καθώς και η παρακμή και η αμφισβήτηση των Βαυαρών συμπίπτει με την εμφάνιση μιας νέας γενιάς ανθρώπων, που το όραμά τους ήταν τελείως διαφορετικό από την πραγματικότητα που επικρατούσε.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι τη στιγμή της εξέγερσης ο Όθωνας είχε χάσει την εμπιστοσύνη των Μεγάλων Δυνάμεων. Κατά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, επιβλήθηκε η βασίλεια ως αναγκαία, ώστε να μπορέσει να συγκροτηθεί το κράτος και να εκλείψει η αναρχία και το χάος. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, όμως, απαιτούσαν από τον Όθωνα να είναι ένα στοιχείο ισορροπίας και ηρεμίας τόσο στη χώρα του όσο και στη διεθνή σκηνή. Η πίστη, όμως, του βασιλιά στη Μεγάλη Ιδέα τον οδήγησε σε ενέργειες που αντί να ηρεμούν το διεθνές κλίμα, αμφισβητούσαν σύνορα και εδάφη.
Τα άνωθεν δεν προσέφεραν κανέναν λόγο στις Μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να προστατεύσουν τον Όθωνα από την εξέγερση. Μάλιστα, η έλευση νέου βασιλιά τούς δημιουργούσε περισσότερες προσδοκίες. Τέλος, η αποτυχία του Όθωνα να μπορέσει να επιτύχει τους σκοπούς της «Μεγάλης Ιδέας», τον έκαναν να μην έχει κανέναν ιδεολογικό δεσμό με τους κάτοικους της Ελλάδας. Όσο υπήρχαν ελπίδες ότι ο βασιλιάς θα μπορούσε να κατακτήσει εδάφη, ακόμη και η παραβίαση του Συντάγματος γινόταν ανεκτή. Όταν, όμως, οι ελπίδες χάθηκαν και οι Έλληνες κατάλαβαν ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ήταν πρόθυμες σε αλλαγές, κάθε πίστη ότι ο βασιλιάς μπορούσε να επιτύχει οποιονδήποτε θετικό στόχο και να ενώσει τον λαό, κάθε θετική στάση απέναντι στο πρόσωπο του Όθωνα εξαφανίστηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωστής, Κώστας (2019), Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος-21ος αιώνας, Αθήνα: Εκδ. Πατάκη
- Dakin, Douglas (2009), Η ενοποίηση της Ελλάδας, 1770-1923, 6η έκδοση, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ)
- Φωτιάδης, Δημήτρης (1988), Όθωνας: Η έξωση, 10η έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Ζαχαρόπουλος
- Φωτιάδης, Δημήτρης (1963) Όθωνας: Η μοναρχία, Αθήνα: Εκδ. Κυψέλη
