Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτελεί μία χώρα που έχει απασχολήσει πολλές φορές την κοινή γνώμη και έχει αποτελέσει μέρος των σημαντικότερων γεγονότων που έχουν συμβεί στον Βαλκανικό χώρο. Έχει χαρακτηριστεί «η πίσω αυλή της Ευρώπης» και η ιδιαίτερη γεωστρατηγική της θέση έχει τραβήξει την προσοχή διαφόρων «μνηστήρων» κατά καιρούς. Ας πάρουμε τα πράγματα, όμως, από την αρχή. Πρώτα από όλα, πρόκειται για ένα «σχεδόν περίκλειστο» κράτος, αφού ένα μικρό μόνο κομμάτι της βρέχεται από την Αδριατική Θάλασσα. Η περιοχή Νέουμ, λοιπόν, αποτελεί τη δεύτερη μικρότερη ακτή στον κόσμο. Η περιορισμένη πρόσβαση στη θάλασσα έχει πολλές επιπτώσεις για τη Βοσνία όσον αφορά την κίνηση τουριστών και εμπορευμάτων. Τα σύνορά της έχουν έναν περίεργο «τριγωνικό» σχηματισμό γενικότερα, πράγμα που αντανακλά την ταραχώδη ιστορία της όσον αφορά τον καθορισμό των συνόρων της και της εδαφικής της ακεραιότητας.
Συνορεύει με την Κροατία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, δηλαδή οι γείτονές της στην πλειοψηφία τους είναι χώρες φιλοπόλεμες και με επεκτατικές τάσεις. Όπως θα δούμε και στη συνέχεια, το γεγονός ότι η Βοσνία συνορεύει με τις συγκεκριμένες χώρες έχει αποδειχθεί ολέθριο για την πορεία της, λόγω των άμεσων συνεπειών των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων, αλλά και των έμμεσων οικονομικών συνεπειών, που προκύπτουν μετέπειτα. Σε επίπεδο Διεθνών Σχέσεων, βασική επιδίωξη της χώρας είναι η πλήρης ολοκλήρωσή της με τους ευρωατλαντικούς θεσμούς, δηλαδή η ένταξή της στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ η υιοθέτηση όλων των οργάνων που διαθέτουν, προς το παρόν όμως αποτελεί μέλος μικρότερων επί μέρους οργανισμών και Διεθνών Συμφωνιών. Τέτοιοι οργανισμοί είναι, για παράδειγμα, η Πρωτοβουλία Κεντρικής Ευρώπης, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΑ), αλλά και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του ΔΝΤ και άλλων οργανισμών με περιφερειακή και παγκόσμια ισχύ.
Το επίσημο νόμισμα της χώρας έχει και εκείνο τη δική του ιδιαίτερη ιστορία. Η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε ουσιαστικά το 1995 με την υπογραφή της ανάλογης συνθήκης, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Πριν τον καθοριστικό ορισμό των συνόρων, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, λοιπόν, συνυπήρχαν στη χώρα τρεις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, με τα δικά τους σώματα διακυβέρνησης. Πριν το 1995, κυκλοφορούσαν στη χώρα δύο νομίσματα, το Βοσνιακό δηνάριο και η Κροατική Κούνα. Με τη λήξη του πολέμου, η χώρα άρχισε σταδιακά να εγκαθιδρύει τα δικά της σώματα διακυβέρνησης και επομένως, ίδρυσε και την πρώτη Κεντρική Τράπεζα. Από το 1995, λοιπόν, και έπειτα, το επίσημο νόμισμα της χώρας είναι το Βοσνιακό Μάρκο. Το νόμισμα αυτό είχε πάντα σταθερή ισοτιμία, αφού είχε προσδεθεί αρχικά στο Γερμανικό Μάρκο και έπειτα στο ευρώ.
Ιστορική αναδρομή
Βλέποντας κανείς τα όσα έχουν λάβει χώρα στη Βοσνία, δεν ξέρει από πού να ξεκινήσει. Ρίχνοντας μία γρήγορη ματιά στον 19ο αιώνα, βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής των Βαλκανίων βρισκόταν υπό Οθωμανική Επιρροή. Το 1908, λοιπόν, άρχισε να εγείρεται ένα εθνικιστικό αίσθημα στην περιοχή, μετά από γνωστοποίηση ότι η Αυστροουγγαρία θα επεκτεινόταν στην περιοχή και θα ενσωμάτωνε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η κίνηση αυτή δημιούργησε μια γενικότερη αναταραχή στην περιοχή, η οποία κορυφώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Τελικά, η Σερβία κατάφερε να απωθήσει τους Τούρκους από την περιοχή.
Την επόμενη χρονιά, συνέβη ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γεγονότα της ιστορίας. Ο Διάδοχος του θρόνου των Αψβούργων, Φραντς Φερδινάνδος, είχε επισκεφθεί την πρωτεύουσα της Βοσνίας, για να παρακολουθήσει μία στρατιωτική άσκηση, όπου και δολοφονήθηκε από μέλη της Mlada Bosna (σε ελεύθερη μετάφραση «Νεαρή Βοσνία»), μίας οργάνωσης που είχε καλλιεργηθεί εκείνα τα χρόνια μετά την ανέγερση των εθνικιστικών αισθημάτων, όπως αναφέραμε πριν. Η οργάνωση αυτή είχε ως σκοπό της την αποτροπή της εξουσίας των Αψβούργων στη χώρα. Ενώ ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να μοιάζει με ένα τετριμμένο γεγονός στα πλαίσια της εχθρότητας μεταξύ δύο χωρών, ουσιαστικά ήταν η «σπίθα» που άναψε τη φωτιά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα από μία αλληλουχία γεγονότων που συνέβησαν. Ο δολοφόνος του Φραντς Φερδινάνδος είχε λάβει βοήθεια μέσα από τη Σερβία και, λίγους μήνες αργότερα, η Αυστροουγγαρία κήρυξε πόλεμο στη Σερβία. Η τελευταία το έπραξε αυτό γιατί ήθελε να έχει τον έλεγχο της περιοχής και να προσαρτήσει τα εδάφη της Βοσνίας στα δικά της σύνορα. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι επεκτατικές τάσεις της Σερβίας στην περιοχή έχουν μακρά ιστορία και δεν γεννήθηκαν κατά τη δεκαετία του 1990, με την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας. Ο επεκτατισμός αυτός είναι μία κουλτούρα που καλλιεργήθηκε μέσα στους αιώνες. Σύντομα, οι εχθροπραξίες αυτές επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες και κάπως έτσι ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τελικά, με το τέλος του πολέμου, οι Αψβούργοι απωθήθηκαν από την περιοχή και οι χώρες της περιοχής δημιούργησαν το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων.
Το 1929, το βασίλειο αυτό ονομάστηκε Γιουγκοσλαβία και ο τότε βασιλιάς ο Αλέξανδρος Ι χώρισε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη σε τέσσερεις διοικητικές περιφέρειες, τις οποίες ονόμασε banovina· επομένως, για κάποια χρόνια η περιοχή δεν λογιζόταν στον τότε χάρτη. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα εδάφη της χώρας προσαρτήθηκαν στη χώρα-μαριονέτα των Δυνάμεων του Άξονα, που ήταν γνωστή με το όνομα «Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Κροατίας». Όπως γράφει και η εγκυκλοπαίδεια Britannica, «οι δολοφονίες που έλαβαν χώρα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μεταξύ 1941 και 1945, ήταν τρομερές τόσο σε κλίμακα όσο και σε πολυπλοκότητα. Οι «Ούστασα», το φασιστικό κίνημα που κυβέρνησε την Κροατία κατά τη διάρκεια του πολέμου, εξολόθρευσε τους περισσότερους από τους 14.000 Εβραίους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και έσφαξε Σέρβους σε μεγάλη κλίμακα. Δεκάδες χιλιάδες Σέρβοι από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη πέθαναν σε στρατόπεδα θανάτου».
Παρατηρούμε, λοιπόν, στο σημείο αυτό ότι η χώρα βρισκόταν πάντοτε στο κέντρο των πολεμικών εξελίξεων, πράγμα που την εμπόδιζε στο να επικεντρώσει τις όποιες δυνάμεις μπορεί να διέθετε στην ανάπτυξη και την πρόοδό της. Έτσι, αποτελούσε ανέκαθεν μία από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές των Βαλκανίων, πολύ πριν γίνει ανεξάρτητο κράτος. Επιπλέον, οι θηριωδίες και οι θάνατοι αποτελούν βιώματα ολόκληρων γενεών, αφού από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η Βοσνία συμμετείχε και στους Βαλκανικούς Πολέμους και σε δύο Παγκόσμιους Πολέμους, με τον δεύτερο, μάλιστα, να είναι ιδιαίτερα σκληρός. Τα βάσανα της χώρας, όμως, δεν έμελλε να τελειώσουν εδώ. Στο επόμενο μέρος, θα εξετάσουμε τα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν με την άνοδο και την πτώση της Γιουγκοσλαβίας και πώς όλα αυτά επηρέασαν σε βάθος πρώτα την κοινωνία και έπειτα την οικονομία της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bosnia – Herzegovina, History and Facts, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- How Bosnia ended up with just 12 miles of coastline, Ken Jennings, cntraveler.com, Retrieved from here
- What Is the Bosnia-Herzegovina Convertible Mark (BAM)?, Jason Fernando, Investopedia.com, Retrieved from here
