Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Τον 21ο αιώνα, πολλοί είναι εκείνοι που θα δίσταζαν να χαρακτηρίσουν τη Γαλλία ως αυτοκρατορία και θα προτιμούσαν να την αποκαλέσουν δημοκρατία, έχουσα υπό την επίβλεψή της πληθώρα υπερπόντιων εδαφών. Ανεξαρτήτως του πώς επιλέγει κανείς να την προσδιορίσει, ένα είναι το γεγονός: το έδαφος 12 νησιών διεσπαρμένων σε όλους τους πόντους της υφηλίου εξακολουθεί να είναι γαλλικό. Από αυτά, δύο ήταν εκείνα που απασχόλησαν έντονα την επικαιρότητα: η Νέα Καληδονία και η Γουαδελούπη.
Σε δημοψήφισμα που διεξήχθη στις 12 Δεκεμβρίου, οι πολίτες της Νέας Καληδονίας απάντησαν σύσσωμα (96,5%) «όχι» στο ερώτημα αν επιθυμούν να περάσουν σε μία νέα εποχή εθνικής αυτοδιάθεσης και ανεξαρτησίας. Το αποτέλεσμα είναι φαινομενικά καθαρό και αυτό διότι, εν αντιθέσει με το ποσοστό αποχής που σημειώθηκε στα δημοψηφίσματα του 2018 και του 2020 (19% και 14% αντίστοιχα), το ποσοστό των Καληδονίων που αποφάσισε να απέχει από τις κάλπες το 2021 ανήλθε στο εντυπωσιακό 56%. Αυτό οφείλεται στη μεγάλη κινητοποίηση των γηγενών Κανάκ και του Σοσιαλιστικού Απελευθερωτικού Μετώπου (FLNKS), η οποία έθεσε εν αμφιβόλω την αξία διεξαγωγής δημοψηφίσματος σε μία εποχή όπου η βίαιη επέλαση του τέταρτου κύματος του κορωνοϊού είχε καταστήσει πρακτικώς αδύνατη τη διοργάνωση εκστρατειών υπέρ της ανεξαρτησίας. Προτού καταλήξουν στην απόφαση να μποϊκοτάρουν το δημοψήφισμα, εκπρόσωποι της κοινότητας Κανάκ είχαν απευθύνει αφενός αίτημα στη γαλλική κυβέρνηση για διοργάνωση του δημοψηφίσματος το 2022 και, αφετέρου, έκκληση στον ΟΗΕ να επιληφθεί άμεσα της κατάστασης, μεσολαβώντας για την ευδοκίμηση του αιτήματός τους.
Η ακαμψία της Γαλλίας δημιούργησε εκ νέου την αίσθηση ότι η διαδικασία της αποαποικιοποίησης προχωρεί δίχως να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι συνήθειες των γηγενών πληθυσμών. Την ίδια στάση είχε επιδείξει η Γαλλία και το 1853. Τότε, όταν οι Γάλλοι άποικοι ανακάλυψαν τα πλούσια κοιτάσματα νικελίου που διέθετε η περιοχή, προσέλαβαν χιλιάδες εργάτες από την Ασία και άλλες περιοχές του Ειρηνικού για την εκμετάλλευση των ορυχείων. Την ίδια περίοδο, την Καληδονία κατέκλυσαν Ευρωπαίοι κατάδικοι, οι οποίοι ως αντάλλαγμα για την έκτιση της ποινής τους λάμβαναν νομές στην καληδονική γη. Οι διενέξεις που προκλήθηκαν από τη συνύπαρξη των ετερόκλητων πληθυσμών, οδήγησαν στη ραγδαία μείωση των μελών της κοινότητας των Κανάκ, οι οποίοι κατέληξαν φιλοξενούμενοι στην ίδια τους την πατρίδα.
Ενώ η πικρή της εμπειρία θα έπρεπε να την είχε ωθήσει στην όσο το δυνατό συντομότερη αποτίναξη των δεσμών της, η Νέα Καληδονία αποτελεί το μοναδικό νησί στο σύμπλεγμα της Μελανησίας που εξακολουθεί να τελεί υπό ξένη κυριαρχία. Ο λόγος δεν είναι άλλος από την οικονομική ευρωστία και την ασφάλεια που απολαμβάνει χάρη στη στήριξη της Γαλλίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κατά κεφαλήν ακαθάριστο προϊόν της Νέας Καληδονία ανήκει στα 20 υψηλότερα του κόσμου και ότι ο πλούτος της περιοχής διπλασιάστηκε εντός των τελευταίων δύο δεκαετιών. Η παρουσία της Γαλλίας λειτουργεί, επιπλέον, αποτρεπτικά για τις επεκτατικές ορέξεις της Κίνας, η οποία καταλαμβάνει προσπάθειες να εμπεδώσει την κυριαρχία της και σε αυτήν την πλευρά του Ειρηνικού. Τα συμφέροντα της Νέας Καληδονίας φαίνεται ότι ταυτίζονται με εκείνα της Γαλλίας και συγκεκριμένα του Emmanuel Macron, ο οποίος έχει θέσει ως βασικό στόχο της πολιτικής του την ενίσχυση του διεθνούς προφίλ της χώρας του. Η κατοχή νησιών εκτός των συνόρων της επικράτειάς της έχει καταστήσει τη Γαλλία μία εκ των μεγαλύτερων ναυτικών δυνάμεων. Αυτή είναι και η πρωτοκαθεδρία που πασχίζει να διατηρήσει. Τα προσκόμματα είναι αρκετά, όπως για παράδειγμα το πρόσφατο «ναυάγιο» στη συμφωνία προμήθειας υποβρυχίων μεταξύ Γαλλίας και Αυστραλίας. Πέραν του ότι επέφερε ρήξη στις μεταξύ τους σχέσεις, κατέστησε τη Γαλλία αμέτοχο παρατηρητή της συμμαχίας που έσπευσαν να σχηματίσουν Αγγλία και Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να απορροφήσουν το ήδη κατασκευασθέν εξοπλιστικό απόθεμα.
Το σκηνικό που επικρατεί στη Γουαδελούπη, μολονότι διαφορετικό, κινείται γύρω από το ίδιο ζήτημα, αυτό της ανεξαρτητοποίησης της. Στην προσπάθειά της να περιορίσει την αυξητική τάση των μολύνσεων από τον Covid-19, η Γαλλία επέβαλε την αναλογική εφαρμογή του μέτρου του υποχρεωτικού εμβολιασμού και στη Γουαδελούπη. Όπως ήταν αναμενόμενο, η εν λόγω απόφαση πυροδότησε σφοδρές αντιδράσεις, καθώς ξύπνησε μνήμες από την εποχή του αμιγώς αποικιοκρατικού καθεστώτος.
Κατά τη διάρκεια των διμερών επαφών που αποσκοπούσαν στην εξομάλυνση της εκρηκτικής κατάστασης, ο Υπουργός Υπερπόντιων Εδαφών της Γαλλίας, Sébastien Lecornu, ανακοίνωσε ότι το μέτρο της υποχρεωτικότητας θα τεθεί σε εφαρμογή από την 31η Δεκεμβρίου και επιβεβαίωσε την ετοιμότητα της κυβέρνησης για συμμετοχή σε έναν διάλογο για πιθανή μελλοντική απόσχιση της Γουαδελούπη από τη Γαλλία.
Προτού, όμως, προσέλθει στη συζήτηση, η Γουαδελούπη πρέπει να επιλύσει ορισμένα από τα προβλήματα που την ταλανίζουν. Το 35% του πληθυσμού της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία αγγίζει το 19%, ενώ τα αποθέματά της σε πόσιμο νερό εξαντλούνται. Οι πολίτες γνωρίζουν καλά ότι η χώρα δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της με ίδιες δυνάμεις. Το ζητούμενο για αυτούς δεν είναι, λοιπόν, ένα διαζύγιο με τη Γαλλία, αλλά η παύση της αντιμετώπισής τους ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας και η παραχώρηση περιθωρίου ελεύθερων αποφάσεων και επιλογών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- New Caledonia Says ‘Non’ to Independence – The New York Times,διαθέσιμο εδώ
- New Caledonia rejects split from France in vote marred by boycottNew Caledonia, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Référendum en Nouvelle-Calédonie : l’abstention massive confirme les clivages qui traversent l’archipel, Le Monde, διαθέσιμο εδώ
- Crise en Guadeloupe : le gouvernement se dit «prêt» à ouvrir des discussions sur l’autonomie, la droite ouvre les hostilités, Libération, διαθέσιμο εδώ
- Autonomie en Guadeloupe : «C’est un autre sujet, encore une fois, ils mélangent tout», Libération, διαθέσιμο εδώ
- France’s Macron warns of ‘explosive’ situation as Guadeloupe is hit by unrest over vaccine mandates, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- France postpones vaccine mandate after violent unrest in Martinique and Guadeloupe, France24, διαθέσιμο εδώ
