Της Εύης Τριάντη,
Τι βλέπεις στην παραπάνω εικόνα; Τι πιστεύεις ότι κρύβεται πίσω από τα περίτεχνα σχέδια του μελανιού; Η σιλουέτα μιας πεταλούδας; Το κρανίο κάποιας νυχτερίδας; Μήπως δύο άγγελοι που αγκαλιάζονται; Σύμφωνα με πολυάριθμους ψυχολόγους σε όλο τον κόσμο, το θέαμα που αντιλαμβάνεσαι δύναται να φανερώσει κρυφές πληροφορίες για τη συναισθηματική λειτουργία του εγκεφάλου σου, καθώς και για χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σου, που ούτε κι εσύ ο ίδιος δεν έχεις συνειδητοποιήσει!
Μάλιστα, η εικόνα με την παράξενη ζωγραφιά αποτελεί, μαζί με εννιά ακόμα παρόμοιες κάρτες, μέρος ενός πασίγνωστου ψυχολογικού τεστ, του τεστ κηλίδων μελάνης Rorschach. Αυτή η ευρέως διαδεδομένη μέθοδος ψυχολογικής διάγνωσης, από την περίοδο κιόλας που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από ψυχολόγους κατά την κλινική εξέταση ασθενών, δημιούργησε αμφιβολίες και δυσπιστία στην ιατρική και επιστημονική κοινότητα. Το ερώτημα που απασχόλησε όλους: πόσο αξιόπιστη μπορεί να είναι μία διάγνωση βασισμένη σε εικόνες; Μπορεί, πράγματι, μία απλή παρατήρηση για τις παραστάσεις του μελανιού να αποδείξει τον τρόπο που σκέφτεται και νιώθει, ακόμα και ψυχιατρικές ασθένειες που ενδέχεται να έχει ένα άτομο;
Οι ψυχολόγοι συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να είναι διχασμένοι πάνω στο θέμα, όπως υποστηρίζει ο Άγγλος ψυχολόγος Dr. Mike Drayton, ο οποίος μοιράζεται και τη δική του εμπειρία με το τεστ Rorschach. «Για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με το τεστ Rorschach ενώ εκπαιδευόμουν για να γίνω κλινικός ψυχολόγος. Μου έδειξαν μια σειρά από κάρτες που περιείχαν κηλίδες από μελάνι και με ρώτησαν σαν τι μου έμοιαζαν», περιγράφει. «Με θυμάμαι να σκέφτομαι ότι όλο αυτό έμοιαζε περισσότερο με προβλέψεις ταρώ παρά με ένα σωστό ψυχομετρικό τεστ. Παρόλα αυτά, όταν βγήκαν τα αποτελέσματα του τεστ μου και οι ερμηνείες τους, δημιουργήθηκε ένα τρομακτικά ακριβές προφίλ της προσωπικότητάς μου. Διαπιστώθηκαν πράγματα για εμένα που ούτε η μητέρα μου δεν γνώριζε. Από τότε είμαι υποστηρικτής, αν και κάπως σκεπτικός».
Την άποψη του Drayton για τη χρησιμότητα της μεθόδου των κηλίδων από μελάνι ως τεστ προσωπικότητας, συμμερίζονται πολλοί ψυχολόγοι στις μέρες μας. Ωστόσο, ο δημιουργός της, Herman Rorschach, δεν την προόριζε ποτέ γι’ αυτή τη λειτουργία…
Ο Rorschach μεγάλωσε, παίζοντας ένα παιχνίδι τέχνης, ονόματι Klecksographie. Σε αυτό, αλλοπρόσαλλα σχέδια από μελάνι δίνονταν στους παίκτες και εκείνοι έπρεπε να γράψουν ένα ποίημα ή να λύσουν έναν γρίφο σε σχέση με αυτό. Αργότερα, καθώς ο Rorschach σπούδαζε ψυχολογία, παρατήρησε ότι οι ασθενείς που είχαν σχιζοφρένεια έβγαζαν δραστικά και διαφορετικά συμπεράσματα για τα σχέδια του παιχνιδιού, σε σχέση με τους υγιείς ψυχικά ανθρώπους. Έτσι, ανέπτυξε το τεστ κηλίδων μελάνης. Ο αρχικός του σκοπός; Η διάγνωση ασθενών με σχιζοφρένεια.
Κατά τα πρώτα χρόνια της εφαρμογής του, λοιπόν, το τεστ χρησιμοποιήθηκε σε ψυχιατρεία και κλινικές για την εξακρίβωση νοητικών διαταραχών και του ψυχωτικού τρόπου σκέψης σε ασθενείς που αρνούνταν να το αναγνωρίσουν ή να το παραδεχτούν.
Το 1939, όμως, η μέθοδος σταμάτησε να χρησιμοποιείται ως τεστ ψυχιατρικών νοσημάτων. Έρευνες έδειξαν ότι δεν ήταν δυνατό να διαγνωστεί μία ιδιαίτερα σοβαρή εγκεφαλική ασθένεια όπως η σχιζοφρένεια με ένα τόσο απλό, επιφανειακό τεστ. Οι αντιδράσεις πολλών γιατρών συνέχισαν όσον αφορά την εγκυρότητα της μεθόδου ως τεστ προσωπικότητας. Η κριτική τους επικεντρώθηκε στο γεγονός ότι οι ψυχολόγοι μπορεί να ερμηνεύσουν τις απαντήσεις του ασθενή με προσωπικές εμπειρίες και οπτικές, καθιστώντας το τεστ μηδαμινά αντικειμενικό. Με λίγα λόγια, δύο διαφορετικοί ειδικοί μπορεί να βρουν δύο διαφορετικές εξηγήσεις για όσα βλέπει ο ασθενής και να δώσουν μέχρι και αντίθετες διαγνώσεις.
Πηγή Εικόνας: paulelder.org
Στην πραγματικότητα, ενώ το τεστ Rorschach δεν είναι και το πιο έγκυρο ιατρικό τεστ για ασθενείς με ψυχικά προβλήματα, είναι πιο αποτελεσματικό απ’ όσο πολλοί πιστεύουν, και στηρίζεται σε καλά μελετημένες επιστημονικές μεθόδους.
Πιο συγκεκριμένα, η διάγνωση στην οποία θα καταλήξει ο ειδικός δεν στηρίζεται τόσο στο αντικείμενο ή το πλάσμα που βλέπει ο ασθενής μέσα στο μελάνι. Αναλύοντας τι του θυμίζουν τα σχέδια, ο ασθενής μιλάει και για τον εαυτό του, δείχνοντας στον ψυχολόγο του πώς βλέπει τον κόσμο, σε τι δίνει σημασία, τι αγνοεί, πόσο δυσκολεύεται να μιλήσει για κάποια θέματα και ποιες σκέψεις του έρχονται πρώτες στο μυαλό, όταν συναντάει μία σειρά από ερεθίσματα.
Στη συνέχεια, ο ειδικός αναλύει τις απαντήσεις με τη βοήθεια ερευνητικών στοιχείων, μαθηματικών υπολογισμών και μεταβλητών που σχετίζονται με τον ασθενή και ευρύτερων βάσεων δεδομένων. Συγκρίνει και ερμηνεύει και, τελικά, καταλαβαίνει βαθύτερες πτυχές του ατόμου που εξετάζει, χωρίς να χρειαστεί να τις ακούσει από το δικό του στόμα.
Γενικότερα, αν και όχι με απόλυτη αξιοπιστία και συνήθως σε συνδυασμό με άλλες διαγνωστικές μεθόδους, η τέχνη χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς της ψυχολογίας και έχει βοηθήσει σε ποικίλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια ειδικοί αναλύουν τις ζωγραφιές των μικρών παιδιών για να ανακαλύψουν κάποιο ψυχολογικό τραύμα ή και σημάδια κακοποίησης. Αν παρατηρήσουν βίαιες εικόνες, μυτερά σχήματα που προσομοιάζουν δόντια, έντονο μαύρο και κόκκινο, απουσία άκρων στις ανθρώπινες φιγούρες και διάφορα άλλα ενδεικτικά σχέδια που «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου», είναι πιο υποψιασμένοι και προχωρούν σε περισσότερα, διεξοδικά τεστ για να ανακαλύψουν εάν οι υποθέσεις τους είναι σωστές.
Συνοψίζοντας, με τη βοήθεια της τεχνολογίας και τη ραγδαία πρόοδο της επιστήμης, ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει αμέτρητες μεθόδους για τη βαθύτερη κατανόηση του εγκεφάλου, της λειτουργίας και των ασθενειών του. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι παλιότερες μέθοδοι δεν μπορούν να φανούν χρήσιμες και να βγάλουν στην επιφάνεια στοιχεία του εαυτού μας στα οποία δεν είχαμε δώσει σημασία, τα οποία θα αλλάξουν την οπτική μας και θα μας χαρίσουν περισσότερη αυτογνωσία! Εάν θες να ανακαλύψεις μια ανεξερεύνητη πλευρά του χαρακτήρα σου, ερμηνεύοντας τις εικόνες μέσα στο μελάνι, μπορείς να βρεις μία απλούστερη μορφή του τεστ Rorschach εδώ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
What’s behind the Rorschach inkblot test?, bbc.com. Διαθέσιμο εδώ
-
projective test, britannica.com. Διαθέσιμο εδώ
- Το διάσημο ψυχολογικό τεστ με τις κηλίδες μελάνης, δημιουργήθηκε από την εμμονή ενός φοιτητή Ψυχιατρικής σε ένα παιχνίδι καρτών. Εφαρμόστηκε πρώτα σε σχιζοφρενείς και μετά σε φυλακισμένους…, mixanitouxronou.gr. Διαθέσιμο εδώ
