Της Μαρίας-Χρυσοβαλάντου Ψαρρού,
Βορειανατολικά του Αιγαίου, κάπου ανάμεσα από τη Χίο και τη Μικρά Ασία, θα βρει κανείς ένα σύμπλεγμα εννέα νησιών και βραχονησίδων, που αποτελεί τη πατρίδα καραβοκύρηδων, εφοπλιστών και καπεταναίων. Το όνομα Οινούσσες, σύμφωνα με ιστορικά κείμενα από τον 6ο αι. π.Χ. σημαίνει «τόπος γεμάτος οίνο», αφού πράγματι μέχρι τον 20ο αιώνα στο νησί καλλιεργούνταν μεγάλες ποσότητες αμπελιού.
Η χιλιομετρική του απόσταση από τα Μικρασιατικά παράλια (απέχει 9 ναυτικά μίλια από τη χώρα της Χίου και μόλις 4 από τις μικρασιατικές ακτές) επέτρεψε στους πρόσφυγες της καταστροφής του 1922 να εγκατασταθούν άμεσα στο νησί. Σύμφωνα με φήμες, έβλεπαν τα χωράφια και τα σπίτια τους με τα κιάλια και περίμεναν πότε θα γυρίσουν στην ένδοξη πατρίδα τους.
Το έντονο στίγμα της ναυτοσύνης περνάει από γενιά σε γενιά, αφού ξεκίνησε από την αρχαιότητα, κυρίως λόγω του άγονου τόπου, αλλά και της γεωγραφικής θέσης του νησιού (θαλάσσιο σταυροδρόμι μεταξύ Ελλάδος – Μικράς Ασίας αλλά και Νοτίου Αιγαίου – Στενών του Βοσπόρου), και συνεχίζει ακόμα και σήμερα με την ιστορική σχολή Εμποροπλοιάρχων, που φροντίζει για το μέλλον της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας. Η ΑΕΝ Οινουσσών, λόγω της σημαντικής εφοπλιστικής ιστορίας που καταγράφει το νησί, αποτελεί την πιο φημισμένη από τις συνολικά 9 σχολές Εμπορικού Ναυτικού της Ελλάδος.
Παρά το μικρό του μέγεθος, το νησί έχει αρκετά μνημεία, με το άρωμα της θάλασσας να μη λείπει σε κανένα από αυτά. Πιο συγκεκριμένα, στην είσοδο του νησιού στέκει επιβλητικά μια χάλκινη γοργόνα, που κρατάει ένα ιστιοφόρο στο αριστερό της χέρι και αποτελεί φόρο τιμής στο ναυτικό έπος των Οινουσσών. Προς το λιμάνι θα βρει κανείς το άγαλμα της Οινουσσίας μητέρας, που με το μαντήλι αποχαιρετάει τα παιδιά της όταν ξεμακραίνουν για τα μακρινά ταξίδια τους. Στη διαδρομή από την προβλήτα ως την πλατεία της Ναυτοσύνης συναντάμε το μνημείο του Αφανούς Ναύτη, το πρώτο άγαλμα στη χώρα μας που αφιερώθηκε στους χαμένους ναυτικούς. Έχει γραμμένα ολόγυρα τα ονόματα όλων των Οινουσσίων ναυτικών που χάθηκαν στη θάλασσα.
Παρά το γεγονός ότι το νησί σήμερα μετράει λιγότερους από 1.000 κατοίκους, υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι και σωματεία που στηρίζουν το νησί από μακριά, με κορυφαίο τον «Σύλλογο Φίλων Οινουσσών», που εδρεύει στην Αττική με πάνω από 1.200 οικογένειες να στηρίζουν την πατρίδα τους, εδώ και 93 χρόνια. Ένα από τα σημαντικά ευεργετήματά τους, που δίνει ζωή στο νησί, είναι η ακτοπλοϊκή σύνδεση των Οινουσσών με τη Χίο. Πιο συγκεκριμένα, έχουν την ευθύνη για το καραβάκι που καθημερινά μεταφέρει κόσμο από και προς τον ακριτικό αυτό τόπο, ώστε να μη λάβει επιχειρηματικό χαρακτήρα η ακτοπλοϊκή αυτή σύνδεση και αντ΄ αυτού απρόσκοπτα και χωρίς κανένα κερδοσκοπικό συμφέρον να συνδέονται οι Οινούσσες με τη Χίο.
Παράλληλα, η καρδιά των Οινουσσών χτυπάει και εκτός συνόρων και συγκεκριμένα στο Λονδίνο, όπου το 1940 ιδρύθηκε το «Ταμείο Ευπραγίας Οινουσσών Λονδίνου» από μια ομάδα Οινουσσιωτών, που είχαν εγκλωβιστεί εκεί λόγω του πολέμου. Βασικός τους στόχος ήταν η βοήθεια των συμπατριωτών τους, που λόγω της κατοχής είχαν βασικές ελλείψεις και σε τρόφιμα, αλλά και σε χρήματα. Μετά το τέλος του πολέμου, παρέμειναν εκεί λόγω της παράλληλης άνθησης της ναυτιλίας στην Αγγλία και ανέπτυξαν επιχειρηματικές δραστηριότητες, χωρίς να σταματήσουν ποτέ το έργο τους στη στήριξη της πατρίδας τους.
Σήμερα, ο τόσος λιγοστός πληθυσμός οφείλεται σε σημαντικές «αφαιμάξεις» που έλαβαν χώρα στο νησί. Αρχικά, όταν γύρω στο 1960 οι ναυτικοί κατάλαβαν πως έπρεπε να μεταφερθούν στο Πειραιά, ώστε να είναι κοντά στο κέντρο επιχειρηματικής δραστηριότητας και εύρεσης εργασίας, οι Οινούσσες έχασαν πολύ πληθυσμό. Υστέρα, το 1976, μετά από τη Τουρκική Εισβολή στη Κύπρο δημιουργήθηκε ένα κλίμα φόβου λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού, αναγκάζοντας πολλές οικογένειες να αναζητήσουν ένα πιο ασφαλές περιβάλλον.
Από ένα τόσο μικρό και απομακρυσμένο τόπο, κάποιοι απλοί ναυτόπαιδες κατάφεραν να γίνουν πλοιοκτήτες και εφοπλιστές διεθνούς βεληνεκούς. Οι Οινουσσιώτες ναυτικοί κρατούν ένα σημαντικό ποσοστό της σημερινής εμπορικής ναυτιλίας, δίνοντας ελπίδες ζωής στον ακριτικό αυτό τόπο. Παρά τις καθημερινές εναέριες παραβιάσεις και τις προκλητικές παρεμβάσεις που λαμβάνουν χώρα, οι κάτοικοι των Οινουσσών είναι εκεί και επιτρέπουν στην καρδιά της Ελλάδας να χτυπάει ακόμα και τόσο μακριά. Γι’ αυτό και η κοινωνία οφείλει να φροντίσει για την ακεραιότητα και την ευζωία των ακριτών, που απρόσκοπτα φυλάνε τα σύνορα.
Αφιερωμένο στον Δ., που λόγω εκείνου έμαθα και αγάπησα αυτό το νησί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κυριακή στο Χωριό: Οινούσσες (ΕΡΤ3), Youtube, διαθέσιμο εδώ
- Το Αλάτι της Γης «Μικρασιατικές Μνήμες»- Οινούσσες και Βαρβάσι Χίου (ΕΡΤ1), Youtube, διαθέσιμο εδώ
- Μνημεία, Δήμος Οινουσσών, διαθέσιμο εδώ
- ΑΕΝ/ Π Οινουσσών, Isalos, διαθέσιμο εδώ
- Όμορφη και παράξενη πατρίδα- Οινούσσες, Αλήθεια Tv, διαθέσιμο εδώ
