Της Αγγελικής Γκιουλμπαλόγλου,
Είναι ο φεμινισμός αναγκαίο κακό στις μέρες μας; Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι αφού έχει κατακτηθεί η νομοθετική ισότητα των γυναικών ο ρόλος του κοινωνικού κινήματος του φεμινισμού είναι ανώφελος έως και απαρχαιωμένος για να αναβιώνει στις μέρες μας. Εν μέρει δεν τους αδικώ, αν αναλογιστούμε ότι δεν ζούμε στην Ουάσιγκτον του 1920, που χρειάστηκε να δημιουργηθεί «Ομάδα εναντίον του φλερτ» για να αποτρέψει νεαρούς άντρες να φλερτάρουν σε δημόσιους χώρους χωρίς την ανταπόκριση των εκάστοτε γυναικών. Συγκεκριμένα τότε, κυκλοφόρησαν κάποιοι κανόνες οι οποίοι επινοήθηκαν από γυναίκες προς γυναίκες έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένες για το ανεπιθύμητο φλερτάρισμα. Αξίζει να παραθέσω δυο από τους κανόνες που μου έκαναν εντύπωση κυρίως για να καταλάβουμε ότι πράγματα τα οποία θεωρούμε δεδομένα τότε δεν ήταν καν υπολογίσιμα. Πρώτος κανόνας που μου κέντρισε το ενδιαφέρον: «Μην χαμογελάς σε αγνώστους που σε φλερτάρουν, κράτα τα χαμόγελα για άτομα που γνωρίζεις» και ένας ακόμα “αστείος”, πλέον, κανόνας για τη σημερινή πραγματικότητα: «Μη δέχεσαι οδηγούς που σε φλερτάρουν να σε πάνε με το αμάξι – δεν το κάνουν για να σε εξυπηρετήσουν».
Αν μείνουμε στα προφανή θα καταλήξουμε εύκολα στο συμπέρασμα πως ο φεμινισμός δεν είναι χρήσιμος πλέον και αυτό γιατί μένουμε στην επιφάνεια και δεν αναλογιζόμαστε ότι ιδέες που μας έχουν περάσει και θεωρούμε δεδομένες δεν θα έπρεπε να υφίσταται δεδομένης της καθολικής ισότητας ανδρών γυναικών. Ας παρακάμψω γεγονότα που όλοι τα γνωρίζουμε (κλειτοριδεκτομή, μαντίλα, σεξουαλική παρενόχληση σε εργασιακό περιβάλλον, κλπ) και μόνο τότε θυμόμαστε τον φεμινισμό και ας εστιάσω σε ζητήματα που ίσως μας έχουν περάσει αρκετές φορές από το νου αλλά δεν έχουμε κάνει τη σύνδεση.
Ένα επίκαιρο θέμα που δεν θα μπορούσα να αγνοήσω είναι η πολιτική και ο ρόλος των γυναικών σε αυτή. Όπως έχουμε αντιληφθεί η πλειοψηφία των ατόμων που ασχολούνται με την πολιτική αποτελείται από άντρες. Η ισοτιμία ανδρών γυναικών στις κυβερνήσεις εκλείπει. Οι θεσμοί εκπροσώπησης είναι ανδροκρατούμενοι και παρόλο που “θεωρητικά” έχουν κατοχυρωθεί τα δικαιώματα των γυναικών (Προεδρικό Διάταγμα 26/2012 με τίτλο «Κωδικοποίηση σε ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών») δεν έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος, το είδαμε και με την σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Είναι πραγματικά στενάχωρο το πόσα επιδέξια, ικανά, αποτελεσματικά μυαλά γένους θηλυκού υπάρχουν ανάμεσά μας που δεν τους δίνεται η ευκαιρία για ενασχόληση με τα κοινά, ακριβώς λόγω του γένους τους.
Ο διαχωρισμός των φύλων εμφανίζεται έκδηλα και στην αγορά εργασίας. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν διακριτοί κλάδοι επαγγελμάτων. Ένα κλασσικό παράδειγμα είναι οι εκπαιδευτές προσχολικής ηλικίας που απαρτίζονται από γυναίκες και οι αξιωματικοί ελληνικής αστυνομίας, που συγκροτούνται ως επί το πλείστον από άνδρες. Στην πρώτη περίπτωση επιλέγονται στην πλειοψηφία γυναίκες λόγω των στερεοτύπων που κυριαρχούν σχετικά με τον παραδοσιακό ρόλο των γυναικών και την ανατροφή των παιδιών. Η γυναίκα είναι εκείνη που θα προσφέρει την άμισθη οικιακή εργασία αλλά και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην οικογένεια. Έτσι συγχέοντας το ρόλο της μητρότητας με την εργασία θα προτιμήσουμε να στρέψουμε τις γυναίκες σε επαγγέλματα που σχετίζονται με τη φροντίδα παιδιών και τους άντρες σε πιο ριψοκίνδυνα επαγγέλματα όπως στο παράδειγμα που αναφέρθηκε. Επίσης προτιμούνται γυναίκες σε επαγγέλματα που χρησιμοποιούν ως μέσο την ομορφιά για να προσεγγίσουν κόσμο. Έχει περισσότερο χάρη μια γυναίκα γραμματέας από ότι ένας άντρας. Μπορεί να μην χρησιμοποιούν την γυναικά ως σεξουαλικό σύμβολο με προφανείς τρόπους όμως κατάλοιπα έχουν μείνει και χρησιμοποιούνται με κεκαλυμμένες μορφές στο σήμερα.
Φλέγον ζήτημα αποτελεί και η γυναικεία επιχειρηματικότητα που δεν προάγεται όσο θα έπρεπε στις μέρες μας. Οι γυναίκες δεν θεωρούνται έμπιστες για να αναλάβουν ρίσκα και αυτό αιτιολογείται με την εξήγηση ότι η φυσική πορεία των γυναικών είναι να δημιουργήσουν οικογένεια και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να σκέφτονται περισσότερο την οικογένεια που θέλουν να δημιουργήσουν από την καριέρα τους. Δεν είναι τυχαίο που στις υποψήφιες για υψηλόμισθες και υψηλόβαθμες θέσεις γίνονται ερωτήσεις τύπου «ποια είναι η κατάσταση σας; είστε άγαμη; Ποια είναι τα πλάνα σας για τα επόμενα πέντε χρόνια; Σκοπεύετε να παντρευτείτε;». Το “ασθενές” φύλο βιώνει το ρατσισμό στην επαγγελματική του σταδιοδρομία και τελικά συμβιβάζεται με τις ανούσιες προφάσεις που του πλασάρουν. Η χειραγώγηση γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον από προϊσταμένους τους είναι σύνηθες φαινόμενο κυρίως μετά την οικονομική κρίση, εκπυρσοκροτήθηκε λόγω της ανεργίας και των περιορισμένων θέσεων εργασίας.
Για να θεσπίζονται ακόμα θεσμοί για τα δικαιώματα και την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών αλλά και για τους προαναφερθέντες λόγους συμπεραίνουμε ότι οι διάκριση των φύλων δεν έχει αποφευχθεί ολοκληρωτικά. Συνεπώς είναι αναπόφευκτο και απαραίτητο να γίνεται λόγος για τις αρχές του φεμινιστικού κινήματος μέχρι ώσπου η ισότητα των φύλων να μην “θεωρείται” δεδομένη αλλά να είναι!
Γεννήθηκε και κατοικεί στην Αθήνα. Είναι κοινωνικός επιστήμονας και εκπαιδευτής ενηλίκων. Από το 2012 ασχολείται ενεργά με την ειδική αγωγή. Δουλεύει με παιδιά με ειδικές ιδιαιτερότητες. Έχει παραστεί σε δεκάδες σεμινάρια και συνέδρια με θέμα την ειδική αγωγή. Στον ελεύθερο της χρόνο χορεύει, ταξιδεύει και προσφέρει εθελοντική εργασία.
