Της Ευαγγελίας Κατσιγιάννη,
Ο 20ος αιώνας έχει συνδεθεί όσο κανένας άλλος με τη μεταβολή του πολιτικού κόσμου. Είναι γεγονός πως στο πλαίσιο αυτού, μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σε αρκετές περιοχές παρατηρείται μια άνοδος του ολοκληρωτισμού στο πολιτικό προσκήνιο ως απόρροια της κρίσης του Φιλελευθερισμού και της αδυναμίας του να δώσει λύση σε πολλούς τομείς της καθημερινής ανθρώπινης ζωής. Στην Ιταλία, οι διαιρέσεις που επέφερε ο πόλεμος και η απογοήτευση που ανέκυψε από τους όρους της συνθήκης ειρήνης, οδήγησαν πλήθος κόσμου στην άσκηση έντονης κριτικής στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και συνεπώς στην υποστήριξη αυταρχικότερων παρατάξεων.
Κερδισμένος από την άνωθεν εξέλιξη βγήκε ο αρχηγός του Φασιστικού Κόμματος Benito Mussolini, ο οποίος το 1922 κατόρθωσε με δημοκρατικά μέσα να ανέλθει στην εξουσία. Ωστόσο, από τις πρώτες του μέρες στην εξουσία ο Mussolini, διατηρώντας μια κατ’ επίφαση συνταγματική νομιμότητα, επεδίωξε υπογείως την καθαίρεση και εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, ιδίως του ρεφορμιστή σοσιαλιστή Giacomo Matteotti που στα χρόνια εκείνα ήταν ο κυριότερος επικριτής του.
Ο Giacomo Matteotti γεννημένος το 1885 στη Fratta Polesine ήταν δικηγόρος και από το 1922 πρόεδρος του Ενωμένου Σοσιαλιστικού Κόμματος, της αντιπολίτευσης, δηλαδή ο κύριος επικριτής και αντίπαλος εκείνης της περιόδου του Εθνικού Φασιστικού Κόμματος στο Κοινοβούλιο. Ως αφοσιωμένος σοσιαλιστής και αντιφασίστας από την πρώτη κιόλας στιγμή άσκησε δριμύτατη κριτική μέσω διαφόρων κειμένων και αγορεύσεων στον Mussolini και τον δεσποτισμό του. Όντας, λοιπόν, με τη στάση του ένα σοβαρό εμπόδιο για την εκπλήρωση του σχεδίου της πλήρους «φασιστικοποίησης του έθνους», γρήγορα κατέστη persona non grata για τη φασιστική παράταξη. Ήδη από τον Μάιο του 1921, ο Matteotti δέχθηκε άγρια επίθεση από ένοπλους υποστηρικτές του Mussolini, με αφορμή το φυλλάδιο «Σοσιαλιστική έρευνα για τις πράξεις των φασιστών στην Ιταλία», που προηγουμένως είχε δημοσιεύσει. Στο φυλλάδιο αυτό κατήγγειλε μέσω της παράθεσης διαφόρων περιστατικών τη βιαιότητα από πλευράς των φασιστών και την ιδιαίτερα σκληρή στάση τους απέναντι στους αντιφρονούντες.
Το αποκορύφωμα της σκληρότητας των φασιστών προς το πρόσωπό του έλαβε χώρα το 1924, λίγο μετά τις βουλευτικές εκλογές, στις οποίες το Φασιστικό Κόμμα αναδείχθηκε πρώτη δύναμη, λαμβάνοντας 4.300.000 ψήφους. Σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των εκλογών, ο Matteotti το χαρακτήρισε ως πλαστό, παραθέτοντας συγχρόνως και στοιχεία που αποδείκνυαν όχι μόνο τη διεξαγωγή παράνομων ενεργειών από μέλη του Φασιστικού Κόμματος για τη συγκέντρωση ψήφων, αλλά και την εμπλοκή ορισμένων εξ αυτών σε οικονομικά σκάνδαλα. Μάλιστα, ο Matteotti προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, εκδίδοντας το βιβλίο «Εκθέτοντας τους Fascisti: Ένα έτος φασιστικής κυριαρχίας». Η κίνηση αυτή προκάλεσε την οργή της φασιστικής παράταξης, που πλέον εξέταζε σοβαρά το ενδεχόμενο άμεσης εξόντωσης του αντιπάλου της.
Στις αρχές Ιουνίου του 1924, ο Matteotti πραγματοποίησε στη βουλή δύο ομιλίες εναντίον των φασιστών, που έμελλε να αποδειχθούν μοιραίες. Λίγο αργότερα τον ίδιο μήνα, τα ίχνη του εξαφανίστηκαν κι εν τέλει ο ίδιος εντοπίστηκε νεκρός. Τι ακριβώς του συνέβη; Από τις αστυνομικές έρευνες που διεξήχθησαν αποκαλύφθηκε πως στις 10 Ιουνίου 1924 ο σοσιαλιστής πολιτικός έπεσε λίγο πιο πέρα από το σπίτι του θύμα απαγωγής από έξι μέλη του Φασιστικού Κόμματος: τους Amerigo Dumini, Albino Volpi, Giuseppe Viola, Amleto Poveromo, Augusto Malacria και Filippo Panzeri. Οι άνδρες αυτοί, χρησιμοποιώντας μια μαύρη Λάντσια Λάμδα, άρπαξαν τον Matteotti και αφού τον ξυλοκόπησαν μέχρι θανάτου, τον έθαψαν κοντά σε ένα χωριό έξω από τη Ρώμη.
Η γνωστοποίηση της δολοφονίας του Matteotti προκάλεσε αναταραχή στο εσωτερικό. Χιλιάδες αρνητές του Φασισμού επεδίωξαν να οργανώσουν μια μεγάλη απεργία ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Τελικά, αυτή δεν πραγματώθηκε λόγω των μεγάλων εμποδίων που εμφανίστηκαν κατά τη διοργάνωσή της. Ο Mussolini, θέλοντας να προλάβει την εξάπλωση της δυσαρέσκειας προς το πρόσωπό του, αποφάσισε να εκφωνήσει μια εκτενή ομιλία στην Ιταλική Βουλή, επικαλούμενος άγνοια για το σχέδιο απαγωγής και εξόντωσης του πολιτικού του αντιπάλου. Με τα λόγια του κατόρθωσε να εξασφαλίσει την εύνοια της πλειοψηφίας.
Λίγους μήνες αργότερα, στις 3 Ιανουαρίου 1925, διεξήγαγε και νέα ομιλία, δηλώνοντας: «αναλαμβάνω, εγώ μόνος, την πολιτική, ηθική και ιστορική ευθύνη όλων όσων έχουν συμβεί… Εάν ο Φασισμός είναι μια εταιρεία εγκλήματος, εάν όλες οι πράξεις βίας υπήρξαν το αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου ιστορικού, πολιτικού και ηθικού κλίματος, εγώ έχω όλη την ευθύνη γι’ αυτό, γιατί αυτό το ιστορικό, πολιτικό και ηθικό κλίμα το δημιούργησα εγώ με μια προπαγάνδα που ξεκινάει από την κίνηση για τη συμμετοχή μας στον πόλεμο έως σήμερα…η Ιταλία χρειάζεται σταθερότητα και ο Φασισμός θα εξασφαλίσει τη σταθερότητα στην Ιταλία με οποιονδήποτε τρόπο κι αν απαιτηθεί». Με τα λόγια αυτά, γινόταν αντιληπτό πως πλέον τίποτε δε θα ήταν ίδιο. Ο κοινοβουλευτισμός έπνεε τα λοίσθια και στη θέση του αναδυόταν το ξεκίνημα μιας νέας εποχής. Πράγματι, με τον τερματισμό αυτής της ομιλίας η χώρα βρέθηκε σε καθεστώς δικτατορίας, μια εξέλιξη που, όπως φάνηκε στα κατοπινά χρόνια, υπήρξε ολέθρια για την Ιταλία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Guido Gerosa, Franco Vene (1973), Τα φοβερά ντοκουμέντα: Το έγκλημα Ματεότι, μετάφραση Π. Παρασκευοπούλου, Μανώλης Φυτράκης, Αθήνα: Εκδ. Mondadori
- Joll James, Χαιώτης Ι. Λούκης (επιμ.) (2006), Η Ευρώπη 1870-1970, μετάφραση Ελπίδα Κ. Βόγλη, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Βάνιας, σειρά Ίστωρ
- Λήμμα “Giacomo Matteotti”, από την Britannica Encyclopedia, Διαθέσιμο εδώ
