Της Ιωάννας Λυμιώτη,
Ως όντα γεννημένα και αναπτυγμένα μέσα στο περιβάλλον της κοινωνίας είμαστε όλοι προγραμματισμένοι να αναζητούμε την επιβεβαίωση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Η επιβεβαίωση αυτή, δηλαδή η εκτίμηση, η συμπάθεια και ο θαυμασμός εκ μέρους των άλλων, δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης ανάμεσα σε εμάς και το περιβάλλον μας. Στο βαθμό που η εξάρτηση αυτή είναι αμφίπλευρη, αυστηρά οριοθετημένη και δημιουργική, παραμένει υγιής. Το πρόβλημα τίθεται όταν κάποιοι άνθρωποι περιστρέφουν όλη τους την ύπαρξη γύρω από την επιβεβαίωση των άλλων, επιδιδόμενοι σε μια συνεχή προσπάθεια είσπραξης του θαυμασμού και χάνοντας κάθε επαφή με τον εαυτό τους.
Για τους ανθρώπους αυτούς η κοινωνική επιβεβαίωση δεν λειτουργεί απλώς ως μέσο εναρμόνισης της ατομικής συμπεριφοράς με τα κοινωνικά πρότυπα, αλλά ως μοναδικός τρόπος ενίσχυσης της αυτοπεποίθησής τους και κάλυψης των προσωπικών τους ανασφαλειών. Η επίμονη αναζήτηση επιβεβαίωσης εντοπίζεται, έτσι, κυρίως σε άτομα που αντιμετωπίζουν σημαντικές ανασφάλειες και διατηρούν μια αρνητική προσωπική εικόνα. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης τις περισσότερες φορές οφείλεται σε παιδικά τραύματα και γενικότερα στον τρόπο ανατροφής του ατόμου, δεν αποκλείεται όμως να είναι και αποτέλεσμα μετέπειτα βιωμάτων που έδρασαν καταλυτικά στην ψυχοσύνθεσή του. Την εξωτερική αυτή ματαίωση που βιώνουν προσπαθούν να την αντισταθμίσουν με την ικανοποίηση που λαμβάνουν από τα θετικά σχόλια και την ευμενή στάση του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Πώς, όμως, λειτουργεί στην πράξη η επιδίωξη της επιβεβαίωσης; Το άτομο που την αναζητά επιλέγει να έχει διαρκώς δίπλα του άτομα πιο δυναμικά ή πιο κοινωνικά από το ίδιο, τα οποία σε μεγάλο βαθμό θαυμάζει και θεωρεί ως πρότυπα. Όταν βρίσκεται στο ίδιο περιβάλλον με τα πρόσωπα αυτά, προσαρμόζει πλήρως τη συμπεριφορά του στις προσδοκίες και τις επιταγές όσων επιθυμεί να ευχαριστήσει. Για παράδειγμα, υιοθετεί παρόμοιο στυλ ντυσίματος, ακούει παρόμοιο είδος μουσικής, υιοθετεί κοινούς κανόνες ομιλίας και κοινωνικής συμπεριφοράς. Η επιβεβαίωση από την άλλη πλευρά παρέχεται άμεσα μέσα από ενθαρρυντικά σχόλια, εκδήλωση χαράς και αποδοχή στην κοινωνική ομάδα. Πρόκειται, έτσι, για μια θυσία της αυτοεκτίμησης στον βωμό της κοινωνικής αποδοχής, η οποία λειτουργεί ως υποκατάστατο αυτοπεποίθησης.
Οι συνέπειες της συμπεριφοράς αυτής είναι καταλυτικές τόσο για τη συναισθηματική όσο και για την κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου. Aρχικά, μέσα από την προσπάθεια προσαρμογής των «θέλω» του ατόμου στις κοινωνικές επιταγές καταλήγει να αποξενώνεται από τις προσωπικές του επιθυμίες. Σε βάθος χρόνου αδυνατεί να διαχωρίσει τον ρολό που υποδύεται στο κοινωνικό περιβάλλον από τον πραγματικό του χαρακτήρα θεωρώντας ότι αυτά τα δυο ταυτίζονται. Αυτή είναι και η πιο επικίνδυνη διάσταση της ανάγκης για κοινωνική επιβεβαίωση αφού μπορεί να οδηγήσει στην άκρατη υιοθέτηση συνηθειών και συμπεριφορών που το άτομο εσφαλμένα εκλαμβάνει ως εναρμονισμένες με την προσωπικότητά του.
Επιπλέον, στις περισσότερες περιπτώσεις συμβαίνει τα άτομα αυτά να προσελκύουν δίπλα τους ανθρώπους με χειριστικές τάσεις που επιθυμούν να ελέγχουν και να εξουσιάζουν με κάθε τρόπο τόσο τη μεταξύ τους σχέση όσο και τη συμπεριφορά του άλλου. Φυσικά, μια τέτοια σχέση εξελίσσεται γρήγορα σε μια ανισόρροπη και τοξική σχέση, φθείροντας ακόμα περισσότερο το άτομο και ενισχύοντας τις ανασφάλειές του αντί να τις περιορίζει.
Η ανάγκη επιβεβαίωσης έτσι φαίνεται να είναι μια παθογένεια, ένα προσωπικό ζήτημα που εξαρτάται από αυτόν που την αντιμετωπίζει και βαρύνει τον ίδιο. Στην πραγματικότητα, όμως, συνιστά ένα κοινωνικό φαινόμενο και μόνο στο πλαίσιο της κοινωνίας θα έπρεπε να εξετάζεται. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η κοινωνία είναι αυτή που δημιουργεί και τρέφει την επιθυμία του ατόμου για επιβεβαίωση και αποδοχή, και αυτό γιατί μόνο έτσι μπορεί να εκπληρώσει τον βασικό στόχο της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής.
Η ανάγκη για συνοχή είναι που επιτάσσει τα μέλη μιας κοινωνίας να έχουν κοινές αναφορές, να προσβλέπουν στα ίδια πρότυπα, να συνεργάζονται και να επιθυμούν την αποδοχή του συνόλου. Η κοινωνία δηλαδή είναι λειτουργική μόνο όταν το κάθε μέλος ατομικά εναρμονίζεται με το σύνολο. Η βάση αυτή της κοινωνίας είναι που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει την επιθυμία επιβεβαίωσης ενός ατόμου στα άκρα εξαρτώντας πλήρως τη συναισθηματική του ισορροπία από τη γνώμη του κοινωνικού περίγυρου.
Ενώ όμως η ανάγκη επιβεβαίωσης είναι φαινόμενο κοινωνικό και θα ήταν λογικό η λύση να αναμένεται από την ίδια την κοινωνία, το μεγαλύτερο εφόδιο για να την αντιμετωπίσουμε προέρχεται από μέσα μας. Το σημαντικότερο είναι να αναγνωρίσουμε ότι η είσπραξη επιβεβαίωσης δεν συνιστά ανάγκη αλλά απλή επιθυμία και ως τέτοια θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται. Όταν τυγχάνει ο κοινωνικός μας περίγυρος να επιδοκιμάζει τις επιλογές και τη συμπεριφορά μας είναι λογικό να αισθανόμαστε χαρά και ικανοποίηση, όταν όμως το περιβάλλον μας δεν διαθέτει κοινές αντιλήψεις, δεν έχουμε εμείς την ευθύνη να προσαρμοστούμε στις δικές τους προσδοκίες.
Αυτό που χρειάζεται σε κάθε περίπτωση είναι να έρθουμε σε γνήσια επαφή με τον εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε τα «θέλω» μας και να τα διαχωρίσουμε από τις επιθυμίες των άλλων. Όταν πάλι είναι η δική μας σειρά να προσφέρουμε επιβεβαίωση σε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο, θα πρέπει αυτή να δίνεται χωρίς όρους και προϋποθέσεις, για αυτό που πραγματικά είναι ο άλλος, και όχι για αυτό που θα θέλαμε να είναι.
Η ανάγκη για επιβεβαίωση, επομένως, αφορά λιγότερο ή περισσότερο όλους μας και είναι στο χέρι μας να την αντιμετωπίσουμε ως μια λογική επιθυμία που κάποτε ικανοποιείται κι άλλοτε όχι, αντί να την αφήνουμε να μας επηρεάζει και να καθορίζει την προσωπικότητά μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αποδοχή και επιβεβαίωση: η ακόρεστη ανάγκη αποδοχής και επιβεβαίωσης, i-psyxologos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η συνεχής ανάγκη θαυμασμού και επιβεβαίωσης από τους άλλους, enallaktikidrasi.com, διαθέσιμο εδώ
