Του Ελευθέριου Χονδρού,
Συναγερμός ηχεί στις αίθουσες διπλωματίας της Ευρώπης, καθώς τις τελευταίες ημέρες ανώτεροι δυτικοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τις χιλιάδες ρωσικές δυνάμεις που έχουν εμφανιστεί κοντά στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τις αναφορές, η Ρωσία μπορεί να σταθμίζει μια πιθανή εισβολή στη γειτονική της χώρα, ενώ οι εντάσεις εντείνονται μεταξύ της Μόσχας και του μπλοκ των 27 κρατών-μελών τόσο για τους μετανάστες όσο και για τον ενεργειακό εφοδιασμό.
Από τότε που ξέσπασαν οι αρχικές μάχες στην ανατολική Ουκρανία, μετά τη ρωσική εισβολή το 2014, οι δυνάμεις που ελέγχονται από τη Ρωσία έχουν ως επί το πλείστων εμπλοκή με τον ουκρανικό στρατό μέσω σκοπευτών «χαμηλού επιπέδου» και βομβαρδισμών κατά μήκος των γραμμών του μετώπου. Δεν έχουν σημειωθεί, δηλαδή, μεγάλης κλίμακας στρατιωτικές συγκρούσεις από τα τέλη του καλοκαιριού του 2014. Μια νέα ρωσική στρατιωτική επίθεση θα μπορούσε να σημαίνει έναν χερσαίο πόλεμο μεγάλης κλίμακας, επειδή ο στρατός της Ουκρανίας θα πολεμούσε με όλες τις δυνάμεις που διαθέτει. Αξίζει να σημειωθεί, πως οι ανώτεροι αξιωματούχοι της Δύσης φοβούνται ότι ο Putin έχει δημιουργήσει μια παράδοξη κατάσταση απ’ όπου δεν υπάρχει διαφυγή λόγω της ύπαρξης και ισχύος αντίθετων, μεταξύ τους, κανόνων και περιορισμών, την οποία με πολύ χαρά θα εκμεταλλευτεί.
Ο Ρώσος Πρόεδρος, ωστόσο, ξέρει ότι αν δημιουργήσει στρατεύματα, η Δύση θα απαντήσει. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν δηλώσεις από ανώτερους αξιωματούχους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν γένει. Το κακό νέο είναι ότι οι εν λόγω δηλώσεις και τα άλλα μέτρα δεν ανάγκασαν ποτέ τον Ρώσο να αλλάξει τακτική. «Η Ρωσία έχει αποδείξει πολλές φορές ότι είναι σε θέση να περιμένει τις κυρώσεις να τελειώσουν», δήλωσε η Cathryn Clüver Ashbrook, διευθύντρια του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Συμπλήρωσε ότι: «Ο Putin γνωρίζει ότι οι κυρώσεις είναι δύσκολο να «πουληθούν» σε ορισμένες ομάδες στο εσωτερικό, όταν μπορούν να επηρεάσουν έμμεσα τις γερμανικές επιχειρήσεις ή τον ενεργειακό εφοδιασμό στη Γαλλία».
Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η παράδοξη κατάσταση στην οποία προαναφερθήκαμε;
Πιο συγκεκριμένα, ο Putin λαμβάνει μια ώθηση νομιμότητας όταν οι δυτικοί ηγέτες αναγκάζονται να συνομιλήσουν μαζί του για να αποκλιμακώσουν τεταμένες καταστάσεις. «Κάθε φορά που κάποιος, όπως η Γερμανίδα Kαγκελάριος Merkel, αναγκάζεται να σηκώσει το τηλέφωνο και να του μιλήσει για την πρόληψη μιας κρίσης, o Πρόεδρος γίνεται ταυτόχρονα αιτία και λύση του προβλήματος. Αυτό τον κάνει να φαίνεται πολύ δυνατός, τόσο στην πατρίδα του όσο και αλλού στην Ευρώπη», είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης της Ε.Ε.
Ταυτόχρονα, μια άλλη κατάσταση που εκτυλίσσεται στην Ευρώπη θα μπορούσε να επιτρέψει στον Putin να συμπεριφερθεί ως εχθρό αλλά και φίλο. Τα σύνορα μεταξύ Λευκορωσίας και Πολωνίας είναι μάρτυρες μιας μεταναστευτικής κρίσης που κλιμακώνεται όλο και περισσότερο. Ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας, Alexander Lukashenko, έχει κατηγορηθεί ότι δημιούργησε την κρίση κατευθύνοντας μετανάστες από τη Μέση Ανατολή και την Ασία στα σύνορα. Η φύση των εσωτερικών συνόρων της Ε.Ε. συνεπάγεται ότι μόλις κάποιος εισέλθει σε μια χώρα όπως η Πολωνία, γίνεται ευκολότερο να μετακινηθεί εντός του μπλοκ. Κάτι τέτοιο, σχεδόν σίγουρα, θα οδηγήσει τα κράτη-μέλη να στρέφονται το ένα εναντίον του άλλου, να σπέρνουν διχασμούς, υπονομεύοντας έτσι την ενότητα της Ε.Ε. – κάτι που θα έκανε τους δύο αυταρχικούς ηγέτες πολύ χαρούμενους.
Εστιάζοντας, όμως, στο τεταμένο ζήτημα στα σύνορα της Ουκρανίας, πρέπει να τονισθεί ότι ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Putin μπορεί να πιστεύει ότι τώρα είναι η ώρα να σταματήσει ο στενότερος εναγκαλισμός της Ουκρανίας με τη Δύση προτού προχωρήσει περαιτέρω. «Αυτό που φαίνεται να έχει αλλάξει είναι η εκτίμηση της Ρωσίας για το πού πηγαίνουν τα πράγματα», δήλωσε ο Samuel Charap, ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στη RAND Corporation. «Φαίνεται ότι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αν δεν κάνουν κάτι, οι γραμμές τάσης οδηγούν στο να χάσει η Ρωσία την Ουκρανία», συμπλήρωσε ο Charap.
Συγχρόνως, η Ουκρανία έχει δηλώσει τη φιλοδοξία της να ενταχθεί στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, γεγονός που ενισχύει τις εντάσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας ακόμη περισσότερο. Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι ο Ρώσος ολιγάρχης προειδοποίησε τα αντίπαλα έθνη τον Απρίλιο ότι «θα το μετανιώσουν περισσότερο παρά για οτιδήποτε έχουν μετανιώσει εδώ και πολύ καιρό» εάν περάσουν την «κόκκινη γραμμή» της Ρωσίας για την ασφάλεια. Ο αντιπρόεδρος της Kάτω Bουλής του ρωσικού Kοινοβουλίου, Pyotr Tolstoy, ανέφερε ότι «όλη η Ουκρανία θα είναι μέρος της Ρωσίας και δεν θα υπάρχει καμία Ουκρανία» σε μια συζήτηση που μεταδόθηκε στο ρωσικό NTV τον περασμένο μήνα. Αναφερόμενος σε αυτές αλλά και τις τωρινές προκλήσεις με τη σειρά του, ο Ουκρανός Πρόεδρος, Volodymyr Zelenski, απάντησε: «Ελπίζω τώρα όλος ο κόσμος να δει ξεκάθαρα ποιος θέλει πραγματικά την ειρήνη και ποιος συγκεντρώνει σχεδόν 100.000 στρατιώτες στα σύνορά μας», σε κρατική ομιλία του αργά την περασμένη Τετάρτη. Συμπλήρωσε ότι «η ψυχολογική πίεση από τη Ρωσία δεν έχει αντίκτυπο σε εμάς, η νοημοσύνη μας έχει όλες τις πληροφορίες, ο στρατός μας είναι έτοιμος να αποκρούσει οποιαδήποτε στιγμή και οπουδήποτε».
Αναγεννάται, λοιπόν, το ερώτημα σχετικά με το τι μπορεί να κάνει η Ε.Ε. και οι σύμμαχοί της, ώστε να καταπολεμηθεί αυτό το πρόβλημα, το ενδεχόμενο δηλαδή πιθανού πολέμου για εδάφη, κάτι που στην Ευρώπη υποτίθεται ότι τελείωσε με την ήττα του Χίτλερ το 1945. Ο Putin μπορεί να παίζει έναν πόλεμο νεύρων εναντίον της Ουκρανίας και της Δύσης, βασιζόμενος στην ενεργειακή πίεση (παρακράτηση αερίου και άνθρακα) κατά τη διάρκεια του χειμώνα και σε εργαλεία πολιτικής ανατροπής, για να υπονομεύσει την ουκρανική κυβέρνηση. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να ξεκινήσει έναν πόλεμο, χρησιμοποιώντας ή κατασκευάζοντας ένα πρόσχημα, όπως έκανε εναντίον της Γεωργίας το 2008. Η Ε.Ε. αλλά και οι σύμμαχοί της όμως, δεν μπορούν να πάρουν αυτό το ρίσκο, γι’ αυτό και πρέπει να δράσουν άμεσα.
Η Ε.Ε. και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν, ακόμη, κατακρίνει δημόσια τον Putin για την υποστήριξή του στον Lukashenko. Αυτό μπορεί να μη δημιουργεί πρόβλημα προς το παρόν, καθώς ο Ρώσος Πρόεδρος προσπάθησε να διατηρήσει κάποια δημόσια απόσταση από τις πιο ακραίες κινήσεις του Lukashenko , όπως στην περίπτωση της αποκήρυξης από τον Putin στην απειλή του Lukashenko να διακόψει το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω της Λευκορωσίας στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ε.Ε. θα πρέπει να αποκρούσουν τα διπλωματικά κόλπα του Putin όσο το δυνατόν πιο άμεσα.
Η Ε.Ε. έχει ήδη προειδοποιήσει τον Lukashenko να μη σταματήσει τις ροές φυσικού αερίου στην επικράτεια της Λευκορωσίας. Θα πρέπει, λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση να υπογραμμίσει στον Ρώσο Pρόεδρο ότι η ίδια θα τον θεωρήσει υπεύθυνο εάν περιορίσει τις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου. Επιπρόσθετα, δεν πρέπει να επιτρέψει στις ανησυχίες για τις προμήθειες φυσικού αερίου να αποδυναμώσουν τη δική της πολιτική μείωσης της εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο και την ευαλωτότητα στην πίεση του Putin. Εν ολίγοις, δεν πρέπει πλέον η Ευρώπη να επιτρέπει στις ρωσικές εταιρείες να αποφασίζουν εάν θα γεμίσουν τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης αερίου στην Ευρώπη.
Τέλος, ύστατη λύση έναντι αυτής της κρίσης που δίνει ισχύ σε ολοκληρωτικά καθεστώτα σαν αυτό της Ρωσίας θα ήταν η αύξηση της στρατιωτικής υποστήριξης της Ουκρανίας, κυρίως με τη μορφή όπλων και παροχή πληροφοριών και όχι με στρατεύματα στο έδαφος. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος είναι να δοθούν στον ουκρανικό στρατό τα μέσα για να αμυνθεί και μέσω αυτής της ικανότητας, να αποτρέψει μια ρωσική εισβολή, πράγμα για το οποίο κάνει λόγο και ο Αμερικανός διπλωμάτης Daniel Fried. Ο Putin έχει αντιταχθεί σε ναυτική παρουσία του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά μια τέτοια παρουσία είναι κατάλληλη, δεδομένων των προηγούμενων επιθετικών κινήσεων της Ρωσίας στην Αζοφική Θάλασσα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Who is benefitting from the Poland-Belarus crisis?, Al Jazeera News, διαθέσιμο εδώ
- Οn Putin’s Strategic Chessboard, a series of Destabilizing moves, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- ΕU arms itself against Russia, China with age-old tactic: A policy document, Politico eu, διαθέσιμο εδώ
- Why chaos in Eastern Europe is never bad news for President Putin, CNN News, διαθέσιμο εδώ
