Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
Ο 18ος αιώνας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ρηξικέλευθος. Ένας αιώνας αλλαγής, επανάστασης, καινοτομίας, ουμανισμού, κοσμοθεωρίας. Μία εποχή πνευματικού αναβρασμού, ριζικής αναδόμησης της σκέψης και επιστημονικού οίστρου που θα οδηγήσουν στην επώαση ενός πνευματικού κινήματος αλλαγής, που δεν είναι άλλο από τον Διαφωτισμό.
Σε αυτό, λοιπόν, το πλαίσιο, και συγκεκριμένα το 1776, θα ανακαλυφθεί ένα πορτρέτο αριστοκρατικής οικογένειας της Αγγλίας που θα συνεχίζει να συνταράσσει μέχρι και σήμερα. Το πορτρέτο απεικονίζει μία νεαρή πλούσια κοπέλα δίπλα στην οποία στέκεται μία άλλη νεαρή κοπέλα αφρικανικής, όμως, καταγωγής. Η Αφρικανή κοπέλα, που ονομάζεται Dido Elizabeth Belle Lindsay, στέκεται ισάξια με την αριστοκράτισσα στο πορτρέτο τους και η ζωή της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους επόμενους αιώνες.
Το πορτρέτο αυτό θα αποτελέσει το κίνητρο για να γυριστεί η ταινία “Belle” το 2013 από τη Βρετανίδα σκηνοθέτη Amma Asante και την επίσης Βρετανίδα σεναριογράφο Misan Sagay. Η ταινία μάς παρουσιάζει όλη τη ζωή της Dido. Γεννηθείσα το 1761, η μητέρα της ήταν μία σκλάβα αφρικανικής καταγωγής, η Μαρία Μπελ, στις Δυτικές Ινδίες, ενώ ο Βρετανός πατέρας της, John Lindsay, υπηρετούσε στο Βασιλικό/Πολεμικό Ναυτικό της Αγγλίας και γνώρισε τη μητέρα της Dido κατά την περίοδο που είχε σαλπάρει στις Δυτικές Ινδίες. Μετά τον θάνατο της μητέρας της, ο John, λόγω της συμμετοχής του στη ναυτική σύγκρουση της Αγγλίας με την Ισπανία στην Αβάνα, αναλαμβάνει και πηγαίνει την οχτάχρονη πλέον Dido στον θείο του, William Muray, ο οποίος κατοικεί στο αρχοντικό Kenwood μαζί με τη σύζυγό του και την άλλη τους μικρή ανιψιά Elizabeth. Σε εκείνους εμπιστεύεται τη φροντίδα και την ανατροφή της κόρης του.
Η Dido έζησε τα παιδικά της χρόνια ανέμελα και χαρούμενα χωρίς να βιώσει κανένα είδος διάκρισης, μίσους ή ρατσιστικής συμπεριφοράς. Το ζευγάρι Murray ανέθρεψε την Dido όπως ακριβώς και την Elizabeth, προσφέροντάς της τη μόρφωση που άρμοζε σε μία κυρία υψηλής κοινωνικής τάξης. Η Dido με την Elizabeth ανέπτυξαν έναν ισχυρό αδερφικό δεσμό μεταξύ τους. Μόλις τα δύο κορίτσια ενηλικιώθηκαν, ο θείος τους διέταξε έναν ζωγράφο να δημιουργήσει το πορτρέτο τους, το οποίο θα κοσμούσε τους τοίχους του αρχοντικού ως είθισται εκείνη την εποχή και το οποίο θαυμάζεται μέχρι και σήμερα. Η Dido, όμως, παρατηρώντας στα πορτρέτα του σπιτιού πως οι Αφρικανοί που απεικονίζονταν σε αυτά παρουσιάζονταν υποδεέστεροι σε σχέση με τον αριστοκράτη αφέντη τους, διστάζει να συμμετάσχει στη δημιουργία του.
Στη συνέχεια, λόγω της ενηλικίωσης των κοριτσιών αποφασίζεται να παρουσιαστούν και επισήμως στην κοινωνία της Αγγλίας, ώστε να καταφέρουν να πραγματοποιήσουν έναν επιτυχημένο γάμο μέσα από τη γνωριμία επιφανών Άγγλων εργένηδων. Ο θείος και η θεία της Dido ανησυχούν ιδιαιτέρως για την κοινωνική κατακραυγή που επρόκειτο να αντιμετωπίσει η ίδια, καθώς επίσης και για το κατά πόσο θα δεχθεί κάποιος να την παντρευτεί. Από εδώ και στο εξής, η Dido θα έρθει σε επαφή με ένα νεαρό ασκούμενο δικηγόρο, τον John Davinier, ο οποίος θα κάνει την πρακτική του στον θείο της Dido, που είναι ο ανώτατος δικαστής της Αγγλίας και της Ουαλίας. Ο Τζον θα επιχειρήσει να μελετήσει και να φέρει στη δικαιοσύνη την υπόθεση Ζονγκ, που αφορούσε τη σφαγή περίπου 142 Αφρικανών σκλάβων, τους οποίους οι πλοιοκτήτες έριξαν στη θάλασσα και πνίγηκαν.
Παρόλα αυτά, η υπόθεση αυτή δεν εκδικαζόταν ως ανθρωποκτονία, αλλά ως μία υπόθεση διαμάχης με την ασφαλιστική εταιρεία που κάλυπτε το συγκεκριμένο πλοίο. Ο Τζον οραματίζεται αυτή την υπόθεση ως τον δίαυλο, μέσω του οποίου θα επέλθει η κατάργηση της δουλείας στην Αγγλία. Η Dido μαθαίνει για την υπόθεση και επισκέπτεται συχνά τον Τζον στις συναντήσεις του με ομοϊδεάτες του σε καφενεία της εποχής και ανάμεσά τους αρχίζει να αναπτύσσεται ένα ειδύλλιο. Η ταινία θα ολοκληρωθεί με τη δικαστική διαμάχη της υπόθεσης στην οποία συμμετέχει ο Τζον, δικαστής της είναι ο William Murray και η ίδια η Dido.
Η ταινία χαρακτηρίστηκε από ποικίλες θετικές κριτικές, καθώς επίσης απέσπασε πολλές υποψηφιότητες, αλλά και βραβεία. Mεταξύ άλλων, το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού για την πρωταγωνίστρια Gugu Mbatha-Raw, το Βραβείο SIGNIS, το Βραβείο Καλύτερης Ανεξάρτητης Εικόνας NAACP, Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου σε Εικόνα NAACP, το Βραβείο Karen Monley και το Βραβείο για τη σκηνοθεσία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Παλμ Σπρινγκς.
Καθίσταται απολύτως κατανοητή αυτή η θετική ανταπόκριση απέναντι στην ταινία, αφού οι διάλογοι καθηλώνουν, τα σκηνικά, όπως επίσης και τα κουστούμια, σε ταξιδεύουν στον χρόνο, αλλά και οι ερμηνείες τόσο της Gugu Mbatha-Raw, ως Dido, όσο και του Tom Wikinson, ως ο θείος της Dido, του Sam Reid, ως Τζον, και των Penelope Wilton και Sarah Gadon, ως θεία και ξαδέρφη της Dido, συναρπάζουν. Η ίδια η ταινία γυρίστηκε στο πραγματικό αρχοντικό Kenwood, λίγο πιο έξω από το Λονδίνο και απέδιδε έτσι πλήρως την ιστορικότητα της εποχής.
Όπως προανέφερα, η ταινία διαδραματίζεται κατά τα μέσα με τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο Διαφωτισμός και οι ιδέες του άρχιζαν σταδιακά να αποκρυσταλλώνονται, αφού ήδη είχαν προηγηθεί λόγιοι και έργα μεγάλων διαφωτιστών όπως του Βολταίρου, του Μοντεσκιέ, του Τζον Λωκ, του Ρουσσώ και του Ντιντερό. Έργα που προάσπιζαν, με έντονη μαχητικότητα και σφοδρότητα, ιδέες και ιδανικά, όπως η ελευθερία, η κοινωνική δικαιοσύνη, η παρρησία του λόγου, η ανεξιθρησκεία και η ισότητα. Αυτοί οι Διαφωτιστές επέτρεψαν τη σταδιακή ανάπτυξη κινημάτων στην Ευρώπη, τα οποία επιζητούσαν την έμπρακτη εφαρμογή των προαναφερθεισών ιδεών. Ένα τέτοιο κίνημα ήταν αυτό στο οποίο ανήκε και ο Τζον, που απαιτούσε την κατάργηση του υπερατλαντικού εμπορίου δούλων.
Η ιστορικότητα της ταινίας, επομένως, επιβεβαιώνεται και επαληθεύεται από το διασωθέν πορτρέτο, αλλά και από την υπόθεση Ζονγκ, που κάθε άλλο παρά πλασματική είναι. Η υπόθεση αυτή θα αποτελέσει αφορμή για την περεταίρω γνωριμία της Dido και του John και της καλλιέργειας ρομαντικών συναισθημάτων μεταξύ τους, αλλά και για την επαφή της Dido με τη σκληρή και απάνθρωπη πραγματικότητα της εποχής της, με την οποία δεν είχε έρθει ποτέ τόσο αντιμέτωπη όσο όταν έμαθε για τη συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση.
Ακόμη, όμως, και μέσα σ’ αυτό το κλίμα αλλαγής υπήρχε και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που αντιτασσόταν σε αυτές τις ιδέες, όπως φαίνεται και στην ταινία σε δείπνα στα οποία παρευρίσκεται η Dido με αριστοκράτες και αναγκάζεται να υπομείνει τον σχολιασμό τους σχετικά με το χρώμα του δέρματός της. Ο William Murray, με την άτυπη υιοθεσία της Dido και την ανατροφή της ως εξέχον μέλος της αριστοκρατίας, λόγω του κοινωνικού κύρους της θέσης του, αψηφά τις προσδοκίες της κοινωνίας, πράττοντας το σωστό, το ηθικό.
Η Dido θα γοητευτεί από το πάθος και τη μαχητικότητα του Τζον να δικαιώσει τους αδικοχαμένους σκλάβους, αλλά και να επιδιώξει να αλλάξει αυτό το ειδεχθές σύστημα δουλεμπορίου, ώστε να υπάρξει στο μέλλον μία κοινωνία ισότιμη και ανθρώπινη και μια δικαιοσύνη τυφλή και καθοδηγούμενη από ένα σώμα δίκαιων νόμων. Θα βιώσει καταστάσεις και θα γνωρίσει ανθρώπους που θα της επιβάλουν να ενδοσκοπηθεί, ώστε να ανακαλύψει την ταυτότητά της και να πραγματωθεί ως άνθρωπος και γυναίκα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Belle (2013 film), en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Dido Elizabeth Belle, english-heritage.org.uk, διαθέσιμο εδώ
- Belle Featurette – Behind The Painting (2014) – Gugu Mbatha-Raw Movie HD, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
