Του Βασίλη Βούδη,
Μεταξύ των πολιτικών δράσεων που έλαβε η ηγεσία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, προκειμένου να εξαλείψει στο εσωτερικό της τους ελλοχεύοντες κινδύνους, συμπεριλαμβάνεται και ο διωγμός κατά των χριστιανών υπηκόων από τον 1ο αιώνα μ.Χ. έως και το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.). Η Αγία Καικιλία, λοιπόν, η μνήμη της οποίας τιμάται στις 22 Νοεμβρίου, αποτελεί μία αξιοσημείωτη προσωπικότητα των Ρωμαίων μαρτύρων τόσο λόγω της ηθικής της ακεραιότητας όσο και για την εγκαρτέρηση απέναντι στον σωματικό και ηθικό πόνο προς την αιώνια σωτηρία.
Η ακριβής χρονολογική τοποθέτηση της γεννήσεώς της δεν είναι γνωστή, καθώς η παρελθούσα χρονική περίοδος και οι επισφαλείς πηγές αποτελούν «εμπόδιο» σε αυτού του είδους την αναζήτηση. Υποστηρίζεται, όμως, πως γεννήθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. στη Ρώμη, στο πλαίσιο μιας οικογένειας ευγενικής καταγωγής, σύμφωνα με τις κοινωνικές τάξεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, το όνομα της Αγίας μαρτυρά και το όνομα της τάξης των ευγενών –Caecilia- από την οποία κατάγονταν οι γονείς της, οι οποίοι δεν ασπάζονταν τον Χριστιανισμό. Σχετικά με τη νεανική περίοδο της ζωής της δε γίνεται ιδιαίτερη νύξη, παρά μόνο παρατίθενται γενικευμένες πληροφορίες, οι οποίες περιορίζονται στον σεπτό της βίο.
Η αρχή του μαρτυρικού δρόμου που διήγαγε ξεκινά από το καθοριστικό συμβάν του εξ αναγκασμού γάμου της με τον Ρωμαίο παγανιστή Βαλεριανό, καθώς, σύμφωνα με τις προτροπές των γονέων της, όφειλε να παντρευτεί. Η ίδια, όμως, ήταν αντίθετη στην πράξη αυτή, καθώς επιθυμούσε να διαφυλάξει την ιερή παρθενία της. Έτσι, προέτρεψε τον Βαλεριανό να σεβαστεί την επιθυμία της, καθώς, σε περίπτωση που κακοποιούνταν σεξουαλικά, θα τιμωρούνταν ο ίδιος λόγω της προστασίας της από έναν άγγελο. Του είπε, μάλιστα, πως θα μπορούσε να δει τον άγγελο σε περίπτωση που λάμβανε τη χάρη του Αγίου Βαπτίσματος.
Εκείνη την εποχή οι θείες τελετές πραγματοποιούνταν μυστικά υπό τον φόβο της ανακαλύψεως από τις αρχές. Έτσι, ο Βαλεριανός βαπτίστηκε κρυφά από τον Πάπα Ουρβανό, όπως και πολλοί άλλοι Χριστιανοί της εποχής. Αφότου έλαβε το χάρισμα της Βαπτίσεως και επέστρεψε στην οικία του, είδε την Αγία Καικιλία να προσεύχεται με τον σεβαστό άγγελο. Ο άγγελος τούς προέτρεψε να μη συνδεθούν με τα δεσμά του έγγαμου βίου, αλλά να πορευτούν με τις αρχές της εγκράτειας, μέχρι να εγκαταλείψουν τη θνητότητα του σώματος για τη Βασιλεία των Ουρανών. Επιπροσθέτως, ο πεφωτισμένος Βαλεριανός προέτρεψε τον αδελφό του, Τιβούρτιο, να βαπτιστεί Χριστιανός, για να λάβει τα αιώνια δώρα του Αγίου Πνεύματος.
Η Αγία Καικιλία, ο Άγιος Βαλεριανός και ο Άγιος Τιβούρτιος διετέλεσαν κατά το υπόλοιπο διάστημα της ζωής τους, αν και σύντομο, πρεσβευτές του Ιησού Χριστού. Εκείνη την εποχή, η πόλη βρισκόταν υπό τον έπαρχο Τούσκιο Αλμάτιο, του οποίου η ηγεσία συνοδευόταν από ανάλγητες και φρικαλέες πράξεις κατά των Χριστιανών. Μάλιστα, των μαρτυρικών θανάτων επόταν η απαγόρευση της ταφής των νεκρών! Οι Άγιοι, όμως, παραμελώντας τις θανατικές απειλές του επάρχου και, κατ’ επέκταση, τη θνητή εφήμερη ζωή, αφιερώθηκαν στην κατάκτηση της αιώνιας ζωής. Τη νύχτα, με όπλο την πίστη τους, έθαβαν τους ομόπιστούς τους, ενώ την ημέρα συμπαραστέκονταν στους συγγενείς των τεθνεώτων. Όμως, οι αδελφοί συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε αποκεφαλισμό σε ειδωλολατρικό ναό, προκειμένου την ύστατη στιγμή να μετανοήσουν. Ωστόσο, η δύναμη της πίστη τους δε λύγισε. Σώμα ουράνιων αγγέλων παρέλαβε τις ψυχές τους, με τους παρευρισκόμενους ειδωλολάτρες και δήμιους να μαρτυρούν με τη σειρά τους, προκειμένου να γίνουν μετέχοντες της Θείας Χάριτος.
Η Αγία Καικιλία, συνοδός καθ’ όλη τη διάρκεια του μαρτυρίου των δύο Αγίων, τους εμψύχωνε, ενώ μερίμνησε για την ταφή των σωμάτων τους την ίδια νύχτα. Κατόπιν, συνέχισε το θεάρεστο έργο της με την ίδια αφοσίωση, θάβοντας τους νεκρούς, διαδίδοντας τον λόγο του Ευαγγελίου και μοιράζοντας την περιουσία της σε όλους τους φτωχούς. Η δράση της, όμως, δεν άργησε να αποκαλυφθεί, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να μαστιγωθεί.
Οι μικροπρεπείς πράξεις του επάρχου δε στάθηκαν ικανές να κάμψουν το φρόνημα της Αγίας. Αντιθέτως, η γενναιότητα με την οποία τις αντιμετώπισε εξέπληξε τόσο κόσμο, σε σημείο που εκείνη τη νύχτα ο Ουρβανός βάπτισε τετρακόσια άτομα. Ο έπαρχος διέταξε κατόπιν τη θανάτωσή της με βάναυσα μέσα, τα οποία, όμως, απέτυχαν παταγωδώς εξαιτίας της θεϊκής παρεμβάσεως. Πρώτα, τοποθετήθηκε πλάκα επί του στήθους της, ώστε να πεθάνει από ασφυξία. Έπειτα, τοποθετήθηκε εντός ενός πυρακτωμένου λέβητα, από τον όποιο βγήκε σώα και αβλαβής μετά την πάροδο τριών ημερών. Τέλος, διατάχθηκε ο αποκεφαλισμός της, χωρίς αποτέλεσμα. Επί τρεις ημέρες η αγία προσευχόταν αιμορραγώντας, δίνοντας κουράγιο στους υπόλοιπους χριστιανούς, μέχρι που άφησε την τελευταία της πνοή. Το ιερό σώμα της Αγίας προφυλάχθηκε από τους Ρωμαίους Χριστιανούς και ετάφη μετά χριστιανικής ευλαβείας στις κατακόμβες του Αγίου Καλλίστου στη Ρώμη.
Επί της εποχής του Μεγάλου Κωνσταντίνου ιδρύθηκε προς τιμήν της μια βασιλική στον τόπο όπου έλαβε χώρα το δεύτερο μαρτύριό της. Έπειτα, στις αρχές του 9ου αιώνα, ο Πάπας Πασχάλης Α’ επιθυμούσε να ανανεώσει τον ναό και παράλληλα να τοποθετήσει εκεί τα ιερά της λείψανα. Κατόπιν προσευχής, ανακάλυψε την τοποθεσία της κοιμήσεώς της, όπως και των συμμαρτυρησάντων Αγίων Βαλεριανού και Τιβουρτίου. Τα λείψανά τους τοποθετήθηκαν, μαζί με το σκήνωμα του Πάπα Ουρβανού, κάτω από την Αγία Τράπεζα του ναού. Μερικούς αιώνες αργότερα, το 1599, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των λειψάνων των Αγίων με την πρωτοβουλία του Καρδιναλίου Sfondrato και υπό την αιγίδα του Πάπα Κλήμεντος Η’. Η φύση υποχώρησε στη μεγαλειότητα του σκηνώματός της Αγίας Καικιλίας, το οποίο παρέμεινε άφθαρτο μαζί με τα χρυσοΰφαντα ενδύματα της και τον αιματοβαμμένο χιτώνα της. Ο ναός διασώζεται έως και σήμερα με την ονομασία «Βασιλική της Αγίας Καικιλίας του Trastevere».
Τέλος, η πνευματική σχέση της Αγίας με τη μουσική και γενικότερα με τις τέχνες σχετίζεται με τον γάμο της. Αν και η Αγία Καικιλία και ο Άγιος Βαλεριανός δεν προέβησαν ηθικώς σε έγγαμες σχέσεις και δεν έλαβαν την ευλογία του γάμου, δε μπόρεσαν να αποφύγουν την παγανιστική τελετή. Καθ’ όλη τη διάρκεια της τελετής, η Καικιλία έψαλλε τους ύμνους της αγάπης προς τον Νυμφίο της, τον Ιησού Χριστό. Κατά τη λατινική παράδοση, τα πρώτα λόγια ήταν «Άγνισον Κύριε την καρδίαν μου ίνα μη εισέλθω εις πειρασμόν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρχιμ. Χαράλαμπος Δ. Βασιλόπουλος, Η Αγία Κικιλία, Βίοι Αγίων, αρ. 142, Ορθόδοξος Τύπος.
- Αρχιμ. Δημήτριος Καββαδίας, «Η Αγία Παρθενομάρτυς Καικιλία, προστάτις της μουσικής τέχνης». Από την ιστοσελίδα Πεμπτουσία, 22/11/2020. Διαθέσιμο εδώ.
- «Καικιλία», Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 7, Αθήνα 1965.
