Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Δεν είναι λίγες οι φορές στην ανθρώπινη ιστορία που οι ηγέτες διαφόρων λαών έχουν πάρει προσωνύμια σχετικά με τη δράση τους, είτε από τους ίδιους τους πολίτες είτε από άλλους. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ούννος βασιλιάς, Αττίλας, που έμεινε στην ιστορία από τους σύγχρονούς του ως «Μάστιγα του Θεού» (“Flagellum Dei”). Ήταν τέτοια η ταχύτητα και η δυναμική, με την οποία κατεύθυνε τους άντρες του, που κατάφερε σοβαρά πλήγματα στην Ανατολική και Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Πριν αναφέρουμε αυτά τα περιστατικά, αξίζει να δούμε λίγο τι φύλο ήταν οι Ούννοι και πώς ο Αττίλας έγινε βασιλιάς τους. Οι Ούννοι, λοιπόν, φαίνεται πως ήταν ένας νομαδικός λαός από την Ασία, που κινήθηκε στα δυτικά την περίοδο των μεγάλων μετακινήσεων των λαών (μεταξύ 4ου -6ου αιώνα). Αρχικά, ήρθαν αντιμέτωποι με το Ανατολικό μέρος της Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια, επί Αττίλα, έφτασαν και στα Δυτικά σύνορα.
Σχετικά με τον Αττίλα, δε γνωρίζουμε με ακρίβεια το πότε γεννήθηκε, αλλά μόνο κατά προσέγγιση μπορούμε να αναφέρουμε το έτος. Έτσι, οι ειδικοί τοποθετούν τη γέννησή του μέσα στη δεκαετία του 390, ενώ ορισμένοι άλλοι αναφέρουν το 406. Πατέρας του ήταν ο Mundzuk, με τα αδέλφια του να είναι ηγεμόνες των Ούννων. Μετά τον θάνατο του ηγεμόνα Rugila, το 434, η εξουσία πέρασε στους ανιψιούς του, Αττίλα και Bleda. Το διάστημα εκείνο οι επιθέσεις και λεηλασίες προς το ανατολικό τμήμα είχαν ενταθεί. Συνεπώς, μεγάλωσε η ανάγκη για την εξεύρεση ειρήνης για να κρατηθούν οι Ούννοι μακριά από τα σύνορα. Έτσι, οι δύο ήρθαν σε συνεννόηση με τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β` και συμφωνήθηκε να τους παρέχει ως φόρο μεγάλες ποσότητες χρυσών νομισμάτων.
Τα επόμενα χρόνια στράφηκαν προς την υπόταξη άλλων βαρβαρικών λαών, αφήνοντας, προς το παρόν, τους Ρωμαίους. Η κατάσταση αυτή άλλαξε, όταν έπαψαν να πληρώνουν τα συμφωνημένα ποσά και το 441 ο Αττίλας με τους άντρες του ξεκίνησαν σφοδρότατες επιθέσεις, περνώντας τα σύνορα του Δούναβη. Πολλές σημαντικές πόλεις καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν. Τον επόμενο χρόνο, πραγματοποιήθηκε μια προσωρινή ανακωχή, αλλά από το 443 οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν, φτάνοντας αρχικά μέχρι τη Ναϊσσό και τη Σόφια και έπειτα τη Φιλιππούπολη, κοντά δηλαδή στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά, βρέθηκαν έξω από την Πόλη, ωστόσο δε μπόρεσαν να τα βάλουν με τα ισχυρά και μεγάλα τείχη της και στράφηκαν προς την Καλλίπολη. Το βέβαιο είναι πως δεν ήθελαν να κατακτήσουν αυτές τις περιοχές για τον εαυτό τους, αλλά να πιέσουν την Αυτοκρατορία, ώστε να τους παρέχει τα υπέρογκα πόσα που ζητούσαν.
Αυτή η κίνηση δικαίωσε τον Αττίλα, καθώς οι Ρωμαίοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, δίνοντάς τους αυτό που ήθελαν, με τον ετήσιο φόρο να τριπλασιάζεται, αγγίζοντας τις 2.100 ρωμαϊκές λίβρες χρυσού. Ύστερα από λίγα χρόνια, το 445, ο Bleda πέθανε, με ορισμένους να υποστηρίζουν πως τον σκότωσε ο αδελφός του. Ο Αττίλας θα ήταν πλέον ο μόνος βασιλιάς των Ούννων και θα καταφέρει να πάρει με το μέρος του μεγάλο αριθμό ανδρών από τις γερμανικές φυλές. Το 447, δε δίστασε να επιτεθεί και στον ελλαδικό χώρο, καταστρέφοντας πολλές περιοχές, έχοντας και οι ίδιοι σημαντικές απώλειες, κατεβαίνοντας έως τις Θερμοπύλες.
Επόμενος στόχος του ήταν η Δύση και συγκεκριμένα η περιοχή της Γαλατίας. Αν και είχε καλές σχέσεις με τον ισχυρό Ρωμαίο στρατηγό Αέτιο, δεν δίστασε να κινηθεί στα εδάφη αυτά, προβάλλοντας τη δικαιολογία πως στρεφόταν κατά των Βησιγότθων και όχι του δυτικού Αυτοκράτορα Βαλεντινιανού Γ’. Ένα αναπάντεχο, όμως, περιστατικό θα δώσει στον Αττίλα την ευκαιρία να εμπλακεί περισσότερο στα ζητήματα της Αυτοκρατορίας.
Η αδελφή του Βαλεντινιανού, Αυγούστα Ονορία, μια δυναμική προσωπικότητα με μεγάλες βλέψεις, αντέδρασε στο προξενιό που της έκανε ο αδελφός της με ένα έμπιστό του πρόσωπο. Η Αυγούστα, λοιπόν, έστειλε στον Ούννο βασιλιά μια επιστολή με ένα δακτυλίδι και ζητούσε να την απαλλάξει από αυτόν τον γάμο. Ο Αττίλας, όμως, εξέλαβε την προσφορά του δακτυλιδιού ως πρόταση αρραβώνα, κάτι που δεν ίσχυε, καθώς η Ονορία το προσέφερε ως δείγμα γνησιότητας της επιστολής. Πίστεψε, έτσι, πως είχε δικαίωμα στο μερίδιο της Αυτοκρατορίας και ζήτησε να του δοθεί η μισή ως προίκα.
Για να αντιμετωπίσει την κρίση αυτή, ο Αέτιος ήρθε σε επαφή με τον Βησιγότθο βασιλιά, Θεοδώριχο, προκειμένου να τον αντιμετωπίσουν. Η μεγάλη σύγκρουση έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 451, στην αποκαλούμενη Μάχη των Καταλαυνικών πεδίων. Ο αγώνας αυτός ήταν σκληρός και αβέβαιος, δίχως σίγουρο νικητή. Τελικά, ο ρωμαϊκός συνασπισμός των δυνάμεων κατάφερε να αποκρούσει τους Ούννους, με τον Θεοδώριχο να μην καταφέρνει να βγει ζωντανός. Ωστόσο, ο Αττίλας υποχώρησε, προς το παρόν.
Η ηρεμία δε κράτησε για πολύ και το 452 ο Ούννος βασιλιάς εκστράτευσε κατά της Ιταλίας. Το σκηνικό ήταν το ίδιο: καταστροφές, λεηλασίες και νεκροί στις μεγαλύτερες πόλεις της περιοχής (Μιλάνο, Πάντοβα, Ακουέλια και αλλού). Αυτή τη φορά, ο Αέτιος ήταν ανήμπορος μπροστά στη δύναμή του. Ωστόσο, ο αστάθμητος παράγοντας πάντα υπάρχει. Αυτή τη φορά δεν ήταν αντιμέτωπος με κάποιον στρατό, αλλά με την πείνα και την πανώλη. Έτσι, οι Ούννοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.
Το 453, ο νέος Αυτοκράτορας της Ανατολής, Μαρκιανός, αρνήθηκε να καταβάλει τους φόρους και έτσι θα ετοιμαζόταν μια νέα εκστρατεία. Αλλά δεν πρόλαβε να την πραγματοποιήσει, καθώς τον βρήκε ο θάνατος. Με αυτόν τον τρόπο, μπήκε οριστικό τέλος στην απειλή των Ούννων, καθώς μετά από τη «Μάστιγα του Θεού» η δυναμική τους περιορίστηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ, Βυζαντινός Ελληνισμός, Πρωτοβυζαντινοί Χρόνοι, Εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών
- Bury, B. John (2019), Η εισβολή των Βαρβάρων στην Ευρώπη, Αθήνα: Εκδόσεις Ηρόδοτος
- Thompson, Edward Arthur, Attila: king of the Huns, Britannica. Διαθέσιμο εδώ
