Κασμίρ: Ο ατέρμονος κύκλος της διεκδίκησης

Της Βασιλικής Βλαχογιάννη, 

Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα εχθροπραξιών και επιθέσεων σε βάρος αμάχων που έλαβαν χώρα στη χρόνια διαφιλονικούμενη, επί μακρά σειρά ετών, περιοχή της Ινδικής χερσονήσου, έχει καταστεί πλέον σαφές πως ο εθνικός ανταγωνισμός ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν για την επικράτηση στην περιοχή του Κασμίρ εξακολουθεί να ταράζει τις ισορροπίες.

Ιστορική αναδρομή

Η αφετηρία της διαμάχης εντοπίζεται στην αποχώρηση της αποικιοκρατικής δύναμης, της Μεγάλης Βρετανίας, έπειτα από παρουσία τριών αιώνων, δημιουργώντας το ανεξάρτητο μουσουλμανικό έθνος του Πακιστάν στις 14 Αυγούστου 1947, και το, ως επί το πλείστον, ινδουιστικό κράτος, την επομένη, αφήνοντας 550 περίπου πριγκιπικά κράτη, με την ευχέρεια να επιλέξουν την ένταξη σε ένα εκ των δύο κρατών ή την ανεξαρτησία.

Το πριγκιπικό κράτος Τζάμμου και Κασμίρ, με πλειοψηφικό αριθμό Μουσουλμάνων και Μαχαραγιά Ινδουιστών, επέλεξε την ανεξαρτησία του συνάπτοντας εμπορικής φύσεως συμφωνία με το πακιστανικό κράτος και επιτρέποντας τη μετακίνηση των πληθυσμών ανάμεσα στα δύο κράτη.

Το χρονικό των πολεμικών συρράξεων

Η συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών απεδείχθη πράξη που δεν κατέστη αρκετά ισχυρή για να αποτρέψει τις επεκτατικές βλέψεις του Πακιστάν, το οποίο κατέλαβε μεγάλο μέρος του δυτικού Κασμίρ, στρέφοντας τη διοίκηση του Κασμίρ προς την Ινδία για αναζήτηση συμμάχου και υπογράφοντας συνθήκη προσχώρησης με την Ινδία, οδηγώντας στην πρώτη ένοπλη σύρραξη ανάμεσα σε Ινδία και Πακιστάν το 1948. Μετά την παρέμβαση του ΟΗΕ, ο πόλεμος τελειώνει με συμφωνία για τη δημιουργία γραμμής κατάπαυσης του πυρός και η περιοχή διχοτομείται, με το Πακιστάν να προσαρτά το ένα τρίτο στα δυτικά της γραμμής και την Ινδία να καταλαμβάνει το 65% νότια και νοτιοανατολικά.

Η δεύτερη ένοπλη αντιπαράθεση έλαβε χώρα το 1965, έπειτα από σύγκρουση συνοριακών περιπολιών, με κλιμάκωση την 5^η Αυγούστου, όταν μεγάλος αριθμός Πακιστανών στρατιωτών καταπάτησε τη γραμμή κατάπαυσης πυρός και εισχώρησε στο, υπό ινδικής διοίκησης, Κασμίρ. Στις 10 Ιανουαρίου του 1966, με τις δύο πλευρές να κατέχουν μέρος της επικράτειας της άλλης, υπογράφεται σύμφωνο ανάμεσα στον Πακιστανό Πρόεδρο και τον Ινδό Πρωθυπουργό για επιστροφή στο καθεστώς των συνόρων, όπως αυτό διαμορφώθηκε το 1948 με τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός.

Η τρίτη ένοπλη σύγκρουση δεν άργησε να έρθει, όταν στα πλαίσια εσωτερικών αναταραχών, το 1971, ανάμεσα στο ανατολικό και δυτικό Πακιστάν, το τελευταίο εξαπέλυσε προληπτικές αεροπορικές επιδρομές στη βόρεια Ινδία, με αποτέλεσμα να εισαχθεί η Ινδία στον πόλεμο με την πλευρά του ανατολικού Πακιστάν και να τερματιστεί η σύρραξη υπέρ τους σε διάστημα μόλις 13 ημερών. Ως αποτέλεσμα της εν λόγω σύγκρουσης ήταν αφενός η δημιουργία του κράτους του Μπαγκλαντές (πρώην ανατολικό Πακιστάν) και αφετέρου η Συμφωνία Simla τον Ιούλιο του 1972, η οποία δέσμευε και τις δύο πλευρές διμερώς να εργαστούν για εκκρεμή ζητήματα, καθώς, επίσης, υιοθέτησαν τη γραμμή ελέγχου (Line of Control), η οποία «θα γίνεται σεβαστή και από τις δύο πλευρές με την επιφύλαξη της αναγνωρισμένης θέσης και των δύο πλευρών».

Για ακόμη μια φορά διασταυρώθηκαν τα ξίφη Ινδίας και Πακιστάν στην τέταρτη ένοπλη σύρραξη, η οποία έλαβε χώρα από τον Μάιο του 1999 έως τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Ο επονομαζόμενος πόλεμος του Kargil ξεκίνησε από την πακιστανική πλευρά, η οποία προώθησε την κατάληψη καίριων σημείων κατά μήκος της γραμμής ελέγχου, από στρατιώτες και τρομοκράτες. Η ινδική πλευρά απάντησε άμεσα και το Πακιστάν, σε μια προσπάθεια διεθνοποίησης του ζητήματος, βρέθηκε να ζητά βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Την 26^η Ιουλίου του 1999, ο ινδικός στρατός κήρυξε νίκη, κάνοντας την ημέρα εθνική εορτή.

Τα παραπάνω αποτελούν μόνο κάποια παραδείγματα γενικευμένης ένοπλης σύρραξης που στοχεύουν να αναδείξουν τον έντονο συγκρουσιακό χαρακτήρα που επικρατεί, καθώς και τις εύθραυστες ισορροπίες που ταλανίζουν την ινδική υποήπειρο, που, σχεδόν, καθημερινά θρηνεί θύματα, τόσο μαχητών όσο και αμάχων, αμφότερων των πλευρών.

Διασύνδεση με το παρόν

Έπειτα από σωρεία καταιγιστικών εξελίξεων και γεγονότων, τόσο σε επίπεδο κρατικό όσο και σε επίπεδο εσωτερικών συγκρούσεων ανάμεσα στις ινδικές αρχές και διάφορες παραστρατιωτικές μονάδες, είτε αυτόνομες είτε υποκινούμενες από το Πακιστάν, στις 19 Αυγούστου 2019 η κεντρική κυβέρνηση αποφασίζει να αφαιρέσει την αυτονομία από το Τζάμου και Κασμίρ. Στον απόηχο αυτής της απόφασης εμφανίστηκε το Μέτωπο Αντίστασης που, σύμφωνα με Ινδούς αξιωματούχους, αποτελεί παράρτημα μιας μαχητικής ομάδας με έδρα το Πακιστάν.

Το Μέτωπο Αντίστασης έχει απασχολήσει αρκετές φορές τις ινδικές αρχές με πιο πρόσφατη αυτή των επιθέσεων του πρώτου δεκαημέρου του Οκτώβρη του 2021, αφήνοντας πίσω τουλάχιστον 33 νεκρούς. Οι στόχοι τους προσδιορίζονται κυρίως σε εργατικούς μετανάστες Ινδουιστές και Σιχ, γεγονός που οδήγησε την ινδική κυβέρνηση να λάβει μέτρα υπέρ της προστασίας τους και να τους μεταφέρει σε στρατόπεδα.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι στοχευμένες επιθέσεις ενάντια σε συγκεκριμένες μειονοτικές ομάδες του πληθυσμού έχουν σκορπίσει τον φόβο και την αβεβαιότητα. Τα προαναφερθέντα γεγονότα αποτελούν ζωντανή απόδειξη ότι η κατάσταση στην περιοχή όχι μόνο δεν οδηγείται προς επίλυση, αλλά συνεχώς δυσχεραίνεται, προκαλώντας διεθνή «πυρετό», μιας και οι δύο χώρες διαθέτουν πυρηνικά όπλα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• 1999 Kargil Conflict, Military, GlobalSecurity.org, διαθέσιμο εδώ
• Explainer: What is behind the recent surge in violence in Indian Kashmir?,  Reuters, διαθέσιμο εδώ
• India to move some migrant workers in Kashmir to army camps after killings, Reuters, διαθέσιμο εδώ
• Kashmir profile – timeline, BBC News, διαθέσιμο εδώ
• The Kashmir conflict: How did it start?, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
• Simla Agreement July 2, 1972, Ministry of External Affairs, Government of India, διαθέσιμο εδώ
• The Kashmir problem, Britannica, διαθέσιμο εδώ