Της Δέσποινας Βλάχου,
Στο προηγούμενο μέρος, είδαμε ότι το Μεξικό αποτελεί μια χώρα με ιδιαίτερη ιστορία. Η οικονομία της παρουσιάζει πολλά σκαμπανεβάσματα, τα οποία οφείλονται είτε σε εξωτερικά σοκ (βλέπε π.χ. πετρελαϊκή κρίση του 1980 ή τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008) είτε σε διάφορους εσωτερικούς παράγοντες, όπως τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας. Γενικότερα, εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι ότι το Μεξικό αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου σε ονομαστικούς όρους, όταν όμως βλέπουμε τα αντίστοιχα πραγματικά και κατά Κεφαλήν μεγέθη, λαμβάνουμε μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Εκείνο που θα μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια πιο αντικειμενική άποψη σχετικά με το επίπεδο ανάπτυξης της χώρας, είναι διάφοροι κοινωνικοί δείκτες, τους οποίους θα μελετήσουμε παρακάτω.
Στον τομέα της υγείας, λοιπόν, το Μεξικό έχει βελτιώσει πολλές πτυχές στην υγειονομική περίθαλψη τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθεί να παραμένει πίσω σε σύγκριση με άλλες χώρες του OECD. Η χώρα διαθέτει ένα κατακερματισμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης με τρεις κύριους τύπους παρόχων υπηρεσιών. Αυτά τα ιδρύματα παρέχουν υπηρεσίες υγείας σε διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού. Ο πρώτος πάροχος είναι για τον απασχολούμενο πληθυσμό. Το ασφαλιστικό πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, καθώς και οι αμοιβές εργοδοτών και εργαζομένων. Ο δεύτερος πάροχος είναι ο ιδιωτικός τομέας με ασφαλιστικές εταιρείες και παρόχους υπηρεσιών που διατηρούν τις δικές τους κλινικές και νοσοκομεία.
Όσον αφορά τις κρατικές δαπάνες, οι συνολικές δαπάνες υγείας στο Μεξικό, ως μερίδιο του Α.Ε.Π., ήταν 5,7% το 2015, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία αυξήθηκαν μεταξύ 2000 και 2015, από 43,7% σε 53,8%. Για το 2019, οι κρατικές δαπάνες για την υγεία στο Μεξικό αντιπροσωπεύουν το 5,5% του Α.Ε.Π., ποσοστό που παρέμεινε σχετικά σταθερό την τελευταία 10ετία. Το Μεξικό έχει συνολικά 230.922 γιατρούς, δηλαδή αναλογούν 1,9 γιατροί ανά 1.000 κατοίκους. Ενώ έως και το 71% των γενικών ιατρών απασχολούνται δημόσια, η πυκνότητά τους σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό ποικίλλει ανά περιφέρεια, με αποτέλεσμα το ιατρικό προσωπικό να είναι άνισα κατανεμημένο στην επικράτεια. Παράλληλα, υπάρχουν πάνω από 342.000 νοσηλευτές, με τους επαγγελματίες νοσηλευτές να αριθμούν μόλις κάτω από τις 198.000, και το υπόλοιπο είναι τεχνικό προσωπικό. Η πυκνότητα των νοσηλευτών είναι 2,8 ανά 1.000 κατοίκους, ένα τρίτο χαμηλότερη από τον μέσο όρο του OECD.
Όσον αφορά το ζήτημα της εκπαίδευσης, η εκπαίδευση στο Μεξικό επηρεάστηκε ιστορικά από την Καθολική Εκκλησία. Ενώ τα ποσοστά συμμετοχής στην εκπαίδευση στο Μεξικό είναι ακόμα χαμηλά σε σύγκριση με εκείνα άλλων μεγάλων χωρών της Λατινικής Αμερικής, το εκπαιδευτικό σύστημα του Μεξικού έχει επεκταθεί από τότε ραγδαία. Τα ποσοστά αναλφαβητισμού μεταξύ του πληθυσμού άνω των 15 ετών μειώθηκαν από 82% στα τέλη του 19ου αιώνα σε λιγότερο από 5% σήμερα. Μεταξύ 1950 και 2018, οι εγγραφές στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα αυξήθηκαν πάνω από 12 φορές, από 3 εκατομμύρια σε 36,4 εκατομμύρια μαθητές.
Στο Μεξικό, υπάρχουν τρεις κύριες βαθμίδες εκπαίδευσης: η βασική εκπαίδευση, η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και η ανώτατη εκπαίδευση. Η φοίτηση στο σχολείο είναι υποχρεωτική για παιδιά από 6 έως 18 ετών, και η προσχολική εκπαίδευση είναι επίσης υποχρεωτική. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, τα δημόσια σχολεία στο Μεξικό χρηματοδοτούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ενώ υπάρχουν και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια κυρίως στις μεγάλες πόλεις. Αν και σχεδόν τα τρία τέταρτα όλων των δημοτικών σχολείων βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές, αυτά είναι τα φτωχότερα στη χώρα και συχνά δεν καλύπτουν τον κύριο κύκλο εκπαίδευσης. Πολλοί εσωτερικοί μετανάστες μετακομίζουν στις πόλεις λόγω της διαθεσιμότητας καλύτερων σχολείων για τα παιδιά τους και των κοινωνικών ευκαιριών που προκύπτουν από την εκπαίδευση.
Επιπλέον, σχεδόν ο μισός πληθυσμός του Μεξικού έχει αποφοιτήσει από το γυμνάσιο και τα πανεπιστήμια βρίσκονται μόνο στις μεγαλύτερες πόλεις. Οι συνολικές δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση αυξάνονται τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ 2010 και 2016, οι δημόσιες δαπάνες για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκαν κατά 12% και οι δαπάνες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκαν κατά 21%. Όπως διαφαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, για την περίοδο 2009-2012, το ποσοστό αυτό κυμαινόταν σταθερά στο 5,1%, ενώ παρατηρείται μια πτώση για το 2013 στο 4,6%. Το 2014, παρατηρείται μία αύξηση των κρατικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕ.Π. στο 5,2%. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, οι κρατικές δαπάνες για την εκπαίδευση ως ποσοστό του Α.Ε.Π. βρίσκονταν στο 4,5% για το 2017.
Τέλος, σημαντική παράμετρος για την ανάπτυξη μίας χώρας είναι και ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI Index). Για το Μεξικό, ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης διαμορφώνεται στο 0,779, γεγονός που θέτει τη χώρα στην κατηγορία υψηλής ανθρώπινης ανάπτυξης, στην 74η θέση από 189 χώρες. Μεταξύ 1990 και 2019, η τιμή HDI του Μεξικού αυξήθηκε από 0,656 σε 0,779, αύξηση 18,8%.
Μεταξύ 1990 και 2019, το προσδόκιμο ζωής του Μεξικού κατά τη γέννηση αυξήθηκε κατά 4,2 έτη και τα αναμενόμενα έτη εκπαίδευσης αυξήθηκαν κατά 4,2 έτη. Το κατά Κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα του Μεξικού αυξήθηκε κατά περίπου 32,1% μεταξύ 1990 και 2019. Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης του Μεξικού είναι πάνω από τον μέσο όρο των 0,753 για τις χώρες της ομάδας υψηλής ανθρώπινης ανάπτυξης και πάνω από τον μέσο όρο των 0,766 για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Ωστόσο, όταν στον δείκτη HDI προσμετράται και η ανισότητα, ο δείκτης HDI μειώνεται στο 0,613, απώλεια της τάξεως του 21,3%.
Αναφορικά με τον Δείκτη Ανισότητας Φύλων, διαμορφώνεται στο 0,322, κατατάσσοντας τη χώρα στην 71η θέση από τις 162. Στο Μεξικό, το 48,4% των κοινοβουλευτικών εδρών κατέχονται από γυναίκες και το 62,2% των ενηλίκων γυναικών έχουν φθάσει σε τουλάχιστον δευτεροβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης σε σύγκριση με το 64,2% των ανδρών αντίστοιχα. Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι 44,2% έναντι του 78,5% για τους άνδρες. Τέλος, σχετικά με την πολυδιάστατη φτώχεια, τα πιο πρόσφατα δεδομένα της έρευνας αφορούν το 2016. Στο Μεξικό, το 6,6% του πληθυσμού ανήκει στην κατηγορία της πολυδιάστατης φτώχειας, ενώ επιπλέον 4,7% ταξινομούνται ως ευάλωτοι στην πολυδιάστατη φτώχεια.
Εν κατακλείδι, με έναν αρκετά μεγάλο πληθυσμό, πλούσια πολιτιστική ιστορία και άφθονους φυσικούς πόρους, το Μεξικό κατατάσσεται μεταξύ των 15 μεγαλύτερων οικονομιών στον κόσμο και η 2η μεγαλύτερη οικονομία στη Λατινική Αμερική. Η χώρα διαθέτει ισχυρούς μακροοικονομικούς θεσμούς και είναι ανοιχτή στο εμπόριο. Ωστόσο, οι τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, η εγκληματικότητα και το εμπόριο ναρκωτικών, δημιουργούν ερωτήματα αναφορικά με το εάν τελικά το Μεξικό θα καταφέρει να αναπτυχθεί περαιτέρω στον οικονομικό τομέα. Παρόλο, λοιπόν, που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, σε ονομαστικούς όρους, οι κάτοικοί του είναι βυθισμένοι στη φτώχια και την ανισότητα. Προκειμένου να σταματήσει να υφίσταται η κατάσταση αυτή, θα πρέπει να γίνουν βαθιές μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της ανομίας και παράλληλα να υπάρξει μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη σε πραγματικούς όρους, δηλαδή ανάλογα με τον πληθυσμό της χώρας, και όχι μονάχα σε ονομαστικούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Baladran A., Block M. G., Hurtado L. C., Mendez H. R., Mendez E., Mexico-Health System Review, North American Observatory on Health Systems and Policies, διαθέσιμο εδώ
- Mexico-Education at a glance 2019, OECD, διαθέσιμο εδώ
- Mexico-Human Development Indicators, UNDP, διαθέσιμο εδώ
