Της Δέσποινας Βλάχου,
Το Μεξικό, επισήμως Ηνωμένες Μεξικανικές Πολιτείες, είναι χώρα του νοτίου τμήματος της Βόρειας Αμερικής. Πρόκειται για την τρίτη μεγαλύτερη χώρα στη Λατινική Αμερική, μετά τη Βραζιλία και την Αργεντινή. Βρέχεται από τον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό Ωκεανό. Καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Μεξικανικής Χερσονήσου, η οποία ενώνει τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική. Συνορεύει βόρεια με τις Η.Π.Α., νοτιοανατολικά με τη Γουατεμάλα και τη Μπελίζ. Έχει έκταση 1,96 τ.χλμ. και πληθυσμό 126 εκατομμύρια περίπου, σύμφωνα με την απογραφή του 2020. Η πρωτεύουσα του Μεξικού είναι η Πόλη του Μεξικού. Η χώρα διαιρείται σε 31 ομόσπονδες πολιτείες και μία ομοσπονδιακή περιοχή. Επιπλέον, ως χώρα συμμετέχει σε διάφορους περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς: είναι ιδρυτικό μέλος του Ο.Η.Ε., αλλά και μέλος του ECOSOC, της NAFTA, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, της APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation) και των G-15 και G-20.
Το Μεξικό είναι η πολυπληθέστερη ισπανόφωνη χώρα. Η Πόλη του Μεξικού, είναι μία από τις πολυπληθέστερες πόλεις στον κόσμο. Σε εθνοτικό επίπεδο, ο πληθυσμός του Μεξικού αποτελείται από πολλές εθνοτικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των Amerindians, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το ένα δέκατο του συνόλου. Σε γενικές γραμμές, το μείγμα αυτοχθόνων και ευρωπαϊκών λαών έχει δημιουργήσει το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού σήμερα, που αντιπροσωπεύουν περίπου τα τρία πέμπτα του συνολικού πληθυσμού. Η «φυλετική ταυτότητα» παραμένει ένα ισχυρό κοινωνικό κατασκεύασμα στο Μεξικό, και πολλοί Μεξικανοί αναφέρονται συχνά στην κληρονομιά και τη φυλή τους. Η επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η ισπανική, η οποία χρησιμοποιείται από τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Λιγότερο από το ένα δέκατο του πληθυσμού μιλούν μια αυτόχθονη γλώσσα.
Το Μεξικό, επίσης, δεν έχει επίσημη θρησκεία, και το Σύνταγμα εγγυάται διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους. Ωστόσο, περισσότερα από τα τέσσερα πέμπτα του πληθυσμού συνδέονται τουλάχιστον ονομαστικά με τον Ρωμαιοκαθολικισμό. Η μεξικανική κοινωνία χαρακτηρίζεται από 2 άκρα πλούτου και φτώχειας, με μια περιορισμένη μεσαία τάξη από τη μία πλευρά και μάζες φτωχών αγροτικών και αστικών από την άλλη. Περισσότεροι από τους μισούς Μεξικανούς ζουν στο κέντρο της χώρας, ενώ οι βόρειες και νότιες περιοχές της χώρας είναι αραιοκατοικημένες. Αξίζει να αναφερθεί ότι σχεδόν τα τέσσερα πέμπτα των Μεξικανών ζουν σε αστικές περιοχές, έχοντας εγκαταλείψει τις αγροτικές περιοχές.
Ιστορικά, το Μεξικό κατακτήθηκε και αποικίστηκε από την Ισπανία στις αρχές του 16ου αιώνα. Επρόκειτο για τόπο καταγωγής πολλών πολιτισμών, και κυρίως των Ολμέκων, του πρώτου μεγάλου πολιτισμού του Μεξικού. Διοικήθηκε ως Αντιβασιλεία της Νέας Ισπανίας για 3 αιώνες και πέτυχε την ανεξαρτησία της στις αρχές του 19ου αιώνα. Ακολούθησε μία περίοδος επανάστασης, η οποία καταπνίγηκε, ενώ το 1823 μια ακόμη εξέγερση οδήγησε στη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών του Μεξικού.
Ακολούθησε ακόμη μία περίοδος αναταραχών, με αναστολή του Συντάγματος που οδήγησε στην απόσχιση ακριτικών περιοχών, καθώς ο Αμερικανομεξικανικός πόλεμος την περίοδο 1846-48 βρισκόταν σε εξέλιξη, και κατά τη λήξη του το Μεξικό αναγκάστηκε να παραχωρήσει περίπου το ένα τρίτο των εδαφών του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Μεξικό υπέστη έναν 3ετή εμφύλιο πόλεμο, καθώς και την κατάληψη της χώρας από τα γαλλικά στρατεύματα για 3 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί και η περίοδος που ακολούθησε μετά, με τον Porfirio Diaz να αναδεικνύεται ως ηγετική μορφή στην πολιτική ζωή της χώρας στο τέλος του 19ου αιώνα. Η περίοδος εξουσίας του σημαδεύτηκε από οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη, αλλά και από κοινωνική ανισότητα και πολιτική καταστολή.
Η αποτυχία να βρεθεί ο διάδοχός του για το προεδρικό αξίωμα και οι καταγγελίες για νοθεία στις εκλογές του 1910, οδήγησαν στη Μεξικανική Επανάσταση το 1910. Ο 10ετής εμφύλιος πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον 2 εκατομμύρια θύματα. Από μέσα της δεκαετίας του 1930, ξεκινά ένα πρόγραμμα εθνικοποίησης του πετρελαίου, μεταρρύθμισης της γης και βιομηχανικής επέκτασης. Το Μεξικό γνώρισε μια σειρά από οικονομικές εκρήξεις που οδήγησαν σε περιόδους εντυπωσιακών κοινωνικών κερδών, ακολουθούμενες, από σημαντική πτώση του βιοτικού επιπέδου για τις μεσαίες και χαμηλές τάξεις. Η χώρα παραμένει οικονομικά εύθραυστη παρά την ανάπτυξη ισχυρότερων δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά μέσω της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών (NAFTA). Οι συνεχείς οικονομικές και κοινωνικές ανησυχίες περιλαμβάνουν χαμηλούς πραγματικούς μισθούς, υψηλή ανεργία, άνιση κατανομή εισοδήματος και λίγες ευκαιρίες προόδου για τους κυρίως αυτόχθονες πληθυσμούς.
Η οικονομία του Μεξικού
Στον οικονομικό τομέα, το Μεξικό, γνώρισε μια σειρά κύκλων άνθησης και κατάρρευσης στην οικονομική του ιστορία. Η οικονομία του Μεξικού χαρακτηριζόταν σε μεγάλο βαθμό από κρατικές και μεικτές επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με τον ιδιωτικό τομέα. Η κυβέρνηση έλεγξε αυστηρά τις ξένες επενδύσεις και τις εισαγωγές. Οι ημιαυτόνομες κρατικές εταιρείες διαχειρίζονταν τη βιομηχανία πετρελαίου, παρήγαγαν και διένειμαν ηλεκτρική ενέργεια, διοικούσαν τις τράπεζες, λειτουργούσαν τους σιδηροδρόμους και τις αεροπορικές εταιρείες και έλεγχαν τις τηλεπικοινωνίες. Επιπλέον, η κυβέρνηση ρύθμισε τις τιμές πολλών αγαθών και υπηρεσιών.
Σήμερα, το Μεξικό έχει μία αναπτυσσόμενη οικονομία που συνδέεται στενά με αυτή των Η.Π.Α. Η μεξικανική οικονομία είναι μία από τις πιο επιδραστικές στη Λατινική Αμερική και έχει αναπτυχθεί ραγδαία από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα. Η μεξικανική οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις υπηρεσίες —συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου, των μεταφορών, των οικονομικών και της κυβέρνησης— που αντιπροσωπεύουν περίπου τα δύο τρίτα του Α.Ε.Π.
Η μεταποίηση είναι υπεύθυνη για το ένα πέμπτο περίπου του Α.Ε.Π. Αν και σχεδόν το ένα πέμπτο των Μεξικανών εργαζομένων απασχολούνται στον αγροτικό τομέα, αυτός αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό μέρος του Α.Ε.Π., καθότι τα προϊόντα που παράγονται στον κλάδο αυτό είναι χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Η οικονομία των 2,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων του Μεξικού —η 11η μεγαλύτερη στον κόσμο σε ονομαστικά μεγέθη— προσανατολίζεται όλο και περισσότερο στη μεταποίηση από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών της Βόρειας Αμερικής (NAFTA) το 1994. Ωστόσο, η κατανομή του εισοδήματος παραμένει εξαιρετικά άνιση. Το Μεξικό έχει γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά των Η.Π.Α. και η τρίτη μεγαλύτερη πηγή εισαγωγών. Το Μεξικό έχει, επίσης, συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με 46 χώρες, θέτοντας πάνω από το 90% του εμπορίου του σε συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών.
Η ανάπτυξη της χώρας έχει πληγεί για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένων των ασταθών τιμών ενέργειας και των επανειλημμένων οικονομικών κρίσεων. Υπήρξαν δύο κρίσεις χρέους και νομίσματος και τρεις μαζικές οικονομικές πτώσεις (το 1982, το 1995 και το 2009), κάθε μια από τις οποίες μείωσε το Α.Ε.Π. κατά 4 έως 6%. Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1950 έως τη δεκαετία του 1970, το Μεξικό αστικοποιήθηκε και βιομηχανοποιήθηκε. Το Α.Ε.Π. αυξήθηκε κατά μέσο όρο 6,5% ετησίως, γεγονός που οδήγησε σε σημαντικές βελτιώσεις στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Η οικονομική ανάπτυξη άρχισε να επιβραδύνεται στα μέσα της δεκαετίας του 1970, λόγω του πρώτου σοκ στην τιμή του πετρελαίου και της επιβράδυνσης της συνολικής αύξησης της παραγωγικότητας, αλλά ανέκαμψε αργότερα μέσα στη δεκαετία, καθώς οι δημόσιες δαπάνες για υποδομές στον τομέα της ενέργειας αύξησαν τη συνολική ζήτηση. Μέχρι το 1980, διάφορες μακροοικονομικές ανισορροπίες που είχαν δημιουργηθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, οδήγησαν σε κρίση εξωτερικού χρέους και απότομη πτώση της αύξησης του Α.Ε.Π. Από το 1981, η αύξηση του Α.Ε.Π. ήταν κατά μέσο όρο 2,3% ετησίως —κυρίως λόγω της επέκτασης του εργατικού δυναμικούΩ και το κατά Κεφαλήν Α.Ε.Π. αυξήθηκε κατά 0,6% ετησίως. Το Μεξικό ανέκαμψε από την κρίση χρέους και εφάρμοσε εκτεταμένες οικονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Παρ’ όλα αυτά, το Μεξικό δεν συνέχισε την αναπτυξιακή απόδοση των προηγούμενων δεκαετιών. Η ανάπτυξη ήταν κατά μέσο όρο 3,7% κατά την περίοδο 1990-94, αλλά η παραγωγή μειώθηκε κατά 6,5% το 1995, όταν το Μεξικό επλήγη από μια ακόμα οικονομική κρίση. Ενώ η οικονομία ήταν πιο ανθεκτική και ανέκαμψε γρήγορα, η ανάπτυξη ήταν κατά μέσο όρο μόλις 3,5% κατά την περίοδο 1996-2003, πολύ κάτω από το ποσοστό της περιόδου 1960-80. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το 2008 είχε ισχυρές αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία του Μεξικού, κυρίως λόγω των οικονομικών δεσμών και της εξάρτησής της από την αμερικανική αγορά. Το Α.Ε.Π. του Μεξικού συρρικνώθηκε κατά 6,6% το 2009. Ωστόσο, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις τα τελευταία 20 χρόνια βοήθησαν το Μεξικό να αντιμετωπίσει την οικονομική ύφεση και να βελτιώσει τις οικονομικές συνθήκες το 2010. Έκτοτε, οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας ήταν κατά μέσο όρο 2% ετησίως, ενώ η πανδημική κρίση οδήγησε σε ραγδαία πτώση του ρυθμού ανάπτυξης, όπως διαφαίνεται από το παρακάτω γράφημα.
Όσον αφορά το κατά Kεφαλήν Α.Ε.Π., μέχρι σήμερα παραμένει πολύ κάτω από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών. Το κατά Kεφαλήν εισόδημα είναι περίπου το ένα τρίτο εκείνο των Η.Π.Α. Από το 1950 έως το 1981, το Μεξικό ξεπέρασε σταθερά τα άλλα έθνη στην αύξηση του κατά Kεφαλήν Α.Ε.Π., σημειώνοντας αύξηση μεταξύ 2,9 % και 3,9 % ετησίως. Λόγω της κρίσης στις τιμές πετρελαίου στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το κατά Kεφαλήν Α.Ε.Π. άρχισε να μειώνεται, φτάνοντας τα 2.147$ το 1983 και τα 1.733$ το 1986. Έκτοτε, το κατά Kεφαλήν Α.Ε.Π. αυξήθηκε, με αποκορύφωμα το 1994 που έφτασε τα 5.854$, για να ξαναπέσει το 1995 στα 3.928$. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το κατά Kεφαλήν Α.Ε.Π. είχε ανοδική σχετικά πορεία, με εξαίρεση την οικονομική κρίση του 2009, καθώς και την κρίση λόγω της πανδημίας COVID-19.
Στο επόμενο μέρος, θα εξετάσουμε το σύστημα Υγείας του Μεξικού, το Εκπαιδευτικό του Σύστημα και άλλους κοινωνικούς δείκτες, προκειμένου να αποκτήσουμε μία πληρέστερη εικόνα για το επίπεδο διαβίωσης που επικρατεί στη χώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Faal E., GDP Growth, Potential Output, and Output Gaps in Mexico, IMF Working Paper, διαθέσιμο εδώ
- History of Mexico, History.com, διαθέσιμο εδώ
- McKinsey Global Institute, A tale of two Mexicos: Growth and prosperity in a two speed economy, διαθέσιμο εδώ
- Mexico Overview, OECD Economic Surveys, διαθέσιμο εδώ
- Mexico profile-Timeline, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Mexico, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Mexico-Economic Indicators, Moody’s Analytics, διαθέσιμο εδώ
