Της Μαρίας Κελεπούρη,
Πίσω από το όνομα Άλκης Θρύλος κρύβεται μια κριτικός του θεάτρου και της λογοτεχνίας, η σύζυγος του ποιητή Κώστα Ουράνη, η Ελένη Νεγρεπόντη, ή όπως έμεινε γνωστότερη, Ελένη Ουράνη. Η ίδια ανέπτυξε περισσότερο τη δράση της την περίοδο του Μεσοπολέμου, χρησιμοποιώντας ένα φιλολογικό ψευδώνυμο, πράγμα που ήταν σύνηθες για την εποχή, όμως η επιλογή ενός ανδρικού ονόματος είχε και συμβολική σημασία. Δήλωνε έστω και έμμεσα, ανεξαρτησία και δυναμισμό. Και όπως μαθαίνουμε από μαρτυρίες ανθρώπων που την γνώρισαν, η Ελένη ήταν μια ασυμβίβαστη φιγούρα που κινούνταν μεταξύ του χώρου της τέχνης και του αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών.
Με βάση τις πληροφορίες για τον χαρακτήρα της, η Ελένη δεν είχε ανάγκη ένα ψευδώνυμο, που θα χρησίμευε ως μέσο προστασίας για το φύλο της, αλλά για τα δεδομένα της εποχής, που ήταν καχύποπτη απέναντι στην επαγγελματική άνοδο των γυναικών, προσέδιδε κύρος στις δημοσιεύσεις της. Άλλωστε, δεν ήταν λίγες οι φορές, που οι δυνατότητές της αμφισβητήθηκαν και μάλιστα με προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, όπως αυτός του «αίσχους της ελληνικής διανόησης».
Με αφορμή έναν διαγωνισμό που είχε προκηρύξει η εφημερίδα Νέα Ημέρα Τεργέστης, η Ελένη Ουράνη κάνει την πρώτη της λογοτεχνική εμφάνιση το 1914 με το ποίημα «Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς». Ανάμεσα στους βραβευθέντες, στους οποίους ανήκε και η ίδια, υπήρξε και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Έναν χρόνο αργότερα, κριτικές της δημοσιεύονται στον Νουμά, ενώ έπειτα ακολουθεί η συνεργασία της με τη Νέα Εστία, όπου παρουσιάζει κυρίως κριτικές θεάτρου.
Στις δημοσιεύσεις της, όσον αφορά τη λογοτεχνία, συγκαταλέγονται τα μονόπρακτα «Ο Χορός του Βοριά» και «Η Ομορφιά που Σκοτώνει», ενώ στις κριτικές του είδους γράφει ρεαλιστικά, χωρίς όμως αυτό το στοιχείο να καλύπτει τον υποκειμενισμό της. Η Ουράνη δε διστάζει να δηλώσει την «αδιαφορία» της για τα ποιήματα του Παλαμά, ενώ από την άλλη πλευρά δείχνει να εκτιμά τον Καβάφη, διότι θεωρούσε πως εξέφραζε το πνεύμα της εποχής.
Πέρα από την κριτική ενασχόληση και την πνευματική της καλλιέργεια, το 1920 εντάσσεται στο Σύνδεσμο Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός, αποδεικνύοντας τα πιστεύω της καθώς και τις αξίες, τις οποίες θέλει να υπερασπιστεί. Στο περιοδικό που η ίδια έχει το ρόλο της αρχισυντάκτριας με το πραγματικό της όνομα, δημοσιεύει άρθρα, τα οποία υπογράφει ως «Άλκης Θρύλος» και αφορούν τη θέση της γυναίκας. Αργότερα, πρωτοπορεί και ως προς το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων, αλλά και της αμοιβής των συγγραφέων.
Η αγάπη που έτρεφε για τις θεατρικές παραστάσεις είναι φανερή, αν αναλογιστούμε πως οι κριτικές της αποτελούν χρονογραφία του ελληνικού θεάτρου. Η ίδια επισκεπτόταν κάθε θέατρο που ανακάλυπτε στις αθηναϊκές συνοικίες.
Το 1950 πια, γίνεται από τους πρωτεργάτες της Ομάδας των Δώδεκα, η οποία στόχευε στη δημιουργία ενός θεσμού, που θα απένειμε λογοτεχνικά βραβεία. Η ίδια επιμελήθηκε την έκδοση των δώδεκα τόμων των απάντων του συζύγου της, Κώστα Ουράνη, ωστόσο για τα δικά της έργα δεν επέδειξε τον ίδιο ζήλο. Σε αυτό το πλαίσιο, θεσμοθετήθηκε και το βραβείο «Μαρία Νεγρεπόντη» ως φόρος τιμής στη μνήμη της μητέρας της κριτικού. Ύστερα από σχεδόν 60 χρόνια παρουσίας στα εγχώρια λογοτεχνικά δρώμενα, το 1971, μετά από εισήγηση του Ηλία Βενέζη, έγινε η πρώτη Ελληνίδα που εκλέχτηκε ακαδημαϊκός. Από ‘κει κι έπειτα, το Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, μετά την ίδρυσή του υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών, έχει αναλάβει πλήθος ενεργειών μεταξύ των οποίων η απονομή λογοτεχνικών βραβείων ή η τροφοδότηση βιβλιοθηκών της χώρας με συγγραφικό υλικό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ελένη Ουράνη (Άλκης Θρύλος), digitallibrary.academyofathens.gr, διαθέσιμο εδώ
- Περισκόπιο – Άλκης Θρύλος, archive.ert.gr, διαθέσιμο εδώ
