Της Ελπίδας Καλαμαράκη,
Σκεπτόμενοι ορισμένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της εποχής μας, αναπόφευκτα θα καταλήξουμε -φυσικά και μεταξύ άλλων- στην κλιματική αλλαγή και τον λιμό. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, σήμερα 41 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού και υποσιτισμού, τη στιγμή που αφενός η συνολική ζήτηση των τροφίμων αναμένεται να αυξηθεί μεταξύ 59% και 98% έως το 2050. Αφετέρου, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι σοβαρότερες και πιο εξόφθαλμες από ποτέ, με τις αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν δημιουργηθεί να καθιστούν τις γεωργικές συνθήκες όλο και πιο δύσκολες και, κατ’ επέκταση, να διαταράσσουν τη διανομή τροφίμων. Τη λύση στο συγκεκριμένο ζήτημα έρχονται να δώσουν ορισμένες από τις ξηρότερες χώρες παγκοσμίως στη Μέση Ανατολή, με τη δημιουργία μιας ρηξικέλευθης ιδέας: Καλλιέργεια τροφίμων στην έρημο.
Αναλυτικότερα, στην έρημο του Ντουμπάι, όπου οι αγρότες αντιμετωπίζουν έντονη ζέστη, περιορισμένο πόσιμο νερό και αμμώδες έδαφος, το Διεθνές Κέντρο Βιοαλατικής Γεωργίας (International Center of Biosaline Agriculture, ICBA) μεταφυτεύει και καλλιεργεί «υπερτροφές» που αγαπούν το αλάτι και ευδοκιμούν σε λιγότερο εύφορο χώμα, σε μια προσπάθεια να επεκτείνει την ποικιλία των τροφίμων στην περιοχή. Η συγκεκριμένη προσπάθεια είχε ως αποτέλεσμα η ICBA σήμερα να διαθέτει μια μοναδική συλλογή με πάνω από 13.000 σπόρους και, έχοντας δοκιμάσει τουλάχιστον 1.200 ποικιλίες κινόα στην έρημο του Ντουμπάι, να έχει ανακαλύψει πέντε που μπορούν να αναπτυχθούν και να καλλιεργηθούν σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, όπως η κινόα από τις Άνδεις της Νότιας Αμερικής. Επιπλέον, το Κέντρο έχει εξετάσει και την ανθεκτικότητα του φυτού salicornia στην έρημο -φυτό που προέρχεται από τα νότια των Η.Π.Α. και χρειάζεται αλατούχο νερό για να αναπτυχθεί- με μεγάλη επιτυχία, θεωρώντας το τον «υπερήρωα της ερήμου» χάρη στην προσαρμοστικότητα και την ευελιξία του. Το συγκεκριμένο φυτό, εκτός από τρόφιμο δοκιμάζεται και ως καύσιμο. Συνολικά, η ICBA παράγει σήμερα περίπου 200 κιλά κινόα και 500 κιλά salicornia για έρευνα και σπορά, ενώ συνεργάζεται επίσης με μια εταιρεία τροφίμων στο Ντουμπάι για την ανάπτυξη προϊόντων διατροφής με βάση το τελευταίο φυτό, με στόχο την αύξηση της χρήσης του και την υιοθεσία του από τους καταναλωτές.
Ακόμη, χώρες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές τροφίμων, βασίζονται προοδευτικά σε διαφορετικές τεχνολογίες, όπως τα εσωτερικά κάθετα αγροκτήματα «vertical farms» και τα έξυπνα θερμοκήπια στην έρημο, για να αυξήσουν την τοπική παραγωγή τους. Η ιδέα του κάθετου αγροκτήματος βασίζεται σε πολυώροφα κτήρια όπου τα τρόφιμα καλλιεργούνται σε περιβαλλοντικά ελεγχόμενες συνθήκες. Οι κάθετες αυτές εγκαταστάσεις μπορούν να δημιουργήσουν μια πλούσια ποικιλία διαφορετικών καλλιεργειών, στοιβάζοντάς τες σε στρώσεις κάτω από φωτισμό LED σε ελεγχόμενα από το κλίμα θερμοκήπια και ποτίζοντάς τες με συστήματα ομίχλης ή στάγδην. Η διαδικασία προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε καλλιέργειας, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συγκομιδές υψηλής απόδοσης όλο τον χρόνο. Ύψιστης σημασίας είναι το γεγονός ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία χρειάζεται ελάχιστη έκταση γης και έως και 95% λιγότερο νερό από τη συμβατική γεωργία. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί πως αν σε ένα χωράφι χρειάζονται 30 με 40 μέρες για να αναπτυχθούν φυλλώδη χόρτα, σε ένα κάθετο αγρόκτημα η ίδια καλλιέργεια θα έχει ανάγκη μόλις 10 με 12 μέρες. Αυτό συμβαίνει, διότι χρησιμοποιείται ένα διάλυμα που δεν αποτελείται μόνο από νερό, αλλά και από διάφορα θρεπτικά συστατικά, το οποίο τοποθετείται απευθείας στις ρίζες των φυτών, χωρίς να χρειάζεται δηλαδή το χώμα. Ως εκ τούτου, ανακυκλώνεται και χρησιμοποιείται όλο το υγρό -δηλαδή δεν υπάρχει υπολειπόμενο νερό, το οποίο στραγγίζει στο χώμα-, καινοτομία ιδιαίτερα σπουδαία για τα ΗΑΕ που υποφέρουν από εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά πόσιμου νερού.
Τέλος, δεδομένου ότι η επιβίωση του ανθρώπου εξαρτάται και από την πρωτεΐνη, στα Αραβικά Εμιράτα υπάρχει ένα ακόμη αγρόκτημα, ονόματι Fish Farm, το οποίο παρέχει ψάρια για τοπικά καταστήματα. Συγκεκριμένα, η Fish Farm αποτελεί την πρώτη επιχείρηση βιολογικής υδατοκαλλιέργειας των ΗΑΕ, που ιδρύθηκε το 2013 για να καλλιεργήσει μια ποικιλία ψαριών διαφορετικών από αυτών που υπάρχουν στην περιοχή και να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από τα εισαγόμενα προϊόντα. Η εταιρεία, λοιπόν, έχει καταφέρει να προμηθεύει τα σούπερ μάρκετ με βιώσιμα εκτρεφόμενα ψάρια σε αποτελεσματικές τιμές, χωρίς τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αλιείας σε ανοιχτή θάλασσα.
Καταλήγοντας, οι προαναφερθείσες καινοτομίες όχι μόνο βοηθούν στη βελτίωση της παραγωγής τροφίμων, αλλά μάς προετοιμάζουν και δίνουν λύση στις δυσκολίες του μέλλοντος. Από τη στιγμή που χρησιμοποιείται μόλις το 11% της παγκόσμιας γης για καλλιέργεια και όλο και περισσότερες εκτάσεις μετατρέπονται σε έρημο, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η παραγωγή τροφίμων που αναπτύσσονται με βιώσιμο τρόπο, ώστε να προσαρμοστούν στις αναπόφευκτες αυξανόμενες θερμοκρασίες, καθίσταται όλο και πιο αναγκαία. Η έρημος, λοιπόν, ίσως να αποτελεί την καλύτερη -για να μην πούμε μοναδική- λύση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- This center in Dubai is growing ‘future-proof’ food in the desert, CNN, διαθέσιμο εδώ
- How the UAE is growing climate-proof food in the desert, XTalks, διαθέσιμο εδώ
- Farming in the desert: Are vertical farms the solution to saving water?, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
