Του Τιμολέοντος Παλαιολόγου,
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, τα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα, και δη οι κάτοικοι αυτών, συνέβαλαν έμπρακτα στον Επαναστατικό Αγώνα. Σώματα εθελοντών Επτανήσιων ενεπλάκησαν σε πολυάριθμες συμπλοκές, ενώ το ίδιο το πολιτικό καθεστώς των νησιών πρόσφερε μια άνευ προηγουμένου ασφάλεια από την Οθωμανική απειλή, όπως καταδεικνύεται και από την επιλογή της Λευκάδας για την ομώνυμη συνδιάσκεψη στα πρόθυρα της έκρηξης της Επανάστασης. Ωστόσο, αυτή η ιδιάζουσα κατάσταση δεν απέτρεψε τους Άγγλους από το να προσφέρουν στον Οθωμανικό Στόλο δικαιώματα πρόσδεσης στα Επτάνησα και συγκεκριμένα, στο Λιμάνι της Ζακύνθου.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Οθωμανικός Στόλος, υπό τον Καπουδάν Πασά Καρά Αλή, έχει αγκυροβολήσει, από τον Σεπτέμβρη του 1821, στο λιμάνι της Ζακύνθου, ενώ ταυτοχρόνως η τοπική αγγλική διοίκηση υποδέχεται τους Οθωμανούς σε φιλικό κλίμα παίζοντας εμβατήρια. Το νέο ορμητήριο του Οθωμανικού Στόλου προσφέρει μια εξαίρετη γεωπολιτική θέση -από εκεί, εξάλλου, κατόρθωσε ο Οθωμανικός Στόλος να επιτεθεί στο Γαλαξίδι και τη Βοστίτσα (Αίγιο)-καθώς και μια ασφαλή τοποθεσία, διότι ο Ελληνικός Στόλος δεν είχε δυνατότητα αγκυροβολισμού στα Επτάνησα, λόγω της εχθρικής πολιτικής που η Αγγλία θα ακολουθήσει στο πλαίσιο της Ιεράς Συμμαχίας, έως και το 1826.
Ο Ανδρέας Μιαούλης, με τη ναυτική ικανότητα που τον διακατείχε, παρακολουθούσε στενά τον Οθωμανικό Στόλο. Έτσι, όταν ο τελευταίος απέπλευσε από το λιμάνι της Ζακύνθου στις 29 Σεπτεμβρίου και ένα τουρκοαλγερινό πλοίο απομακρύνθηκε από τον κορμό του Οθωμανικού στόλου, ο Έλληνας Ναύαρχος «άδραξε» την ευκαιρία και του επιτέθηκε κοντά στην περιοχή του Λαγανά στη Ζάκυνθο. Σύντομα, δύο ελληνικά πλοία, υπό τους Γεώργιο Σαχίνη και Αλέξανδρο Ραφαλιά, επιτέθηκαν στο Οθωμανικό πλοίο και μια ναυμαχία εγγύς των ακτών άρχισε να εκτυλίσσεται. Παράλληλα, οι ντόπιοι Ζακυνθινοί που παρατηρούσαν τη ναυμαχία από τη στεριά ζητωκραύγαζαν για να εμψυχώσουν τους συμπατριώτες τους. Εν τέλει, η υπεροχή του ελληνικού ναυτικού στοιχείου έγινε εμφανής και το Οθωμανικό πλοίο, αφού είχε ήδη χάσει 20 από του 60 ναύτες του και φλεγόταν, προσάραξε εσκεμμένα στην περιοχή Υψόλιθος, στον όρμο του Λαγανά, με την ελπίδα ότι η αγγλική διοίκηση θα τους περιποιηθεί. Ωστόσο, για κακή τύχη των ναυτών, οι πρώτοι που έφτασαν στο σημείο ήταν οπλισμένοι και εξαγριωμένοι Ζακυνθινοί, οι οποίοι προηγουμένως παρακολουθούσαν τη ναυμαχία. Οι Ζακυνθινοί, με επικεφαλής τον παπά-Νικόλα Καψάσκη, άρχισαν πυρ κατά των ναυτών.
Άμεσα κατέφθασε στο σημείο ένα μικρό αγγλικό στρατιωτικό απόσπασμα, υπό τους αξιωματικούς υπολοχαγό Hill και υπολοχαγό του μηχανικού Wright. Αμέσως, οι Άγγλοι διέταξαν τους ντόπιους να παύσουν πυρ, κάτι το οποίο δε συνέβη και κατά συνέπεια ακολούθησε γενικευμένη σύρραξη μεταξύ των Ζακυνθινών και των Άγγλων. Οι Άγγλοι γρήγορα υποχώρησαν και οχυρώθηκαν σε κάποιο παρακείμενο αρχοντικό. Παράλληλα, αποστέλλεται δεύτερη ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη από τους Άγγλους, η οποία θα καταδιώξει τους ντόπιους. Το ίδιο βράδυ, όμως, οι εξαγριωμένοι Ζακυνθινοί, σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς πλέον, θα επιτεθούν εκ νέου στους Άγγλους και θα τους απωθήσουν, τραυματίζοντας και σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς. Όταν ο Άγγλος Τοποτηρητής και Έπαρχος Ζακύνθου πληροφορήθηκε τα γεγονότα, κήρυξε στρατιωτικό νόμο σε πλήθος χωριών στη Ζάκυνθο.
Στις 8 Οκτωβρίου, κατέφθασαν από την Κέρκυρα ενισχύσεις, υπό τον Υφαρμοστή Στρατηγό Frederick Adam, δύο πολεμικές φρεγάτες κι ένα φορτηγό πλοίο, φορτωμένο με πεζικό και πεδινά πυροβόλα. Η αποβίβαση των στρατιωτικών μονάδων αυτών θα γίνει στην Πλατεία του Αγίου Νικολάου του Μώλου και ευθύς αμέσως ο στρατιωτικός νόμος επεκτείνεται για να συμπεριλάβει πλέον το σύνολο του νησιού, ενώ ταυτοχρόνως παύουν τη λειτουργία τους και οι πολιτικές αρχές του νησιού. Οι Άγγλοι καταλαμβάνουν καίρια σημεία της πόλης, στα οποία τοποθετούν κανόνια, ενώ ο Adam εκδίδει 2 προκηρύξεις. Αφενός, θα καταδικάζονταν σε θάνατο όσοι συμμετείχαν στη σύρραξη στον Υψόλιθο ή είχαν εγκαταλείψει τη Ζάκυνθο μετά το συμβάν, και αφετέρου, διαταζόταν η παράδοση όλων των όπλων των κατοίκων της Ζακύνθου, της πόλεως ή της εξοχής, συλλήβδην. Μάλιστα, είχαν δοθεί από τους Άγγλους σχετικά διαπιστευτήρια ότι θα επιστρέφονταν εν καιρώ τα όπλα στους ιδιοκτήτες τους.
Οι Άγγλοι φυλάκισαν πρώτους τους πρόκριτους του νησιού, μεταξύ των οποίων ο αδελφός του Διονύσιου Σολωμού, Ροβέρτος, και ο Μπενιζέλος Ρούφος, έως ότου παραδοθούν τα όπλα από τους κατοίκους. Άμεσα, προετοιμάστηκε στρατοδικείο για την εκδίκαση της υπόθεσης του Υψόλιθου, το οποίο ο Adam διατυμπάνιζε ότι θα γίνει με πλήρη αμεροληψία και το οποίο απαρτιζόταν εξ ολοκλήρου από Άγγλους στρατιωτικούς, ένα ταγματάρχη, ένα λοχαγό, έναν υπολοχαγό, ένα δεκανέα κι έναν απλό στρατιώτη, με πρόεδρο τον ίδιο τον Adam. Η αμεροληψία, βέβαια, υπήρξε φειδωλή και όταν ο επιφανής πολίτης Διονύσιος Καπνίσης επέμεινε να καταθέσει ως μάρτυς υπεράσπισης, το Δικαστήριο τον τιμώρησε με την ποινή της μπερλίνας, ήτοι δημόσια διαπόμπευση. Ο γέροντας πατέρας του Διονύσιου, μάλιστα, ζήτησε να τιμωρηθεί ο ίδιος στη θέση του γιου του, για να γλυτώσει τη μεγάλη αυτή ταπείνωση, κάτι που οι Άγγλοι δέχτηκαν και διαπόμπευσαν τον γέρο πατέρα του, αναβάτη σε ένα γαϊδούρι, ενώ κατόπιν τον κάθισαν στην πλατεία όπου του έριξαν αυγά.
Το πόρισμα του στρατοδικείου ήταν καταδίκη σε θάνατο για 7 κατηγορουμένους. Μάλιστα, δύο καταδικασθέντες απέφυγαν την εφαρμογή της ποινής, ο πρώτος επειδή απέδρασε στην Πελοπόννησο και ο δεύτερος επειδή ήταν ιερωμένος, ο παπά-Κεφαληνός, και οι Άγγλοι δε θέλησαν να τον πειράξουν. Ωστόσο, οι υπόλοιποι πέντε καταδικασθέντες έμελλε να υποστούν τέτοιον εξευτελισμό και μεταθανάτια ύβρη, που πραγματικά ενδέχεται να αφήσουν κάθε αναγνώστη άφωνο. Αφότου πρώτα εκτελέστηκε η ποινή και απαγχονίστηκαν, έπειτα οι Άγγλοι βύθισαν τα πτώματα των κρεμασμένων σε πίσσα, τα τοποθέτησαν σε σιδερένια κλουβιά και τα άφησαν σε κοινή θέα σε πασσάλους πάνω στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία. Τέσσερα από τα πτώματα παρέμειναν στο ίδιο σημείο για μία δεκαετία, έως το 1831, ενώ το σώμα του Ι. Κλαυδιανού τοποθετήθηκε κρεμασμένο στην είσοδο του σπιτιού του στο χωριό Φιολίτι και απομακρύνθηκε 15 χρόνια αργότερα, το 1836. Οι θηριωδίες αυτές αποτελούν ιστορική παρακαταθήκη για να μας θυμίζουν όχι μόνο την καταπίεση που υπέστη ο ελληνικός λαός υπό τον οποιοδήποτε ζυγό, αλλά και ότι η Επανάσταση του 1821 ήταν ως επί το πλείστον εθνική, και δεν πρέπει να λησμονείται η συνδρομή άλλων περιοχών που είτε επρόκειτο να ενσωματωθούν αργότερα είτε δεν ενσωματώθηκαν ποτέ στην ελληνική επικράτεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- mixanitouxronou.gr, Οι Άγγλοι κρέμασαν πέντε πατριώτες, βύθισαν τα πτώματά τους στη πίσσα, τα έκλεισαν σε κλουβιά και τα τοποθέτησαν σε πασσάλους όπου έμειναν για 10 χρόνια. Η ιστορία που συγκλόνισε τη Ζάκυνθο, διαθέσιμο εδώ
- Καμπουράκης, Δημήτρης (2003), Μια Σταγόνα Ιστορία, Μέρος Δεύτερο, 3η έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Πατάκη
- ekefalonia.gr, Η σφαγή των Άγγλων στη Ζάκυνθο το 1821 – Η ιστορία που συγκλόνισε τα Επτάνησα, διαθέσιμο εδώ
- zantehistory.gr, Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΖΑΚΥΝΘΙΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, διαθέσιμο εδώ
