Της Φωτεινής Τζαννή,
Πολύ συχνά στην καθημερινότητα ακούμε ότι ένας συνάνθρωπός μας, μολονότι τέλεσε μία πράξη που παραβιάζει τον νόμο, είτε επειδή προκάλεσε βλάβη σε έναν άλλον κοινωνό, είτε επειδή έβλαψε τα έννομα αγαθά του τελευταίου, παραμένει ατιμώρητος, διότι κατά την τέλεση της πράξης του αυτής βρισκόταν σε κατάσταση άμυνας.
Η άμυνα συγκαταλέγεται μεταξύ των λόγων άρσης του αδίκου, δηλαδή των λόγων εκείνων που αίρουν τον άδικο χαρακτήρα μιας πράξης που με μια πρώτη ματιά φαίνεται να μπορεί να οδηγήσει και να επισύρει τις κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος λόγω της άδικης υφής που τη χαρακτηρίζει.
Κατά το άρθρο 22 του Ποινικού μας Κώδικα ως άμυνα ορίζεται «η αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου, στην οποία προβαίνει κάποιος, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους». Το δικαίωμα της άμυνας στηρίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές, αφ’ ενός στην προστασία των ατομικών εννόμων αγαθών του δεχόμενου την επίθεση (η λεγόμενη ατομική πτυχή), αφ’ ετέρου στην προστασία της αυθεντίας της έννομης τάξης (η λεγόμενη κοινωνικο-ηθική πτυχή).
Η άμυνα αποτελεί την πραγμάτωση της αρχής του υπέρτερου συμφέροντος, καθότι δεν προστατεύεται αποκλειστικά και μόνο το αγαθό του δεχόμενου την επίθεση, αλλά παράλληλα πραγματώνεται το δίκαιο στη γενικότητά του.
Μάλιστα πέρα από την περίπτωση της άμυνας (αυτοάμυνα) υπάρχει και η περίπτωση της άμυνας υπέρ τρίτου, δηλαδή για την περίπτωση εκείνη που πρόκειται για υπεράσπιση εννόμου αγαθού ενός τρίτου προσώπου, χωρίς ωστόσο το τρίτο αυτό πρόσωπο να έχει ζητήσει βοήθεια ή να συναινεί στην παροχή αυτής της βοήθειας λ.χ. δεν γνωρίζει ότι δέχεται επίθεση. Σημειωτέον ότι όταν πρόκειται για αγαθά τα οποία δεν είναι δεκτικά φυσικής εξουσίασης, για παράδειγμα όταν μιλάμε για το αγαθό της ζωής, τότε η άμυνα υπέρ τρίτου συντρέχει ακόμη και παρά τη βούληση του τρίτου.
Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν για να κάνουμε λόγο για κατάσταση νόμιμης άμυνας;
- Επίθεση άδικη και παράνομη
- Χρονική ή/και τοπική ταύτιση άμυνας και επίθεσης
- Αναγκαιότητα της άμυνας, διότι αν έχουμε υπέρβαση του αναγκαίου ορίου και μέτρου, η πράξη άμυνας μπορεί να κριθεί ως άδικη και να τιμωρηθεί ο αμυνόμενος. Όποιος υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο άμυνας τιμωρείται, αν η υπέρβαση έγινε με πρόθεση, με ποινή ελαττωμένη, ενώ αν έγινε η υπέρβαση από αμέλεια, με την ποινή που προβλέπεται για το αντίστοιχο έγκλημα εξ αμελείας. Αν όμως η υπέρβαση οφείλεται στο φόβο και την ταραχή που του προκάλεσε η επίθεση, τότε μένει ατιμώρητος!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γενικό Ποινικό Δίκαιο, Χρίστος Μυλωνόπουλος, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα
- “Άμυνα – Πότε είναι νόμιμη και πότε καθίσταται αξιόποινη πράξη;”, διαθέσιμο εδώ
- “Τι θεωρείται νόμιμη άμυνα – Ποια είναι τα δικαιώματα σου αν κάποιος εισβάλει σπίτι σου;”, διαθέσιμο εδώ
