Του Στέργιου Κούλη,
Η Τουρκία, μια χώρα της Μέσης Ανατολής, το 1960 έκανε αίτημα σύνδεσης με την ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) μαζί με την Ελλάδα – αν και το ελληνικό αίτημα έγινε δεκτό το 1980. Η Τουρκία, λόγω πραξικοπημάτων, απομακρύνονταν συνεχώς από την ένταξη στην ΕΟΚ τη δεκαετία του 1960. Έτσι, το 1970 υπέγραψε πρωτόκολλο ένταξης, ένα νέο, όμως, πραξικόπημα και η εισβολή στην Κύπρο το 1974 αμαύρωσαν το προφίλ της χώρας και την απομάκρυναν από την Ευρώπη. Ωστόσο, βάσει της Συμφωνίας της Άγκυρας του 1963 και το πρόσθετο πρωτόκολλό της του 1970, δημιουργήθηκε η τελωνειακή ένωση Ε..Ε και Τουρκίας, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 31 Δεκεμβρίου 1995.
Με τον όρο «τελωνειακή ένωση» εννοούμε ένα σύνολο χωρών, (στην προκειμένη περίπτωση τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και την Τουρκία), οι οποίες καταργούν τους δασμούς εισαγωγών μεταξύ τους και δημιουργούν ένα τείχος προστασίας έναντι του ξένου ανταγωνισμού. Οι τρίτες χώρες που εισάγουν από αυτές υπάγονται στο κοινό εξωτερικό δασμολόγιο. Ο δασμός, όπως καταλαβαίνουμε, είναι ένας φόρος που αφορά τα εισαγόμενα προϊόντα στην αγορά. Η τελωνειακή ένωση επηρέασε θετικά τόσο το εμπόριο της Ε.Ε. όσο και της Τουρκίας, καθώς η Ε.Ε. εισάγει πλέον πληθώρα αγαθών από την Τουρκία (απορροφάει περίπου το 42,4% των τούρκικων εξαγωγών) αλλά και η ίδια εξάγει αρκετά προϊόντα στην τουρκική οικονομία -μεταξύ άλλων και οπλικά συστήματα…
Η Τουρκία όταν αγοράζει προϊόντα από την Ε.Ε. δεν πληρώνει δασμούς, όπως και η Ένωση όταν δέχεται προϊόντα από την Τουρκία, βάσει του καθεστώτος τελωνειακής ένωσης. Τα αγαθά που είναι σε κυκλοφορία εντός της τελωνειακής ένωσης οφείλουν να πληρούν το πιστοποιητικό TARP για την απόδειξη του τελωνειακού τους χαρακτήρα και την υλοποίηση των συναλλαγών μεταξύ των κρατών.
Το 2015, Ε.Ε. και Τουρκία χρειάστηκε να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση της μεγάλης προσφυγικής κρίσης των κρατών της Συρίας, της Λιβύης και της Υεμένης που βρίσκονταν υπό καθεστώς πολέμου. Αυτή η συνεργασία οδήγησε και σε αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, με τις επίσημες διαπραγματεύσεις να ξεκινούν τον Δεκέμβριο του 2016. Ως αποτέλεσμα, ξαναήρθε στο επίκεντρο η συζήτηση περί ευνοϊκότερης τελωνειακής ένωσης, ανοίγοντας νέους ευνοϊκότερους χρηματοοικονομικούς και δημοσιονομικούς δρόμους για την Τουρκία ελέω της «βοήθειάς» της στο προσφυγικό. Εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης θα σήμαινε νέα τελωνειακή ένωση, η οποία θα περιλαμβάνει όλο το φάσμα κρατικών προμηθειών από διαφόρους τομείς της οικονομίας τόσο της Ε.Ε. όσο και της Τουρκίας.
Σήμερα, οι ευρωτουρκικές σχέσεις είναι ιδιαίτερα τεταμένες διότι η Τουρκία, πέραν της επιθετικής συμπεριφοράς της στο Αιγαίο και την Κύπρο, λαμβάνει μονομερείς αποφάσεις και σε ό,τι αφορά την τελωνειακή ένωση, εφαρμόζοντας δασμολογικά και νομοθετικά μέτρα, τα οποία δεν προβλέπονται από τις συνθήκες της. Επομένως, εξετάζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι και το ενδεχόμενο αναστολής της. Σε αυτό το ενδεχόμενο συναινεί και ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας. Πρόκειται για μία από τις πιο σοβαρές ποινές που θα στοιχίσει ουσιαστικά στην Τουρκία, καθώς η οικονομία της φαίνεται να είναι αρκετά ασταθής. Εντούτοις, αναστολή της τελωνειακής ένωσης είναι, βέβαια, κάτι δύσκολα υλοποιήσιμο, γιατί –όπως προαναφέρθηκε– η συμφωνία της εν λόγω ένωσης είναι ωφέλιμη και για την ίδια την Ε.Ε. Πολλές επιχειρήσεις κρατών-μελών της Ε.Ε. (μεταξύ άλλων και η Ελλάδα) που έχουν επενδύσει στην Τουρκία μέσω του ανοίγματος της τελωνειακής ένωσης, θα ζημιωθούν σημαντικά από μια δυνητική αναστολή της. Επί παραδείγματι, μόνο η Ισπανία έχει καταβάλλει 64 δισεκατομμύρια ευρώ (!).
Συμπερασματικά, υπάρχουν δύο ενδεχόμενα: είτε η αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης είτε η αναστολή της λόγω της παραβατικότητας που επιδεικνύει η Τουρκία τόσο στις συμφωνίες που έχει υπογράψει, όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην παρούσα φάση, η Ε.Ε. είναι έτοιμη να παραχωρήσει κάτι τόσο μεγάλο στην Τουρκία, την στιγμή που κράτη-μέλη της απειλούνται από αυτήν (όπως η Ελλάδα και η Κύπρος). Για να γίνει κάτι τέτοιο, σοβαρή προϋπόθεση είναι η Τουρκία να αναγνωρίσει τη σύμβαση για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και να αφήσει το δόγμα περί «γαλάζιας πατρίδας». Μόνο τότε και μόνο υπό αυτές τις συνθήκες πρέπει να γίνουν διαπραγματεύσεις για αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Έτσι, καλείται η χώρα μας με την διπλωματική της δράση να πιέσει περισσότερο, καθώς τα ουσιώδη συμφέροντά της θίγονται από την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τουρκία και Ευρώπη, Amagi, διαθέσιμο εδώ
- ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ handout_1.4.20.pdf, uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η Τελωνειακή Ένωση ΕΕ-Τουρκίας και τι σημαίνει το ενδεχόμενο αναστολής της, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Η Τουρκία παραβιάζει την τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας ante portas… Αρχή από πού;, Portnet, διαθέσιμο εδώ
- Σύνοδος των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ με την Τουρκία, 29/11/2015 – Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Εξωτερικές Σχέσεις – Διεύρυνση Ε.Ε.: μια επιτυχημένη πολιτική: Τουρκία, mfa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Τουρκία, η τελωνειακή ένωση και το Δίκαιο της Θάλασσας, Το Βήμα Online, διαθέσιμο εδώ
