Του Δαβίδ Φουσιέκ,
Στις 25-26 Μαΐου, ψηφοφόροι σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκαν στις κάλπες για να αποφασίσουν για το μέλλον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η σημαντικότητα αυτών των εκλογών έγκειται στο γεγονός ότι θα καθορίσουν την πολιτική κατεύθυνση που θα ακολουθήσει το Ευρωπαϊκό μπλόκο τα επόμενα πέντε χρόνια καθώς και την ηγεσία της Επιτροπής, του Συμβουλίου, της Υπηρεσίας των Εξωτερικών Εργασιών και του Κοινοβουλίου. Συνακόλουθα, όλες αυτές οι αποφάσεις θα επιδράσουν στον τρόπο με τον οποίο η Ε.Ε θα πραγματοποιήσει όχι μόνο τις εσωτερικές τις διεργασίες αλλά την εξωτερική της πολιτική.
Η κατάσταση στην Μέση Ανατολή αυτή την περίοδο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί από αστάθεια. Τα αποτελέσματα της Αραβικής Άνοιξης είναι ακόμα αισθητά με τις χώρες είτε να βρίσκονται σε μια μεταβατική κατάσταση όπου προσπαθούν να προσδιορίσουν την μελλοντική τους πολιτική πορεία είτε στην προσπάθεια να εξισορροπήσουν την χώρα τους ύστερα από εσωτερικούς εμφύλιους πολέμους. Την ίδια στιγμή, οι αλλαγές στην ισορροπία ισχύος και ανακατανομές δυνάμεων ευνόησε την ενδυνάμωση κρατών όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, Τουρκία και το Ισραήλ, που επιδίωξαν ηγεμονικές πολιτικές, καθώς και τρομοκρατικών οργανώσεων που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Τέλος, είναι αξιοσημείωτη η δυναμική επιστροφή της Αμερικής και Ρωσίας στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής (γεγονός στο οποίο αναφέρθηκα πιο αναλυτικά στο προηγούμενο μου άρθρο).
Οι σχέσεις Ευρώπης και Μέσης Ανατολής είναι αμαυρωμένες για ιστορικούς λόγους. Το αποικιακό παρελθόν και οι έντονες παρεμβατικές πολιτικές στο παρελθόν έχουν λειτουργήσει αποτρεπτικά για την σύναξη σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε την Ε.Ε από το να προωθήσει φιλικές πολιτικές που βασίζονται κυρίως στο εμπορικό σκέλος όπως είναι MENA. Η Ε.Ε ακολουθεί μια λειτουργική προσέγγιση στις σχέσεις τις με της χώρες της περιοχής, η οποία πρεσβεύει ότι η ανάπτυξη σχέσεων σε τομείς χαμηλής πολιτικής θα δημιουργήσει “spill-over” σε τομείς υψηλής πολιτικής.
Ωστόσο, αυτό αποδείχθηκε ότι δεν είναι εφικτό, καθώς οι πρόσφατες εξελίξεις υπέδειξαν ότι τα ζήτημα χαμηλής πολιτικής δεν μπορούν να αποκλειστούν από αυτά της υψηλής. Η μεταναστευτική κρίση προκάλεσε πολλές ρήξεις στο εσωτερικό της Ε.Ε και έδειξε ότι το εγχείρημα δεν είναι τόσο ειδυλλιακό όπως νομίζαμε. Η άνοδος λαϊκιστικών κομμάτων που με την χρήση ρητορικής μίσους εκμεταλλεύτηκαν την φτώχεια και την ανεργία για την επάνοδο τους στην εξουσία. Η Ε.Ε κλονίστηκε και τα θεμέλια της φάνηκαν να βρίσκονται σε μη σταθερό έδαφος. Συνεπώς, οι φετινές εκλογές είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον της Ε,Ε.
Παρά τον φόβο και τις ελπίδες μερικών, οι εθνικιστικές-λαϊκιστικές κυβερνήσεις δεν πέτυχαν ουσιαστική νίκη. Η αλήθεια είναι ότι είχαν καλά αποτελέσματα σε χώρες όπως Ουγγαρία, Πολώνια, Ιταλία, Γαλλία και Μ. Βρετανία, δηλαδή σε χώρες που είτε θέλουν να φύγουν από αυτήν είτε πάσχουν από μια εφηβική έπαρση. ‘Όμως σε γενικές γραμμές αποδείχθηκαν ανίκανη όχι μόνο να καταφέρουν να αποκτήσουν ουσιαστική επιρροή στο Κοινοβούλιο αλλά και να σχηματίσουν οποιαδήποτε εθνικιστικό άξονα λόγο εσωτερικών διαφωνιών. Συνεπώς, έγινε φανερό ότι οι πολίτες της Ευρώπης εμπιστεύτηκαν περισσότερο κόμματα που είναι φιλικά διακείμενα προς την Ευρώπη.
Οι φετινές εκλογές δεν ήταν όμως χωρίς εκπλήξεις, καθώς οι δύο μεγάλες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής πολιτικής, EPP και S&D, δεν κατάφεραν να συγκεντρώσουν μαζί την πλειονότητα. Την ίδια στιγμή ανοδική πορεία έδειξαν φιλελεύθερα και πράσινα κόμματα. Αρά, η Ε.Ε φαίνεται να έχει πάρει μια πιο φιλελεύθερη (για τα δεδομένα της Ελλάδας) τροπή, τουλάχιστον στα ζητήματά των δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα, αυτό μπορεί να είναι και το πιθανό τέλος των μακρόχρονων συντηρητικών πολιτικών των τελευταίων δεκαετιών.
Τι σημάνει αυτό όμως για τις σχέσεις Ε.Ε με την Μέση Ανατολή; Πρώτου προχωρήσω, θέλω να τονίσω ότι αυτά που θα ακολουθήσουν είναι εικασίες και όχι τα τεκτενώμενα. Συνεπώς, ο αναγνώστης κρίνεται να δείξει μια ορισμένη επιείκεια στην προσπάθεια μου να μαντέψω τα αποτελέσματα. Επομένως, οι εκλογές είναι κακά νέα για το Ισραήλ, την Σαουδική Αραβία και τα Ενωμένα Εμιράτα. Οι ακροδεξιές πολιτικές που ακολουθούν τα κράτη αυτά σε θέματα όπως η Αραβοϊσραηλινή διαμάχη, Ιράν, Κατάρ και Αραβική Αδελφότητα, δεν συνάδει με τα ιδανικά της Ε.Ε και την προσπάθεια της να λειτουργήσει σαν αντίβαρο και να αποτρέψει επιθετικές κινήσεις. Έτσι λοιπόν, η Ευρώπη θα συνεχίσει τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν, δεν θα συμφωνήσει ούτε με το φιλο-ισραηλινό σχέδιο Kushner ούτε με την απομόνωση του Κατάρ, και την αντιμετώπιση ως τρομοκρατών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
H στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας και τα Εμιράτα να υποστηρίξουν κόμματα Ευρωσκεπτικιστών και της ακροδεξιάς τους γύρισε μπούμερανγκ. Η απέχθεια των δύο κρατών για την συνέχιση των ευρωπαϊκών κρατών ως ενιαίου συλλογικού σώματός που πρεσβεύει φιλελεύθερες αξίες και την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους οδήγησε στην αποτυχία τους. Η επικράτηση δυνάμεων της κέντρο-αριστεράς στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προτείνουν ψηφίσματα που θα καταδικάζουν τις ενέργειες τους όπου παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και θα προτείνουν την επιβολή εμπάργκο όπλων για τον ρόλο που είχαν στο πόλεμο της Υεμένης.
Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η Ε.Ε πρέπει να αποδείξει ότι είναι έτοιμη για την πρόκληση, δηλαδή να μεταφέρει τις αλλαγές στο κοινοβουλευτικό επίπεδο σε καινούργιες πολιτικές. Παρά την πτώση των συντηρητικών κομμάτων, η ασφάλεια και οι εξωτερικές σχέσεις είναι τομείς που παραδοσιακά ανήκουν στα κράτη, ιδιαιτέρα όσον αφορά την Μέση Ανατολή (παράδειγμα η εξέλιξή του Αραβοϊσραηλινού). Μια θετική κίνηση προς την πρόοδο θα ήταν η επιβολή εμπάργκο όπλων σε χώρες όπου θα χρησιμοποιηθούν με σκοπό την καταπίεση και την στήριξη αυταρχικών καθεστώτων. Επιπρόσθετα, η Ε.Ε έλαβε την θετική ανταπόκριση από τους πολίτες της να συνεχίσει, αρά οποιαδήποτε στασιμότητα ή αποτυχία μπορεί να αποδεχθούν καταστροφικά για την πίστη στην λειτουργία της.
