Της Μαριάννας Κώστα,
«Είναι παράδοξη αλήθεια ότι ενώ σήμερα οι φορολογικοί συντελεστές είναι πολύ υψηλοί, εντούτοις τα φορολογικά έσοδα είναι πολύ χαμηλά και ο μόνος σωστός τρόπος για να αυξήσουμε τα έσοδα είναι να μειώσουμε τους συντελεστές», John F. Kennedy.
Ο Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντι ως 35ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών υπηρέτησε από τον Ιανουάριο του 1961 μέχρι τον Νοέμβριο του 1963, λόγω της απρόσμενης δολοφονίας του στο Ντάλας της Πολιτείας του Τέξας.
Γεννημένος στις 29 Μαΐου 1917 στη Μασαχουσέτη, σπούδασε Οικονομικά και Πολιτικές Επιστήμες στο London School of Economics, μετέπειτα συνέχισε στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και εν τέλει αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Το 1940 υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό των Η.Π.Α. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εκλέχθηκε ως μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων για την Πολιτεία της Μασαχουσέτης και το 1953 εκλέγεται ως Γερουσιαστής της.
Με τη συγγραφή της διδακτορικής διατριβής του με επίκεντρο τις πολιτικές εξελίξεις που διαδραματίζονταν κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με τίτλο “Why England Slept”, σε συνδυασμό με την στράτευσή του στο πολεμικό ναυτικό, διαμόρφωσε ισχυρές βάσεις για την πολιτική του καριέρα.
Για ένα σύντομο χρονικό διάστημα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ακολουθεί τη δημοσιογραφία αλλά αποφασίζει να συμμετάσχει στη Βουλή των Αντιπροσώπων για το Εργατικό Κόμμα της Βοστώνης σε ηλικία 29 ετών. Σε αυτή τη θέση στο Κογκρέσο έμεινε για 3 θητείες, από το 1946 έως το 1952. Φιλόδοξος και δραστήριος όπως ήταν, τον οδήγησε στο να επιδιώξει μια μεγαλύτερη θέση στο Κοινοβούλιο και το 1952 έθεσε υποψηφιότητα για τη Γερουσία με το κόμμα των Δημοκρατικών.
Παράλληλα, ακόμα μια συγγραφική ανάδειξη συγκαταλέγεται στην καριέρα του με τίτλο “Profiles in Courage”, το οποίο πήρε το βραβείο Πούλιτζερ το 1957.
Το 1960 θα βάλει υποψηφιότητα για την Αμερικανική Προεδρία και θα επικρατήσει με 34,220,984 ψήφους (49,72%) έναντι των Ρεπουμπλικάνων και του Νίξον με 34,108,157 ψήφους(49,55%) δηλαδή με ελάχιστη διαφορά, ενώ θα εκλεγεί ως ένας από τους νεότερους Αμερικανούς Προέδρους, σε ηλικία 43 ετών.
O βασικότερος στόχος του μετά την ορκωμοσία του ήταν να αναδιαρθρώσει την οικονομία και να αντιμετωπίσει μείζονα ζητήματα εκείνης της περιόδου, όπως ήταν η αυξημένη ανεργία, η πτώση των εσόδων καθώς και η πτώση των τιμών στις μετοχές.
Το πιο σημαντικό επίτευγμα στην πολιτική του θητεία ήταν η έμπνευση και το όραμα του διέδωσε στους Αμερικανούς πολίτες για τους κοινούς στόχους της χώρας μετά από μια περίοδο διχόνοιας μεταξύ του Αμερικανικού Νότου. Δημιούργησε ένα κλίμα εμπιστοσύνης και πίστης στις ιδέες και αντιλήψεις της εποχής, με σκοπό την αυτάρκεια και την αυτοδυναμία της χώρας, ασκώντας επιρροή τόσο στο εσωτερικό των Η.Π.Α. όσο και στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Παρά τη σύντομη και απρόσμενη διακοπή της θητείας του Kennedy, η μεταρρυθμιστική πολιτική του έδωσε το κίνητρο στον αμερικανικό λαό για τη δημιουργία μιας δυνατής χώρας με φιλελεύθερες αρχές.
Παράλληλα, μια ίσως ακόμα διαρκής οικονομική κληρονομιά του Κέννεντι ήταν η βάση που έθεσε για την τελική ψήφιση του Νόμου περί Πολιτικών Δικαιωμάτων του 1964 και του προγράμματος Medicare το 1965. Και τα δύο προγράμματα είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των διακρίσεων όσον αφορά την πρόσβαση των μειονοτήτων σε νοσοκομειακή περίθαλψη, ειδικά στο Νότο.
Ο Matusow επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης ότι το Medicare συνέβαλε επίσης στην αύξηση του ιατρικού κόστους, αφού τα νοσοκομεία αισθάνθηκαν πιο ελεύθερα να αυξήσουν τις τιμές, γνωρίζοντας ότι θα αποζημιωθούν από την κυβέρνηση. «Το Medicare ξεκίνησε ως πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας, αλλά είχε οικονομικές συνέπειες», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η περίοδος της εκλογής του Kennedy είχε σύμμαχο την τεχνολογία και τα ΜΜΕ και μέσω της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου κατάφερε να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα για να επηρεάσει την υποστήριξή του. Η δημοσιότητα εκείνη την εποχή ιδιαίτερα ήταν σημαντική αλλά και εφικτή, καθώς η τηλεόραση είχε γίνει κομμάτι της καθημερινότητας για τους Αμερικανούς και η πληροφόρηση ήταν συνεχής για κάθε γεγονός που επιλεκτικά ήθελαν να προβάλουν τα ΜΜΕ. Συμβάλλοντας, έτσι, αισθητά στο προφίλ του Kennedy και στις ιδέες και τα οράματα που ήθελε τη δεδομένη στιγμή να γίνουν αντιληπτά στους Αμερικανούς πολίτες.
Ωστόσο, αυτό δεν ήταν αρκετό. Για να προχωρήσει και πρακτικά σε νέες και καινοτόμες ιδέες, οι Η.Π.Α. έπρεπε να ισχυροποιηθούν σε παγκόσμιο επίπεδο τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, γεγονός που θα γινόταν δυνατό μέσω της επένδυσης στην άμυνα και την τεχνολογία για την ολοκλήρωση του διαστημικού προγράμματος και άλλων προγραμμάτων για τη βιομηχανική καινοτομία. Το οικονομικό πλαίσιο που θα μπορούσε να υποστηρίξει τους τομείς αυτούς ήταν ένα δίλλημα για τον Kennedy, επειδή έπρεπε να πάρει καθοριστικές αποφάσεις για το οικονομικό μοντέλο που θα ήθελε να ακολουθήσει. Ο Kennedy ακολούθησε την κευνσιανή κατεύθυνση για να οδηγηθεί το σύστημα σε μια μακροοικονομία, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση των οικονομικών κάτω από την πίεση ενός διαρκούς ανταγωνισμού μεταξύ των υπερδυνάμεων και μιας αλματώδης βιομηχανικής και τεχνολογικής ανάπτυξης.
Η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζεται από την ανταγωνιστική διάθεση της ηγεμονικής κυριαρχίας σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που επηρέασε την στάση απέναντι στην παγκόσμια οικονομία. Το νέο δόγμα δεν ήταν απόλυτα αποδεκτό από τους συμμάχους και ο φόβος για έναν ακόμα πόλεμο ήταν ορατός κυρίως για τους δυτικοευρωπαίους που αντιμετώπιζαν με δυσπιστία το νέο ηγεμονικό προφίλ των Η.Π.Α. και του Προέδρου Kennedy. Ο Πρόεδρος έπρεπε να αποδείξει πως μπορούσε να αποφευχθεί ένας νέος πόλεμος με τη νέα πολιτική.
Οι περισσότεροι ιστορικοί αναλυτές υποστηρίζουν πως ο μακροπρόθεσμος οικονομικός αντίκτυπος του Κέννεντι ήταν βαθύς αλλά και περίπλοκος. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι βραχυπρόθεσμα, οι πολιτικές του συνέβαλαν σε εκείνη τη χρυσή εποχή στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες απολάμβαναν μια από τις πιο ισχυρές οικονομικές επεκτάσεις στην ιστορία.
Ο Κέννεντι με την εκστρατεία Getting America Μoving Αgain κατόρθωσε μια μετριοπαθή ανάκαμψη από την ύφεση του 1958, με σταθερό ποσοστό ανεργίας στο 6,8% αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Το Συμβούλιο Οικονομικών Συμβούλων πρότεινε στην κυβέρνηση να ασκήσει επιθετική πολιτική έναντι της ανεργίας με τις δαπάνες του New Deal, αλλά ο Πρόεδρος το παρέπεμψε λόγω του ενδεχόμενου της αδυναμίας ελέγχου του ελλείματος μέχρι το 1964.
Η οικονομική ανάκαμψη προέκυψε εφόσον ο Κέννεντι έκανε το Κογκρέσο να προσπαθήσει να τονώσει την οικονομία περνώντας ένα «φιλελεύθερο» πλάνο που περιλάμβανε:
- Αύξηση του κατώτατου μισθού.
- Διεύρυνση των επιδομάτων ανεργίας.
- Ενίσχυση των παροχών της Κοινωνικής Ασφάλισης για την ενθάρρυνση των εργαζομένων να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα.
- Περισσότερες δαπάνες για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων.
Αλλά ο Κέννεντι ακολούθησε επίσης και μια πολιτική που συνιστάται από τους συντηρητικούς, δηλαδή άσκησε μόχλευση για τη μείωση των φορολογικών συντελεστών. Ο Κέννεντι. δηλώνοντας ότι η οικονομική σταθερότητα –δηλαδή η απουσία της ύφεσης– δεν συνάδει με την οικονομική ανάπτυξη, καθώς μια μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη δεν συνεχίζεται με υψηλό φορολογικό συντελεστή, προτείνει το 1963:
- Μείωση του φόρου εισοδήματος από 20-91% σε 14-65%.
- Μείωση φορολογικού συντελεστή από 52% σε 47%
Το 1962, μιλώντας στην Οικονομική Λέσχη της Νέας Υόρκης, ο Κέννεντι δήλωσε ότι είχε δεσμευτεί για «μια γενική, από πάνω προς τα κάτω μείωση των φόρων εισοδήματος προσωπικών και εταιρικών». Το φορολογικό σύστημα, κυρίως σχεδιασμένο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (όπου ο φορολογικός συντελεστής άγγιζε το 91%), «ασκεί πολύ μεγάλη επιβράδυνση της ανάπτυξης σε καιρό ειρήνης, δηλαδή απορροφά από την ιδιωτική οικονομία ένα πολύ μεγάλο μερίδιο προσωπικής και επιχειρηματικής αγοραστικής δύναμης, με αποτέλεσμα να μειώνει τα οικονομικά κίνητρα, την επίδοση των επενδύσεων αλλά και τη διαχείριση ρίσκου».
Πολλοί νομοθέτες ανησυχούσαν ότι η μείωση των φόρων χωρίς τη μείωση των δαπανών θα δημιουργούσε απαράδεκτα δημοσιονομικά ελλείμματα. Αλλά ο Κέννεντι επέμεινε ότι οι φορολογικές περικοπές θα δημιουργήσουν ευρεία ανάπτυξη.
Το Κογκρέσο ενέκρινε τελικά τη μείωση φόρων στις αρχές του 1964, τρεις μήνες μετά τη δολοφονία του Κέννεντι. Το επόμενο οικονομικό έτος, το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού συρρικνώθηκε. Μεταξύ 1962 και 1966, ο βιομηχανικός μέσος όρος Dow Jones σχεδόν διπλασιάστηκε. Ένας σημαντικός στόχος ήταν το θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο να προσαρμοστεί με την ευκολία του επιχειρείν, με σκοπό την επέκταση του παραγωγικού συντελεστή και των επενδυτικών στρατηγικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- John F. Kennedy, Address to the Economic Club of New York, διαθέσιμο εδώ
- JOHN F. KENNEDY PRESIDENTIAL LIBRARYAND MUSEUM, διαθέσιμο εδώ
- John F. Kennedy Presidential Library And Museum, Historic Speeches, διαθέσιμο εδώ
- Lawrence Kudlow & Brian Domitrovic, JFK AND THE REAGAN REVOLUTION – A SECRET HISTORY OF AMERICAN PROSPERITY, διαθέσιμο εδώ
- Marilyn Geewax, JFK’s Lasting Economic Legacy: Lower Tax Rates, διαθέσιμο εδώ
- Στέφανος Νικήτας , Τζον Κένεντι: Οι σημαντικότερες αποφάσεις του προέδρου των 1000 ημερών, διαθέσιμο εδώ
- Τουτούζη Β., Η ηγεσία Kennedy – τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ την περίοδο 1950-1963, διαθέσιμο εδώ
- World Biography U.S Presidents, διαθέσιμο εδώ
- Wbur,The Economic Legacy of JFK, διαθέσιμο εδώ
