Αφγανιστάν: Η επέλαση των Ταλιμπάν και η χαμένη ανεξαρτησία

Της Φωτεινής Τζαννή,

Οι εικόνες που συνθέτουν το κάδρο της κατάληψης του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν αποτυπώνουν τον «ξεριζωμό» 18.000 ανθρώπων εν μια νυκτί, το ποδοπάτημα παιδιών στο αεροδρόμιο της «διαφυγής», την απόγνωση χιλιάδων γυναικών που γνωρίζουν ότι το μέλλον τους βρίσκεται στα χέρια άλλων. Τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν την 15^η Αυγούστου στην Καμπούλ (πρωτεύουσα Αφγανιστάν) σοκάρουν, όχι μόνο επειδή οι εξελίξεις πρόλαβαν τη διεθνή κοινότητα, όχι μόνο επειδή οι προσφυγικές ροές θα ανατρέψουν για πάντα τις ισορροπίες στις διεθνείς σχέσεις, αλλά επειδή πρόκειται για σκηνές που (όπως όλοι νομίζαμε) ανήκαν στο παρελθόν.

Ένα αβίαστο και κυρίως ανθρώπινο γιατί μας έρχεται στο μυαλό: Γιατί κατέρρευσαν σαν πύργος από τραπουλόχαρτα τα αφγανικά στρατεύματα; Γιατί ο αμερικανικός στρατός αποσύρθηκε, ενώ ήταν αυτός που επί σειρά ετών εξασφάλιζε την κρατική ανεξαρτησία του Αφγανιστάν; Γιατί αυτήν τη στιγμή ο αφγανικός λαός καλείται να έρθει αντιμέτωπος με την απόλυτη διάψευση εννοιών όπως είναι: η δημοκρατία, ο φιλελευθερισμός, το κράτος δικαίου, η ισότητα;

Οι Ταλιμπάν ή αλλιώς οι σπουδαστές του κινήματος της ισλαμικής γνώσης (όπως ονομάζονται) αποτελούν ένα πολιτικό-θρησκευτικό κίνημα που κυβέρνησε το Αφγανιστάν για το χρονικό διάστημα από το 1996 έως και το 2001. Τα γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 (Δίδυμοι Πύργοι) προκάλεσαν διπλωματικό επεισόδιο, το οποίο στοίχησε την εξουσία στους Ταλιμπάν, οδηγώντας στην πλήρη καθαίρεσή τους. Η σφοδρή πολεμική σύρραξη Αφγανιστάν-Η.Π.Α. το Δεκέμβριο του 2001, ύστερα από την άρνηση των Ταλιμπάν να παραδώσουν τον αρχηγό της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, είχε σαν αποτέλεσμα την κατάρρευση του καθεστώτος μέσα σε λίγες εβδομάδες. Όχι όμως και την ολοσχερή καταστροφή του. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του NATO, η οργάνωση αυτή αριθμεί σήμερα γύρω στους 85.000 αφοσιωμένους μαχητές, τον μεγαλύτερο αριθμό από το 2001.

Το πολίτευμα του Αφγανιστάν για το χρονικό διάστημα 1992-1996 και 2004-2021 ήταν η Προεδρική Ισλαμική Δημοκρατία. Κατά το πολίτευμα αυτό, ο Πρόεδρος και ο Πρωθυπουργός της χώρας είναι το ίδιο πρόσωπο. Το αξίωμα αυτό κατείχε ο Ασράφ Γκάνι, ο οποίος φυγαδεύτηκε στο Τατζικιστάν μία μέρα, αφότου εισέβαλαν οι Ταλιμπάν στην Καμπούλ. Ακόμη, το Σύνταγμα του Αφγανιστάν αποτελείται από 162 άρθρα και θεσμοθετήθηκε επίσημα τον Ιανουάριο του 2004. Το Αφγανιστάν τιτλοφορείται πλέον ως Ισλαμικό Εμιράτο, ευρισκόμενο υπό το καθεστώς μιας de facto κρατικής εξουσίας, χωρίς φυσικά να αναγνωρίζεται ως αυτόνομο κράτος από τη διεθνή κοινότητα.

Επίσημο θρήσκευμα είναι το Ισλάμ, ενώ κάθε πτυχή της ζωής των μουσουλμάνων καθορίζεται από τη λεγόμενη «Σαρία». Πρόκειται για τον ισλαμικό νόμο, ο οποίος αποτελεί κώδικα ζωής και τον οποίο δεσμεύονται να τηρούν όλοι οι μουσουλμάνοι, συμπεριλαμβανομένων προσευχών, νηστείας και δωρεών σε φτωχούς. Κατά κυριολεξία σημαίνει «το καθαρό μονοπάτι προς το νερό». Το κίνημα των Ταλιμπάν έχει επανειλημμένως επικριθεί ως ακραίο, βάναυσο και εξτρεμιστικό, ειδικά ως προς την εφαρμογή της Σαρία ως προς τις γυναίκες.

Βάσει της λεγόμενης «Συμφωνίας της Ντόχα», η οποία έγινε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών (υπό την προεδρία του Ντ. Τράμπ) και Ταλιμπάν, ήταν προγραμματισμένη η αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν έως την 31^η Αυγούστου 2021. Μάλιστα, ο τωρινός Πρόεδρος της Αμερικής, Τζο Μπάιντεν, ακολουθώντας τις συστάσεις του Πενταγώνου συγκατατέθηκε στη διατήρηση της ημερομηνίας αυτής για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, παρά τις πιέσεις που άσκησαν οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων κατά τη συνδιάσκεψη των G7 για παράτασή της. Κατά την άποψη των Η.Π.Α.: «δεν υπάρχει λόγος να συνεχιστεί μία επιχείρηση που έχει τεράστιο κόστος και μικρή αποτελεσματικότητα, όταν οι ΗΠΑ πέτυχαν τους στρατιωτικούς στόχους τους, εφόσον ο Μπιν Λάντεν εξουδετερώθηκε και η Αλ Κάιντα υποβαθμίστηκε».

Η αλήθεια είναι ότι η απόσυρση του αμερικανικού στρατού είναι και ο λόγος της απόλυτης κατάρρευσης της στρατιωτικής δύναμης του Αφγανιστάν. Μετά από 20 χρόνια στρατιωτικής παρουσίας, έναν πόλεμο με πάνω 150.000 χαμένες ζωές και με κόστος επιχείρησης περίπου 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, οι Αμερικάνοι δεν κατόρθωσαν να αναδιοργανώσουν διοικητικά ούτε να επιμορφώσουν στρατιωτικά τους Αφγανούς στρατιώτες. Το Αφγανιστάν «έπεσε» θεαματικά στο πέρασμα των Ταλιμπάν. Για την ακρίβεια δεν πρόλαβε καν να αντιδράσει. Η απουσία εμπιστοσύνης προς την Αφγανική κυβέρνηση, η αγωνία για την επόμενη μέρα υπό την πρίσμα της αποχώρησης του αμερικανικού στρατού, η έλλειψη όπλων και εξοπλισμού οδήγησαν είτε στην φυγή μεγάλου μέρους του αφγανικού στρατού είτε στην αυτομόληση ορισμένων προς τη «νικήτρια» μεριά.

Τον γύρο του διαδικτύου κάνουν εικόνες εξευτελισμού του ανθρώπινου είδους με ανθρώπους να κρεμιούνται από τις ρόδες αεροπλάνου, προκειμένου να εξασφαλίσουν το ιδεώδες, για το οποίο έχουν χυθεί ποτάμια αίματος… την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Δεκαοκτάχρονος έχασε τη ζωή του επειδή δεν κρατήθηκε αρκετά γερά από τη ρόδα του αεροπλάνου κατά τη στιγμή της απογείωσης, ενώ εξάχρονο παιδί ποδοπατήθηκε από το πλήθος που έτρεχε να επιβιβαστεί.

Το θέαμα της οικειοθελούς παράδοσης ενός βρέφους από τη μητέρα του σε βρετανό στρατιώτη που βρίσκεται στην «άλλη πλευρά» του τείχους, ξέροντας ότι μόνο έτσι μπορεί να το σώσει, ενώ το πιθανότερο είναι να μην το δει ποτέ ξανά, μας οδηγεί αβίαστα σε ένα τεράστιο ΓΙΑΤΙ. Το ανθρωπιστικό κόστος φυσικά ανυπολόγιστο.

Τι γίνεται όμως με αυτούς που έμειναν πίσω;

Υπό την ομηρία των Ταλιμπάν, οι καθιερωμένες εγγυήσεις των Αφγανών πολιτών εκ του Συντάγματος, όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την εκπαίδευση, την ισότητα, την ιδιωτικότητα, την ειρηνική συγκέντρωση, την απουσία βασανιστηρίων, εξανεμίστηκαν. Ο προσηλυτισμός της νέας γενιάς του Αφγανιστάν στις φρικαλεότητες στις οποίες επιδίδονται οι Ταλιμπάν βρίσκεται προ των πυλών. Η μύηση των παιδιών στα όπλα, τη βία, την «αντικειμενικοποίηση» των γυναικών και την εκμηδένιση της αξίας του ανθρώπου αποτελεί τη νέα διδακτέα ύλη στα σχολεία του Αφγανιστάν.

Tι να πει κανείς για τις γυναίκες. Στο άρθρο 22 του Αφγανικού Συντάγματος αναφέρεται ότι: «Τυχόν διακρίσεις και προνόμια μεταξύ των πολιτών του Αφγανιστάν απαγορεύονται… Οι πολίτες του Αφγανιστάν –είτε άνδρες είτε γυναίκες– έχουν ίσα δικαιώματα και καθήκοντα προς τον νόμο». Στο άκουσμα αυτής της φράσης, κάθε στρατιώτης των Ταλιμπάν γελάει μέχρι δακρύων, επιστηριζόμενος στο όπλο που κρατά ως προέκταση του χεριού του.

Στην πρώτη συνέντευξη τύπου στις 17 Αυγούστου, ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν  διαμήνυσε ότι «Κανείς δεν πρόκειται να σας βλάψει, κανείς δεν πρόκειται να χτυπήσει την πόρτα σας. Το έδαφος του Αφγανιστάν δεν θα χρησιμοποιηθεί εναντίον κανενός και διαβεβαιώνουμε τη διεθνή κοινότητα γι’ αυτό», ενώ εν συνεχεία δήλωσε: «Οι γυναίκες μας είναι μουσουλμάνες, θα είναι ευτυχείς επίσης να ζουν εντός του πλαισίου της Σαρία. Οι γυναίκες μας έχουν δικαιώματα και θα είναι σε θέση να επωφεληθούν από αυτά τα δικαιώματα, έχουν δικαίωμα να μετέχουν στην εκπαίδευση, στην υγεία και σε άλλους τομείς». Σε άλλα νέα, πριν από λίγες ημέρες πυροβολήθηκε Αφγανή γυναίκα, επειδή είναι κακή μαγείρισσα, ενώ όπως δήλωσε η Νατζίλα Αγιούμπι (πρώην δικαστής) στο SkyNEws «πολλές νέες γυναίκες μεταφέρονται σε γειτονικές χώρες μέσα σε φέρετρα, για να τις κάνουν σκλάβες του σεξ».

Η κυκλοφορία των γυναικών μόνο υπό τη συνοδεία του συζύγου τους, η στέρηση του δικαιώματός τους στη μόρφωση, μιας και η γυναίκα είναι «φτιαγμένη» μόνο για να κάνει παιδιά και τίποτα παραπάνω και κυρίως η επαναφορά της μπούρκας, προκειμένου να μην σκανδαλίζονται οι «άνδρες», μιλούν από μόνα τους. Εικοσιτετράχρονη φοιτήτρια δηλώνει χαρακτηριστικά: «Τώρα πρέπει να κάψω όσα έχτιζα τόσα χρόνια…». Όλοι γνωρίζουμε ότι οι γυναίκες είναι αυτές που θα πληρώσουν τα σπασμένα περισσότερο από όλους, ακυρώνοντας έτσι τη μεγαλύτερη δύναμη που τους έδωσε η ίδια η φύση… το ότι γεννήθηκαν γυναίκες.

Ποια είναι η τραγική ειρωνεία; Όλα αυτά συνέβησαν μόλις λίγες εβδομάδες πριν την 20^η επέτειο της 11^ης Σεπτεμβρίου…

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• «ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ»: Α. Γραμματικάκη – Αλεξίου/Ζ. Παπασιώπη-Πασιά/Ε. Βασιλακάκης- 6η Έκδοση, Σάκκουλας, 2017
• ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ – Σισιλιάνος Λίνος – Αλέξανδρος, 2η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2017

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ:

• “Ποιοι είναι οι Ταλιμπάν και πως ανακατέλαβαν την εξουσία”, διαθέσιμο εδώ
• “Σύνταγμα του Αφγανιστάν”, διαθέσιμο εδώ
• “ΗΠΑ: Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν στοίχιζε $300 εκατ. την ημέρα επί 20 χρόνια – Ο τελικός λογαριασμός θα είναι πολύ μεγαλύτερος”, διαθέσιμο εδώ
• “Ανάλυση: Πώς εξηγείται η παράδοση του κυβερνητικού στρατού στους Ταλιμπάν μέσα σε 10 μέρες”, διαθέσιμο εδώ
• “Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, η άνοδος των Ταλιμπάν και τα ρίσκα της Τουρκίας”, διαθέσιμο εδώ
• “Μπάιντεν: Στις 31 Αυγούστου η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν”, διαθέσιμο εδώ
• “Αφγανιστάν: Εκτελέσεις, διώξεις και ξυλοδαρμοί από τους Ταλιμπάν – Ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό αντιφρονούντων (video)”, διαθέσιμο εδώ
• “Τι είναι η Σαρία που έρχεται στο Αφγανιστάν: Ο σκληρός Ισλαμικός νόμος σε 4 ερωταπαντήσεις”, διαθέσιμο εδώ
• “Αφγανιστάν: Τι είναι η Σαρία; – Τι σημαίνει για τις γυναίκες της χώρας;”, διαθέσιμο εδώ
• “Η πρώτη συνέντευξη Τύπου των Ταλιμπάν ξεκίνησε με το Κοράνι – «Δεν κινδυνεύουν από εμάς οι ΗΠΑ»”, διαθέσιμο εδώ
• “Αφγανιστάν: Σχεδόν ολοκληρώθηκε η αποχώρηση των Αμερικανών – Ευρείας κλίμακας επίθεση των Ταλιμπάν”, διαθέσιμο εδώ
• “Ταλιμπάν: Υποχρεωτική η μαντίλα στο Αφγανιστάν, όχι όμως η μπούρκα”, διαθέσιμο εδώ