Του Τάσου Γρηγοριάδη,
Αν και έχουν περάσει διακόσια χρόνια από την κήρυξη του Ελληνικού Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα, πολλά αξιοσημείωτα γεγονότα αυτού παραμένουν άγνωστα στο ευρύ κοινό έως σήμερα. Εκτός από τις ηρωικές μάχες και τις μεγάλες Εθνοσυνελεύσεις, υπήρξαν εξίσου σημαντικές στιγμές, όπως η Συνέλευση των Καλτεζών. Παρακάτω αναφέρεται το ιστορικό πλαίσιο της συνέλευσης, τι έλαβε χώρα και τι, τελικά, αποφασίστηκε.
Το ιστορικό πλαίσιο
Στον απόηχο της μεγάλης νίκης των Ελλήνων επαναστατών στο Βαλτέτσι, τον Μάϊο του 1821, καθίσταται πλέον αναγκαία μια ενιαία συντονιστική αρχή. Μόνο μέσω μιας τέτοιας αρχής, θα καθίστατο δυνατό, οι εξεγερμένοι να οργανωθούν, προχωρώντας σε «ζυγισμένες» στρατηγικά ενέργειες (και όχι στιγμιαίους αυθορμητισμούς). Τελικά, με πρωτοβουλία του τοπικού διοικητικού οργάνου της Καλαμάτας, της «Μεσσηνιακής Γερουσίας», αποφασίστηκε να γίνει η αναγκαία προετοιμασία και η σύγκληση της πολυπόθητης συνέλευσης.
Τοποθεσία και μετέχοντες της Συνέλευσης
Ως τόπος της συνέλευσης ορίστηκε η Ιερά μονή του Αγίου Νικολάου, χτισμένη σε ένα γραφικό οροπέδιο κοντά στην κωμόπολη των Καλτεζών (31 χλμ. περίπου από την Τρίπολη). Αναφέρεται πως η μονή προσέφερε συνολικά στον αγώνα, λειτουργώντας ως πνευματικό κέντρο και καταφύγιο. Τελικά, στις 20 Μαΐου του 1821, πλήθος προεστών και κληρικών της Πελοποννήσου προσήλθαν στη μονή για να ξεκινήσει η συνέλευση. Την προεδρία ανέλαβε ο Μπέης της Μάνης, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, με γραμματέα το Ρήγα Παλαμήδη. Επιφανή πρόσωπα που μετείχαν, ήταν μεταξύ πολλών άλλων, ο Αναγνώστης Παπαγιαννόπουλος (Δεληγιάννης), ο ιερέας Βρεσθένης Θεοδώρητος, ο Θεοχαράκης Ρέντης, ο Νικόλαος Πονηρόπουλος και ο προεστός Αθανάσιος Κανακάρης, ενώ άλλα βαρυσήμαντα πρόσωπα, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί, δεν προσκλήθηκαν εξ αρχής.
Οι εργασίες της Συνέλευσης
Την 26η Μαΐου, με το τέλος της συνέλευσης, υπεγράφη η «λακωνική» σε έκταση «Πράξις των Καλτεζών». Αποτελεί το πρώτο δημόσιο έγγραφο της επαναστατημένης Ελλάδας που κατείχε θέση καταστατικού Χάρτη/Συντάγματος και αφορούσε ζητήματα ισότητας, δημοκρατικών διατάξεων, λοιπές οργανωτικές διατάξεις κ.α. Δεν υπήρχε ουδεμία εγχώρια οργάνωση με ουσιαστική δράση για το συντονισμό του αγώνα, την εκπροσώπηση των Ελλήνων και ευαισθητοποίηση υπέρ των επαναστατών παγκοσμίως. Αυτό το κενό προσπάθησε -τουλάχιστον θεωρητικά- να γεμίσει η «Πελοποννησιακή Γερουσία», που ιδρύθηκε στη Μονή των Καλτεζών, ενώ οι επίτροποί της διηύθυναν -κατά κύριο λόγο- τον αγώνα έως την Άλωση της Τριπολιτσάς (Σεπτέμβριος 1821). Επιπροσθέτως, αποφασίστηκε η υπαγωγή των ποικίλων αυτοδιοίκητων τοπικών αρχών στη νεοσύστατη «Πελοποννησιακή Γερουσία», που θεωρείται από πολλούς η πρώτη κυβέρνηση του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους -ίσχυε μέχρι την Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους (Απρίλιος 1823). Επιπλέον, ορίστηκε ότι ο φόρος της «δεκάτης» και οι εγκαταλελειμμένες περιουσίες των Οθωμανών θα παραχωρούνταν υπέρ του αγώνα, ενώ συστάθηκε αστυνομική υπηρεσία και δόθηκαν αρμοδιότητες τροφοδοσίας των στρατιωτών και των γυναικόπαιδων, στις επαναστατημένες επαρχίες. Μέχρι τη λήξη των εργασιών της Συνελεύσεως, καταγράφηκε σωρεία εγγράφων (διασωθέντα έως σήμερα), που έθεσαν τις βάσεις του επικείμενου νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Εν κατακλείδι, η Μονή των Καλτεζών ανακηρύχθηκε την 28η Μάιου 1821 «Εθνικό μνημείο», καθώς αναγνωρίστηκε ως «το πρώτο Βουλευτήριο της Ελλάδος».
Επιδοκιμασία και κριτική
Συμπερασματικά, για κάποιους η συνέλευση είχε σκοπό, όπως αναφέρεται εξαρχής στην «Πράξη των Καλτεζών», τη «γενική ευταξία των υποθέσεων της πατρίδος μας Πελοποννήσου και η αισία έκβασις του προκειμένου ιερού αγώνος περί της σεβαστής ελευθερίας του γένους μας», ενώ για άλλους ήταν μια προσπάθεια κατάληψης της εξουσίας από τους προκρίτους της Πελοποννήσου, προτού αναλάβει ο Δημήτριος Υψηλάντης, που έχαιρε της ευρείας υποστήριξης των οπλαρχηγών. Αργότερα, τον Αύγουστο του 1821, η Πελοποννησιακή Γερουσία θα χαίρει και της υποστήριξης τόσο των προυχόντων της Αχαΐας και της Κορινθίας όσο και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, με σκοπό την πολιτική αποδυνάμωση του Υψηλάντη. Πάντως, είτε κάποιος θεωρεί τη συνέλευση «ολιγαρχική» και μη αντιπροσωπευτική του γενικού κλίματος είτε μια πρώτη μορφή εθνικής συνεννόησης για τον αγώνα, αυτή αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός για την Ελληνική Επανάσταση. Αυτή, καταφανώς, έθεσε τις βάσεις του επικείμενου ελληνικού κράτους και των μεγάλων εθνοσυνελεύσεων, ενώ στον αντίποδα πιθανώς να αποτέλεσε μια από τις αιτίες που οδήγησαν στους ελληνικούς εμφύλιους πολέμους εντός της Επανάστασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Στασίνοπουλος, Χρήστος Α. (1979), Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Δ-Κ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα
- Νικολάου, Δημήτρης (2016), Η Συνέλευση των Καλτεζών (1821) και το Πρώτο Πολιτειακό Κείμενο της Ελλάδος, από την ιστοσελίδα fekyou.info . Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Συνέλευση Καλτεζών, Αντικρύζοντας την Ελευθερία ! Στην Βουλή των Ελλήνων δύο αιώνες μετά, από την ιστοσελίδα antikrizontas-tin-eleftheria.gr. Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Κανάτα, Ιωάννα Βασ.(2015), Η συγκρότηση της Πελοποννησιακής Γερουσίας στη μονη Καλτέζων, από την ιστοσελίδα arcadiapress.gr. Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Αρκαδία : Η μονή Καλτεζών και η Πρώτη Πελοποννησιακή Γερουσία (2016), από την ιστοσελίδα notospress.gr. Διαθέσιμο ΕΔΩ
- Συνέλευση Καλτεζών (20 Μαΐου 1821 – 26 Μαΐου 1821), από την ιστοσελίδα representatives1821.gr. Διαθέσιμο ΕΔΩ
