Της Πολυτίμης Βιντζιλαίου,
Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump, έχει πλέον επιστρέψει στα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο ενώ η ζωή στο Τόκιο έχει επανέλθει στους κανονικούς της ρυθμούς. Η πολυαναμενόμενη συνάντηση μεταξύ των δύο αρχηγών Trump-Abe ολοκληρώθηκε κι επίσημα την Τρίτη 28 Μαΐου ύστερα από την τετραήμερη παραμονή του αμερικανικού προεδρικού ζεύγους στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου. Επρόκειτο για ένα γεγονός με τεράστια διεθνή σημασία ιδίως για μια περίοδο τόσο ρευστή όσο αυτή που διανύεται από την ανάληψη των αμερικανικών προεδρικών καθηκόντων, από τον Τράμπ, και ύστερα. Ο λόγος… η Ιαπωνία είναι ίσως ο μόνος σύμμαχος των ΗΠΑ, στον πλανήτη αυτή τη στιγμή. Με την επιθετική στάση των ΗΠΑ να έχει απομακρύνει πολλούς παραδοσιακούς της συμμάχους, όπως την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Τουρκία, ενώ την ίδια στιγμή οξύνονται τα πνεύματα με την Κίνα και το Ιράν, η Ιαπωνία παραμένει σταθερή.
Το γεγονός αυτό αποδίδεται κατά κύριο λόγο στον χαρισματικό πρωθυπουργό της Shinzo Abe. Η υποδοχή και η φιλοξενία που επιφύλαξε ο Ιάπωνας πρωθυπουργός στον ομόλογό του έθεσε πολύ υψηλά τον διπλωματικό πήχη, δίνοντας ταυτόχρονα το στίγμα μιας σχέσης φιλικής και όχι μόνο πολιτικής, μεταξύ των δύο ανδρών. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι από την άνοδο του Trump στην εξουσία μέχρι σήμερα, οι δύο ηγέτες έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον 30 επίσημες τηλεφωνικές κλήσεις. Ο σεβασμός και η εκτίμηση από κοινού με πολλά αλληλεπικαλυπτόμενα διεθνή συμφέροντα συνθέτουν το πλαίσιο των αμερικανοϊαπωνικών σχέσεων. Παράλληλα προς επίρρωση της παραπάνω διαπίστωσης αξίζει να σημειωθεί ότι ο Trump ήταν ο πρώτος ηγέτης ξένου κράτους που υποδέχθηκε επίσημα ο νέος Αυτοκράτορας της Ιαπωνίας, Naruhito, που ανέλαβε τα καθήκοντά του την 1η Μαΐου. Επιχειρώντας ωστόσο μια αποτίμηση της αμερικανικής επίσκεψης διαπιστώνουμε μια σειρά από ανακολουθίες σε σχέση με τις θέσεις των δύο ηγετών σε διεθνή ζητήματα. Παρά τις διαβεβαιώσεις του ίδιου του Πρωθυπουργού Abe φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετά αδιευκρίνιστα θέματα που πρέπει να εξεταστούν άμεσα.
Πρώτο καίριο σημείο διασαφήνισης, ενόψει μάλιστα και της συνάντησης των G20 στην Ιαπωνία τον επόμενο μήνα, το ζήτημα των δασμών. Ο πρόεδρος Trump προωθεί και στην Ιαπωνία μια δασμολογική ατζέντα αντίστοιχη με την Ευρωπαϊκή που αφορά κατά κύριο λόγο τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Ύστερα από την απόσυρσή του από την εμπορική και επενδυτική συμφωνία TTP (Transpacific Trade Partnership) που θα βοηθούσε ιδιαίτερα τις ιαπωνικές εξαγωγές, ο φόβος για αύξηση των δασμών στα ιαπωνικά προϊόντα είναι παραπάνω από υπαρκτός. Το πλήγμα μιας τέτοιας ενδεχόμενης πραγματικότητας θα είναι ισχυρότατο για την ιαπωνική οικονομία της οποίας ο μεγαλύτερος εισαγωγέας προϊόντων παραμένουν οι ΗΠΑ. Βέβαια η στρατηγική του αμερικανού προέδρου στοχεύει ακόμη και στη διαμόρφωση της ιαπωνικής αγοράς με τρόπο τέτοιο, ώστε να ενισχύσει τις εξαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων στην Άπω Ανατολή. Η κίνηση αυτή κατευθύνεται περισσότερο από την επιθυμία επανεκλογής του παρά από την ουσιαστική ενίσχυση των διεθνών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο ετέρων. Επίσημα πάντως ο αμερικανός πρόεδρος αρκέστηκε να δηλώσει μόνο ότι θα επιθυμούσε την ενίσχυση των επενδύσεων από ιαπωνικές επιχειρήσεις στην αμερικάνικη οικονομία, κάτι που μάλλον θα προωθήσει ιδιαίτερα ο Abe προκειμένου να αποφύγει την ενίσχυση των δασμών. Η κατάσταση αυτή θα μπεί σε διαδικασία διμερών διαπραγματεύσεων πιθανώς μετά τον Ιούλιο όπου και θα ληφθούν οι τελικές αποφάσεις.
Παράλληλα ένα ακόμη ζήτημα που απαιτεί άμεση διευθέτηση είναι και οι δοκιμές βαλλιστικών κεφαλών που πραγματοποιεί η Βόρεια Κορέα. Παρά τις δεσμεύσεις της, η χώρα του Kim Jong Un εξακολουθεί να πραγματοποιεί πυρηνικές δοκιμές. Αυτό όπως επισήμανε και ο ρεπουμπλικάνος σύμβουλος του Προέδρου, John Bolton, συνιστά παραβίαση του καταστατικού των Ηνωμένων Εθνών. Η δραστηριότητα αυτή καθιστά την Ιαπωνία ιδιαίτερα ευάλωτη και βασική επιδίωξη του Abe αποτελεί η εξασφάλιση της αμερικανικής υποστήριξης προκειμένου να διακοπούν άμεσα οι δοκιμές. Ωστόσο ο Πρόεδρος Trump δεν έδειξε ιδιαίτερα πρόθυμος να παρέμβει δηλώνοντας πως οι κινήσεις του Βορειοκορεάτη δικτάτορα ‘’δεν τον ενοχλούν’’. Μια ενδεχόμενη αιτιολογία της δήλωσης αυτής θα μπορούσε να είναι η φραστική επίθεση που εξαπέλυσε ο Kim Jong Un εναντίον του πρώην δημοκρατικού αντιπροέδρου της κυβέρνησης Obama, Joe Biden, στο twitter με την οποία συμφώνησε και ο Trump δημόσια. Παρά την προγραμματισμένη συνάντηση του αμερικανού προέδρου με οικογένειες απαχθέντων ιαπώνων από το καθεστώς της Βορείου Κορέας, ο Trump αρκέστηκε απλώς να εκφράσει την συμπαράστασή του σε αυτούς χωρίς περαιτέρω δεσμεύσεις.
Ως μια κίνηση καλής θέλησης πάντως ο Ιάπωνας πρωθυπουργός προθυμοποιήθηκε να μεσολαβήσει μεταξύ Ουάσινγκτον και Τεχεράνης προκειμένου να εκτονωθούν οι εντάσεις μεταξύ των δύο κρατών. Ταυτόχρονα συμφωνήθηκε στα πλαίσια των soft politics η από κοινού συνεργασία ΗΠΑ –Ιαπωνίας για την αποστολή επανδρωμένης διαστημικής αποστολής στην Σελήνη. Η συνεργασία αυτή έρχεται ως απάντηση στην πρόσφατη κινεζική αποστολή στο πιο απομακρυσμένο σημείο της σελήνης, και θυμίζει ανάλογες κινήσεις των ΗΠΑ του παρελθόντος απέναντι στην τότε αντίπαλη Σοβιετική Ένωση. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια κίνηση πολιτικής ισχύος πρωτίστως μιας και η τελευταία αποστολή των ΗΠΑ στο φεγγάρι πραγματοποιήθηκε το 1972. Επίσης στα πλαίσια της συνάντησης συμφωνήθηκε ακόμη η αγορά μερικών δεκάδων F35 από την Ιαπωνία ώστε να ενισχύσει τον υπάρχοντα στόλο της.
Παρά λοιπόν το φιλικό κλίμα και τη χαλαρή ατμόσφαιρα που χαρακτήρισε το ταξίδι στην Άπω Ανατολή, για πρώτη φορά από την ανάληψη της τραμπικής προεδρίας διαφάνηκαν οι πρώτες διπλωματικές ρωγμές μεταξύ των δύο ηγετών. Η λογική του America first and above που διέπει την πολιτική της παρούσας περιόδου διέρρηξε, όπως διαπιστώθηκε, πολλές από τις συμμαχίες των ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση τα πρώτα ουσιαστικά δείγματα για το μέλλον των αμερικανοϊαπωνικών σχέσεων θα φανούν τον επόμενο μήνα στην συνάντηση κορυφής των G20. Τότε όλα τα φλέγοντα ζητήματα θα πέσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και η ανάγκη ουσιαστικών συμμάχων του Προέδρου Trump θα είναι παραπάνω από απαραίτητη αν θέλει να πετύχει την προώθηση της πολιτικής του ατζέντας.
Η Πολυτίμη-Μαρία Βιντσιλαίου είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με κατεύθυνση τις Διεθνείς Σχέσεις και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο πρόγραμμα «Οικονομικά και Δίκαιο στις ενεργειακές αγορές» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει συμμετάσχει σε αρκετές προσομοιώσεις και διεθνή συνέδρια, με διακρίσεις, ενώ έχει υπάρξει μέλος ερευνητικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στη μελέτη της διεθνούς πολιτικής και οικονομίας.
