Η διακοπή της κύησης και οι ψυχολογικές επιπτώσεις για τη γυναίκα

Της Χριστίνας Σονούντα,

Η εγκυμοσύνη και οι αλλαγές που επιφέρει στην ψυχολογία της γυναίκας, αποτελούν αντικείμενο συνεχούς έρευνας και μελέτης. Παρά το μεγάλο ενδιαφέρον για την ψυχαναλυτική κατανόηση της εγκυμοσύνης, ελάχιστες είναι οι έρευνες που αφορούν τα ψυχολογικά επακόλουθα της διακοπής μιας κύησης, είτε προκλητής είτε αυτόματης. Ένα θέμα τόσο σοβαρό δε θα μπορούσε να μην επηρεάσει τον ψυχισμό της γυναίκας και να διαταράξει την ψυχική της υγεία.

Πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις σχετικά με τις ψυχοσωματικές και ψυχιατρικές συνέπειες της άμβλωσης είναι αντιφατικές. Ο λόγος; Η προσωπική, θετική ή αρνητική, άποψη κάθε ερευνητή για το θέμα των αμβλώσεων επηρεάζει αρκετά τόσο την έρευνα όσο και τα αποτελέσματά της. Σύμφωνα, λοιπόν, με μακροχρόνιες έρευνες και μελέτες που έχουν γίνει στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, οι αντιδράσεις των γυναικών υπήρξαν κοινές: ενοχή, λύπη, πόνος, αίσθημα απώλειας, μειωμένη αυτοπεποίθηση.

Όταν μια γυναίκα αναγκαστεί να καταφύγει στην έκτρωση για σοβαρούς λόγους, ύστερα από δική της πρωτοβουλία και ώριμη σκέψη, τότε οι αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες είναι λιγότερες. Πράγματι, αμέσως μετά την έκτρωση πολλές γυναίκες νιώθουν απελπισία και δυσφορία. Παρόλα αυτά, τα συναισθήματα αυτά φαίνεται να είναι συνέχεια όσων προϋπήρχαν της κύησης και είναι κυρίως αποτέλεσμα των περιστάσεων που οδήγησαν στην άμβλωση, παρά της επέμβασης αυτής καθ’ αυτής. Αν οι γυναίκες εξεταστούν πέρα από το επίπεδο του γεγονότος, διαπιστώνεται πως η δυσφορία μειώνεται σταδιακά μετά την επέμβαση.

Αντίθετα, διαπιστώνεται πως όταν η έκτρωση γίνεται για διαφορετικούς λόγους (π.χ. ιατρικούς) παρά τη θέληση της γυ­ναίκας ή όταν η ίδια έχει δεχθεί έντονες πιέσεις από το περιβάλλον της, τότε οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι πολύ σοβαρές. Όταν η έκτρωση δεν πραγματοποιείται λόγω άρ­νησης των αρμοδίων να την εκτελέσουν, πάνω από το 40% των γυναικών απευθύνονται κάπου αλλού. Σχετι­κά λίγα από τα παιδιά που γεννιούνται δίνονται για υιοθεσία, ενώ η πλειονότητα των παιδιών μεγαλώνουν με τη φυσική τους μητέρα. Ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών -περίπου 30%- που εξετάστη­καν σε μακροχρόνιες μελέτες, συνεχί­ζουν να αναφέρουν αρνητικά συναισθή­ματα προς το παιδί τους, συναισθήματα δύσκολα να καταπολεμηθούν. Ο φόβος ότι η νομιμοποίηση, η διαθεσιμότητα και η πραγματοποίηση έκτρωσης θα είχε αυξημένες συ­ναισθηματικές και ψυχολογικές επιπτώ­σεις, δεν έχει αποδειχθεί από τις υπάρχουσες μελέτες. Αντίθετα, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η αναγκαστική μητρότη­τα μπορεί να αποβεί επιζήμια στην ψυχική υγεία της μητέρας, όπως επίσης και στη συναισθηματική, κοινω­νική και διανοητική ανάπτυξη των παι­διών, που γεννιούνται λόγω άρ­νησης εκτέλεσης της έκτρωσης.

Για πολλές γυναίκες, η αποβολή είναι μια απροσδόκητη και ψυχικά τραυματι­κή εμπειρία, η οποία σηματοδοτεί μια ξαφνική διαταραχή των αναπαραγωγι­κών σχεδίων. Αν και η αποβολή είναι το πιο κοινό είδος ατυχούς κύησης, η λύπη που προκαλεί στις γυναίκες σπάνια δι­καιολογείται από τον περίγυρό τους. Η αποβολή συχνά δεν αναγνωρίζεται ως σημαντικό γεγονός, τόσο από την ιατρι­κή κοινότητα όσο και από το ίδιο το περιβάλλον της γυναίκας.

Όσον αφορά τις ψυχολογικές επιπτώ­σεις της αυτόματης διακοπής της κύη­σης, οι γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν τυπικά συμπτώ­ματα λύπης, στενοχώριας, ενοχής, θυ­μού, δυσπιστίας, ανησυχίας, καθώς και διαταραχές στον ύπνο και εμφανή κό­πωση. Η γυναίκα που αποβάλλει, συχνά κατηγορεί τον εαυτό της και σκέφτεται συνεχώς ποια πράξη της προκάλεσε την αποβολή. Αυτή η ενοχή προκαλείται από ελλιπή ενημέρωση από το ιατρικό προσωπικό, σχετικά με τη διακοπή της εγκυμοσύνης της.

Η γυναίκα μπορεί να νιώσει κενή και αποτυχημένη, είναι δύσκο­λο να εκφραστεί στους άλλους και αποκρύπτει όλα τα αρνητικά της συναισθήματα. Ο θυμός, ειδικά, θεωρείται από τον περίγυρο απαρά­δεκτος και γι’ αυτό καταπνίγεται. Η μη αναγνώριση της σοβαρότητας της απώ­λειας από την οικογένεια, τους φίλους και τους επαγγελματίες υγείας, μπορεί να χειροτερέψει τον πόνο και να μεγαλώσει το αίσθημα απομόνωσης που νιώθει. Σχόλια, όπως: «Είσαι νέα, θα ξαναμείνεις έγκυος» ή «Μπορεί το παιδί να είχε σωματικές ανωμαλίες. Ίσως εί­ναι καλύτερα έτσι», τείνουν να ακυρώνουν τη μοναδικότητα της ατυχούς εγκυμο­σύνης.

Οι γυναίκες μπορεί, ακόμα, να βιώσουν αλλαγές στις σχέσεις τους με τους άλλους. Μπορεί να νιώσουν πιο κοντά στις μητέρες τους ή, αντίθετα, να νιώ­σουν εγκαταλειμμένες από αυτές. Ο πόνος τους μπορεί να επηρεάσει τη συ­μπεριφορά τους προς τα παιδιά, αν έχουν, αφού παρατηρείται ότι πολλές φοβούνται μήπως τα χάσουν και γίνονται υπερπρο­στατευτικές. Τα παιδιά, επίσης, μπορεί να επη­ρεαστούν σημαντικά από την ανεξήγη­τη, γι’ αυτά, θλίψη των γονιών τους. Είναι πολύ δύσκολο να κατα­νοήσουν πώς σταμάτησε απότομα η εγκυμοσύνη. Μπορεί να πιστέψουν ότι η ζήλια τους, για το αδερφάκι που περίμεναν, οδήγησε στο θάνατό του.

Ο τρόπος που οι σύζυγοι αντιδρούν στην αποβολή μπορεί να βοηθήσει, αλλά μπορεί και να αυξήσει την τάση της γυ­ναίκας για απομόνωση. Πολλοί σύζυγοι δεν επηρεάζονται από την αποβολή τόσο, όσο οι γυναίκες τους, ίσως επει­δή η εγκυμοσύνη δεν ήταν ακόμα γι’ αυτούς μια φυσική πραγματικότητα. Άλ­λοι, πάλι, μπορεί να μη μιλούν για τη δική τους στενοχώρια στις γυναίκες τους, από φόβο, μήπως δυσχεραίνουν την κα­τάσταση.

Μερικοί σύζυγοι, αβοήθητοι και ανίκανοι να κάνουν τα πράγματα κα­λύτερα, γίνονται οξύθυμοι, άγριοι και απόμακροι, αντί να ανταποκριθούν στην ανάγκη των γυναικών τους, να μοι­ραστούν τα αισθήματα λύπης και απο­μόνωσης. Οι γυναίκες θεωρούν ότι μ’ αυτό τον τρόπο οι άντρες τους, έμμεσα, τις κατηγορούν για την αποβολή, γεγο­νός που αυξάνει σημαντικά τα ήδη υπάρ­χοντα αισθήματα ενοχής και αυτό-κατη­γορίας.

Συχνά, η γυναίκα και ο σύζυγός της νιώθουν πολύ δυσαρεστημένοι με την αντιμετώπισή τους από το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό. Η απο­βολή θεωρείται από τους γιατρούς και τις μαίες ως μεμονωμένο ιατρικό πρό­βλημα και αντιμετωπίζεται με το συνη­θισμένο μηχανικό τρόπο. Μπορεί να μην αφιερώσουν καθόλου χρόνο, για να ρω­τήσουν τη γυναίκα για τα συναισθήματά της, υποθέτοντας πως δε νιώθει τίποτε άλλο, παρά μια μικρή απογοήτευση.

Όσον αφορά την επικείμενη αποβο­λή, αυτή αποτελεί για τις γυναίκες έναν οδυ­νηρό βασανισμό. Φόβος και εγκατά­λειψη διακατέχει τις γυναίκες σ’ αυτή τη φάση. Η επικείμενη αποβολή αντιμετω­πίζεται με τον καθιερωμένο ιατρι­κό τρόπο, και όχι σαν τον τερματισμό -για τη γυναίκα- και της τελευταίας ελπίδας να συνεχιστεί η εγκυμοσύνη.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Tietre, C.: Induced Abortion: A World Review, 6th ed. New York, 1986.
• Spaulding, I.: Psychoses following therapeutic abortion. Am I Psychiatry, 1981.
• David, Η. P.: Post abortion and post partum psychiatric hospitalization. 1985.
• Dagg, P.: The psychological sequelae of therapeutic abortion -denied and completed . Am I Psychiatry, 1991.
• Adler, N., David, H., Major, Betal.: Psychological responses after abortion. Science, 1990.
• Brody, H., Meikle, S.: Therapeutic abortion: a prospective study. Am I Obstet Gyrecol., 1987.