Της Εύης Τριάντη,
Περισσότερους από δύο αιώνες πριν, νωρίτερα ακόμα και από την εφεύρεση του κοινού στηθοσκοπίου, ο Georg Sachs, ένας Αυστριακός άνδρας που έπασχε από αλφισμό, δημοσίευσε στα Λατινικά τις εμπειρίες του όσον αφορά την πάθησή του. Εκείνο το οποίο κέντρισε την προσοχή επιστημόνων και μελετητών, όμως, δεν ήταν οι αναφορές του στην ιδιαιτερότητα του δέρματός του. Στα γραπτά του, ο Sachs περιέγραψε και μία πολύ πιο αξιοπερίεργη κατάσταση που επηρέαζε την καθημερινότητά του, την οποία αρκετοί δυσκολεύτηκαν να πιστέψουν.
Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλά από τα ερεθίσματα που λάμβανε από το περιβάλλον του εμφανίζονταν στις σκέψεις του με τη μορφή χρωμάτων. Αριθμοί, ημέρες της εβδομάδας και μουσικές νότες, όλα όσα ο μέσος άνθρωπος μπορεί να μεταφράσει μέσα στο μυαλό του ως ξεχωριστά δεδομένα, ο Sachs ανέφερε πως τα επεξεργαζόταν ως χρώματα, διαφορετικών αποχρώσεων και οπτικής έντασης. Με λίγα λόγια, ακούγοντας τη μελωδία ενός πιάνου, αντί για ήχους, ο Sachs αντιλαμβανόταν χρωματισμούς! Με τις πρωτοφανείς μαρτυρίες του αυτές, ο Sachs, χωρίς να το γνωρίζει, υπήρξε η πρώτη επίσημα καταγεγραμμένη περίπτωση μίας πάθησης που σήμερα ονομάζουμε συναισθησία. Τι είναι, λοιπόν, και πώς ακριβώς εξηγείται αυτή η ιδιόρρυθμη νευρολογική κατάσταση;
Ο όρος, ο οποίος δεν αλλάζει στα αγγλικά (Synesthesia), υποδηλώνει τη σύνθεση των αισθήσεων. Πράγματι, ο επιστημονικός της ορισμός εξηγεί τη Συναισθησία ως μία νεύρο-εγκεφαλική πάθηση, κατά την οποία η πληροφορία που λειτουργεί ως ερέθισμα ενεργοποιεί, όχι μία, αλλά πολλαπλές αισθήσεις την ίδια στιγμή. Έτσι, για παράδειγμα, στην περίπτωση του Sachs τα ηχητικά ερεθίσματα ενεργοποιούσαν και οπτικά νεύρα, πέρα από ακουστικά. Άλλοι άνθρωποι που φέρουν την ίδια πάθηση αλλά με διαφορετικές μορφές, συχνά αναφέρουν ότι μπορούν να γευτούν υφές και σχήματα, όπως οτιδήποτε μυτερό ή κυκλικό.
Η συναισθησία είναι μία εκ γενετής πάθηση, για την οποία δεν έχει βρεθεί μέθοδος αντιμετώπισης, μέχρι σήμερα. Έτσι, το άτομο που σκέφτεται συναισθητικά από τη γέννησή του, θα συνεχίσει να σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής του. Πολλοί είναι εκείνοι που δεν συνειδητοποιούν ίσως και ποτέ ότι πάσχουν από συναισθησία, καθώς για αυτούς ο συναισθητικός τρόπος επεξεργασίας των πληροφοριών είναι και ο «φυσιολογικός». Μάλιστα, ακόμα και οι παράγοντες που προκαλούν κατά την εμβρυογένεση αυτή την πάθηση είναι, ως επί το πλείστον, άγνωστοι. Έως τώρα, καμία έρευνα δεν έχει προβάλει ικανοποιητικά στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη δομικών διαφορών μεταξύ των εγκεφάλων ατόμων με συναισθησία και χωρίς.
«Η γενικότερή μου αντίληψη είναι ότι τα άτομα με συναισθησία δεν έχουν διαφορετικούς εγκεφάλους, αλλά μπορεί να τους χρησιμοποιούν με διαφορετικό τρόπο», υποστηρίζει η γνωσιακή επιστήμονας Anina Rich, «Πιθανόν, τα άτομα με συναισθησία είναι υπέρ-συνδέτες. Όλοι μας έχουμε εξελιχθεί ώστε να συσχετίζουμε πληροφορίες. Όταν ένα μωρό γεννιέται, προσπαθεί να συνδέσει τον ήχο μιας φωνής ή την όψη ενός προσώπου. (…) Ίσως οι συναισθητές να έχουν μία μεγαλύτερη ικανότητα για δυνατές συνδέσεις».
Ωστόσο, αυτές ακριβώς οι εξελιγμένες ικανότητες σύνδεσης των αισθήσεων, αποτελούν μερικές φορές, εμπόδιο στις ζωές των συναισθητικών. Η Svetlana Rudenko, μία γνωστή πιανίστρια από την Ιρλανδία, γεννήθηκε με μία μορφή συναισθησίας κατά την οποία οι ήχοι μετατρέπονται σε ανάγλυφες εικόνες στο χώρο γύρω της, κάτι που της δημιούργησε πολυάριθμες δυσκολίες κατά την μελέτη μουσικών τόνων, σε σχέση με τους υπόλοιπους μαθητές. «Για εμένα, η εικόνα είναι έντονα συνδεδεμένη με τον ήχο. Για να αλλάξω τον ήχο, πρέπει να ξανά-σκεφτώ την εικόνα», αναφέρει. Σήμερα, προσπαθεί να αξιοποιήσει την ιδιαιτερότητά της στο επάγγελμα της και αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που της προκαλεί με δημιουργικότητα και υπομονή. «Χρησιμοποιώ πολλά διαφορετικά χρωματιστά μολύβια για να σημειώσω στρώματα μουσικών υφών», αναφέρει.
Ακόμα κι αν η συγκεκριμένη πάθηση δεν είναι ευρύτατα διαδεδομένη, ειδικοί υποστήριξαν το 2006 ότι εμφανίζεται πολύ πιο συχνά απ’ότι νομίζουμε. Συγκεκριμένα, δύο στους τέσσερις ανθρώπους πάσχουν, πιθανόν, από κάποια μορφή συναισθησίας, από πιο ήπια και δύσκολα ανιχνεύσιμη, έως πολύ πιο έντονη και κυρίαρχη στην καθημερινότητα του ατόμου.
Για να αντιληφθεί κανείς, εάν ο εγκέφαλός του λειτουργεί συναισθητικά, μπορεί να συμπληρώσει κάποιο διαγνωστικό τεστ στο διαδίκτυο, να συμβουλευτεί το γιατρό του, ή, πιο απλά, να παρατηρήσει από μόνος του τον τρόπο που σκέφτεται και αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του. Για παράδειγμα, όταν φαντάζεται το γράμμα Άλφα (Α), συνδέει ταυτόχρονα κάποιο χρώμα με το γράμμα; Ή, όταν ακούει κλασική μουσική με κλειστά τα μάτια, ο ήχος του κάθε οργάνου δημιουργεί ακούσια κάποια εικόνα στο μυαλό του;
Βέβαια, ακόμα κι αν κάποιος διαγνωστεί με συναισθησία, υπενθυμίζουμε πως δεν υπάρχει θεραπεία. Εξάλλου, δεν είναι πάθηση που θέτει σε κίνδυνο το άτομο ή για την οποία θα έπρεπε να νιώθει ντροπή ή μειονεξία. Είναι μία ιδιορρυθμία που το βοηθάει να δει τον κόσμο γύρω του διαφορετικά. Παρόλα αυτά, η συζήτηση με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας κρίνεται ωφέλιμη και συστήνεται σε όσους χρειάζονται βοήθεια για να εκτιμήσουν την αξία του τρόπου σκέψης τους και να μάθουν να χρησιμοποιούν τη διαφορετικότητά τους προς όφελός τους σε κάθε ασχολία και τομέα της ζωής τους.
Εν κατακλείδι, η συναισθησία αποτελεί ακόμα μία απόδειξη για την πολυπλοκότητα, την ομορφιά και τις αμέτρητες δυνατότητες του εγκεφάλου και, όπως κάθε ανθρώπινη ιδιαιτερότητα, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με περηφάνια και σεβασμό, ακόμα κι αν παρεκκλίνει από το συνηθισμένο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Konnikova M. From the words of an albino, a brilliant blend of color, SCIENTIFIC AMERICAN. Διαθέσιμο εδώ
- True Story: I Have Synaesthesia, yesandyes.org. Διαθέσιμο εδώ
- Powell C. S., Synesthesia’s Altered Senses, American Scientist. Διαθέσιμο εδώ
- Jewanski J., Day S. A., Ward J. A colorful albino: the first documented case of synaesthesia, by Georg Tobias Ludwig Sachs in 1812, Journal of the History of the Neurosciences. Διαθέσιμο εδώ
- Luke D. P., Terhune D. B. The induction of synaesthesia with chemical agents: a systematic review, frontiers in Psychology. Διαθέσιμο εδώ
- TilotA. Ανάμεικτες αισθήσεις: κατανοώντας τη συναισθησία, Scienceinschool. Διαθέσιμο εδώ
