Του Γιάννη Αδαμαντίδη,
Εγωισμός είναι η τάση του ανθρώπου να ευνοεί το προσωπικό του συμφέρον και να προάγει την δική του ευημερία έναντι των υπολοίπων. Ως αντιστάθμισμα του εγωισμού έρχεται η ηθική να συναρτήσει το καλό του ενός με το καλό των υπολοίπων. Η ιδιοτέλεια που εκφράζεται ως φυσική ροπή προς αυτοσυντήρηση εντείνεται σε περιόδους κρίσης, οικονομικής και κοινωνικής. Μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί τις δυσμενείς συνέπειες που φέρει αυτή η εξέλιξη στη διάρθρωση των ανθρωπίνων σχέσεων και την κοινωνική συνοχή. Παράλληλα σήμερα είναι ορατός ο κίνδυνος να εκπίψουν οι αξίες του ατόμου και το ίδιο να αποστασιοποιηθεί από τον συνάνθρωπο. Τα ανωτέρω μεταφράζονται σε έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας, η οποία μπορεί να μετριασθεί μέσω της ενσυναίσθησης.
Με την ενσυναίσθηση εννοούμε μία παράμετρο της συναισθηματικής νοημοσύνης που ορίζεται ως η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου και κατανόηση των κινήτρων και της συμπεριφοράς του. Για την επίτευξή της πρέπει να νιώθεις «μαζί» με τον άλλο, να εισέρχεσαι στη θέση του, να ταυτίζεσαι… Δεν αρκεί να αναγνωρίζεις την κατάστασή του σαν απλός παρατηρητής, σαν τρίτος. Αυτό είναι μόνο το πρώτο βήμα. Είναι απαραίτητο να “αφήσεις” το συναίσθημα του άλλου να γίνει και δικό σου. Συνίσταται όχι μόνο στην προσεκτική και ενεργητική ακρόαση των προβληματισμών του συνομιλητή αλλά και στην βαθιά επικοινωνία μαζί του. Σε αυτό διαφέρει κυρίως και από την έννοια της “συμπάθειας”, ένα συναίσθημα θετικό μεν, ρηχό και επιφανειακό δε. Όταν συμπαθείς κάποιον αφενός προσπαθείς να απαλύνεις τον πόνο του εντοπίζοντας πιθανώς τα θετικά στοιχεία της κατάστασής του, αφετέρου όμως δεν τον προσεγγίζεις ουσιαστικά, κρατάς μια απόσταση “ασφαλείας” από αυτόν και το πρόβλημά του. Στην ενσυναίσθηση το κενό αυτό γεφυρώνεται, εξανεμίζεται…
Η ενσυναίσθηση σύμφωνα με τη νευροεπιστήμη οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη κατοπτρικών νευρώνων (mirror neurons). Σε αυτόν δηλαδή που ενσυναισθάνεται ενεργοποιούνται οι ίδιοι νευρώνες με εκείνον, ο οποίος βιώνει πραγματικά την κατάσταση. Αυτός ο βιολογικός μηχανισμός αιτιολογεί και την γενικότερη έμφυτη στον άνθρωπο μιμητική τάση. Η δυνατότητα ενσυναίσθησης όμως δεν είναι ίδια σε όλους. Συνδέεται άρρηκτα τόσο με γενετικούς όσο και με περιβαλλοντικούς παράγοντες (λ.χ. ανατροφή, κοινωνικοποίηση).
Είναι λοιπόν αναμφισβήτητο ότι η ενσυναίσθηση αποτελεί θεμέλιο στην οικοδόμηση αληθινών και ουσιαστικών ανθρωπίνων σχέσεων. Είναι επίσης αυτονόητο το πόσο κρίσιμο είναι το ψυχολογικό αυτό εργαλείο στο λειτούργημα του πολιτικού ή στο επάγγελμα του γιατρού και του δικηγόρου, όπου η επαγγελματική προσέγγιση απαιτεί κάποιας μορφής ταύτιση με το πρόβλημα.
Είναι αλήθεια όμως ότι πρέπει να χρησιμοποιείται από κάθε επαγγελματία και κάθε κοινωνό. Η ενσυναίσθηση ή η πιο γενική συναίσθηση είναι καλό να εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση που καλούμαστε να δράσουμε ή να πάρουμε μία απόφαση. Θα πρέπει να διασφαλίζουμε ότι κάθε επικείμενη πράξη ή παράλειψή μας εντάσσεται σε συλλογικό πλαίσιο και συμβαδίζει με το γενικότερο καλό όχι μόνο των συνανθρώπων μας αλλά, τηρουμένων των αναλογιών, και με μία ευρύτερη συλλογικότητα όπως του περιβάλλοντος, του συμφέροντος των άλλων έμβιων όντων και των επόμενων γενεών. Πρέπει λοιπόν κατ΄ εμέ η ενσυναίσθηση να αναχθεί και να προσαρμοσθεί κατάλληλα σε μια γενικότερη νοοτροπία που να διέπει τη δράση μας. Να προσφέρει δηλαδή μία συνολική θεώρηση και να περιορίζει το ίδιον συμφέρον όταν αυτό προσκρούει στο γενικότερο καλό και το βλάπτει υπέρμετρα.
Ο Γιάννης Αδαμαντίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1999. Έιναι φοιτητής Νομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ παράλληλα ασχολείται με τα οικονομικά. Στα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται τα κοινωνικά ζητήματα, η ψυχολογία, οι τέχνες και ο αθλητισμός. Τον συναρπάζουν επίσης τα ταξίδια και η λογοτεχνία.
