Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Η Ευρώπη θεωρείται μια από τις πιο ανεπτυγμένες και εκσυγχρονισμένες, υπό μία έννοια, ηπείρους. Οι χώρες της χαρακτηρίζονται από δημοκρατικά πολιτεύματα που διαπνέονται από ανθρωπιστικά ιδεώδη και αξίες υπέρ της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Σε ένα βαθμό παραπάνω αυτό ισχύει για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που στα θεμελιώδη κείμενά τους συμπεριλαμβάνουν μια διάταξη υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας. Η ιστορία της Ένωσης, άλλωστε, ριζώνει στις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μιας καταστροφικής, μελανής σελίδας στην ιστορία της ηπείρου.
Εύλογα θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, πως τα καταφέρνει η Ευρώπη να είναι τόσο ειρηνική και να έχει αποφύγει σημαντικές ένοπλες διενέξεις –τουλάχιστον στον κεντρικό κορμό της– αλλά και, γιατί τόσα κράτη άλλων ηπείρων βρίσκονται –πλέον σχεδόν μόνιμα– μπλεγμένα σε κάποιου είδους ένοπλη σύρραξη. Μήπως και η Ευρώπη μας και τα «συστατικά» της δεν είναι τόσο φιλειρηνικοί δρώντες στο διεθνές σύστημα;
Είναι γνωστό πως κάθε χώρα διαθέτει ένα δικό της μηχανισμό άμυνας και προστασίας απέναντι σε πιθανές απειλές, ακόμα και όταν πρόκειται για άλλες χώρες. Αυτός ο μηχανισμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη συμμαχιών –φανερών ή μη– με άλλους κρατικούς δρώντες. Η δημιουργία μιας συμμαχίας στηρίζεται, σαφώς, στη θέληση ενός κράτους να βοηθήσει για τον οποιοδήποτε λόγο – και κυριότερα για την εξυπηρέτηση συμφερόντων εθνικού ή προσωπικού χαρακτήρα. Ένα βήμα πιο πέρα, η διαφάνεια των συμμαχιών αυτών είναι σχεδόν ανύπαρκτη, καθώς, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η πολιτική ατζέντα –ήτοι τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις ενός κράτους– είναι κάτι που δεν συνάδει πάντα με τη λαϊκή αλλά ούτε και τη διεθνή γνώμη…
Πώς τα προαναφερθέντα, όμως, σχετίζονται με την προοδεύουσα ευρωπαϊκή ήπειρο;
Δεν είναι αμελητέος ο αριθμός των κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου με αρκετά ισχυρή αμυντική βιομηχανία. Η Γερμανία, η Γαλλία αλλά και η Ιταλία κατέχουν υψηλές θέσεις στην παραγωγή αμυντικών εξοπλισμών –συμπεριλαμβανομένων και οπλικών συστημάτων– τόσο στην περιφερειακή όσο και στην παγκόσμια κατάταξη. Η «διάκρισή» τους, λοιπόν, στον τομέα αυτόν φαίνεται ξεκάθαρα και από την τάση τους στις εξαγωγές τέτοιων προϊόντων σε χώρες, όχι μόνο της ευρωπαϊκής ή της νατοϊκής «οικογένειας» αλλά και σε τρίτα κράτη που θεωρητικά δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση.
Ας δούμε ενδεικτικά, το παράδειγμα της σύρραξης στην Υεμένη. Η Γαλλία και η Ιταλία αποτέλεσαν δύο από τα ευρωπαϊκά κράτη που συμμετείχαν στην επιχείρηση «Αποφασιστική Καταιγίδα», την οποία διοργάνωσε ένας Σαουδαραβικός συνασπισμός κατά της επαναστατικής ομάδας των Houthi. Έκτοτε και οι δύο χώρες συνέχισαν να ενισχύουν το ίδιο μέτωπο κατά τον Houthi με εξοπλισμό, αλλά και υπηρεσίες συντήρησης, βάζοντας με τον τρόπο τους «το λιθαράκι» τους στη διαιώνιση της σύγκρουσης. Μόλις στις αρχές του νέου έτους, η Ιταλία ξεκίνησε σταδιακά να αποστασιοποιείται και να διακόπτει δεσμούς με την εν λόγω συμμαχία. Ωστόσο, ας μη ξεχνάμε πως οι συρράξεις με την Υεμένη έχουν ξεκινήσει εδώ και περίπου 6 χρόνια. Εδώ και 6, λοιπόν, έτη η Ιταλία συντηρούσε έναν πόλεμο που όπως έχει δείξει η εξέλιξη των γεγονότων ως τώρα, χαρακτηρίζεται «πόλεμος αντιπροσώπων». Πόσο δημοκρατική είναι αυτή η στάση;
Συνεχίζοντας με το παράδειγμα της Ιταλίας, γνωστό είναι πλέον το γεγονός πως η χώρα παράγει και ελέγχει στρατιωτικά αεροσκάφη τύπου M346, τα οποία μάλιστα χρησιμοποιούνται στις συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Αν και η ιδιωτική εταιρεία που τα παράγει αρνούνταν πως τέτοια αεροσκάφη μπορούν να γίνουν μαχητικά, πλέον υπάρχουν αποδείξεις που μπορούν να οδηγήσουν στο συμπέρασμα πως η ισραηλινό-παλαιστινιακή διαμάχη είναι ακόμα ένα πεδίο μάχης στο οποίο η Ιταλία συμμετέχει έμμεσα.
Βλέποντας τα δύο αυτά παραδείγματα εξωτερικών συγκρούσεων στα οποία ευρωπαϊκές χώρες συμμετέχουν off the radar, καθίσταται σαφές πως οι ευρωπαϊκές χώρες –και δη αυτές με ισχυρές βιομηχανίες– δεν αποσκοπούν μονάχα στην προστασία των ιδίων εδαφών και των συμμαχικών. Αξιοσημείωτο είναι, παρόλα ταύτα, το γεγονός ότι κάποιες χώρες ενισχύουν και εχθρούς των συμμάχων τους, με το πιο οικείο μας παράδειγμα να βρίσκεται στη γειτονική Τουρκία. Η γείτονάς μας δεν αποτελεί μια αυτάρκη χώρα όσον αφορά την άμυνά της. Αντίθετα, λαμβάνει βοήθεια από ισχυρά «ονόματα» στον χώρο των εξοπλισμών, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται και αυτό της ευρωπαϊκής Γερμανίας. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια ξεκάθαρη σύγκρουση συμμαχιών, αλλά και μια έκφανση της ρεαλιστικής ιδιοτελούς σκοπιάς με την οποία βλέπει τις περιφερειακές εξελίξεις η Γερμανία. Παρά το γεγονός ότι θα έπρεπε να στηρίζει την Ελλάδα –ως κοινή ευρωπαϊκή γραμμή κατά της προκλητικής Τουρκίας–, η Γερμανία εξακολούθησε, παρά τα ερωτήματα και τις νύξεις της Ελλάδας, να στηρίζει υλικά την Τουρκία. Αξίζει να σημειωθεί, πως ακόμα και όταν πολλά κράτη έπαυσαν τις εξαγωγές εξοπλισμών στην Τουρκία ως απόρροια τις εισβολής στη Συρία, η Γερμανία δεν έπαυσε εξ’ ολοκλήρου τις εξαγωγές αλλά τις «περιόρισε» στο βαθμό που, φυσικά, τη συνέφερε.
Άλλωστε, σε έναν κόσμο διεθνών σχέσεων υπό το πρίσμα του ρεαλισμού, το εθνικό συμφέρον είναι η κορωνίδα της πολιτικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Are European arms fuelling wars and conflicts worldwide?, euronews, διαθέσιμο εδώ
- The conflict in Yemen and EU’s arms export controls: Highlighting the flaws in the current regime, Geneva Center for Security Sector Governance, διαθέσιμο εδώ
- German submarines are giving Turkey an edge over Greece, Economist, διαθέσιμο εδώ
- Turkey: Which countries export arms to Turkey?, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Germany approves over €1 billion in arms deals to Middle East, DW, διαθέσιμο εδώ
- Germany: No total arms export ban for Turkey despite Merkel’s promise, DW, διαθέσιμο εδώ
- Western arms exports fuel conflict in Middle East, North Africa, DW, διαθέσιμο εδώ
