Της Σοφίας Πεχλιβανίδου,
Οι συναυλίες μου αρέσουν γιατί μαθαίνω τις ιστορίες των τραγουδιών από τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Μαθαίνω πώς και γιατί γράφτηκαν τα τραγούδια τους, τι ένιωσαν, τι θυμούνται, με ποιους τραγούδησαν, πώς έφτασαν στην ηχογράφηση του τραγουδιού και τι σημαίνει γι’ αυτούς τώρα που το επαναφέρουν στη μνήμη και στα χείλη τους στη συναυλία, επικοινωνώντας τις αναμνήσεις τους στο κοινό. Αυτό συνέβη και στην τελευταία συναυλία του αγαπημένου μου Μίλτου Πασχαλίδη στη Θεσσαλονίκη, στις 23 Ιουλίου 2021 στο Θέατρο Δάσους.
Ήταν μια συναυλία που περιμέναμε καιρό. Είχαμε να πούμε πολλά, να τραγουδήσουμε ακόμη περισσότερα και να θυμηθούμε όλες αυτές τις ιστορίες που η καραντίνα του 2020 μας στέρησε. Και ο Πασχαλίδης το ήξερε πολύ καλά, το περίμενε και ο ίδιος, άλλωστε, όπως μας είπε πολλές φορές στη διάρκεια της συναυλίας. Η λίστα των τραγουδιών του ήταν ατελείωτη, τραγούδια παλιά και καινούρια ταίριαξαν μεταξύ τους με έναν τρόπο που σε κάνει να νιώθεις ότι η μουσική ενώνει εποχές και συναισθήματα, ενώνει ανθρώπους και ιστορίες ζωής που καταγράφει ο καθένας στις μελωδίες και τους στίχους του. Έπειτα από ένα χρόνο απόστασης, λοιπόν, η συναυλία του Πασχαλίδη ήταν η αφορμή για να επανέλθουμε στα ακούσματά μας, να θυμηθούμε ανθρώπους που έφυγαν, αφήνοντας πίσω τους τεράστια παρακαταθήκη. Μεταξύ του Μητροπάνου, του Αλκαίου, του Μικρούτσικου, του Μαχαιρίτσα και όσων μας είπε ο Πασχαλίδης εκείνο το βράδυ για τα τραγούδια και όσα έχει να θυμάται κράτησα κυρίως όσα είπε αναφερόμενος στον Μάνο Ελευθερίου και όσα μοιράστηκε μαζί μας από τον τελευταίο του δίσκο, που κυκλοφόρησε το 2020 με τίτλο «Στη χώρα των αθώων».
Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2020 εν μέσω καραντίνας, λόγω της Covid-19, με αρκετή επιφύλαξη από πλευράς δημιουργών για το αν η συγκυρία είναι κατάλληλη για κάτι νέο μέσα σε τόση στασιμότητα. Η έκπληξη που επεφύλασσε, ωστόσο, στο κοινό ήταν μεγάλη. Πρόκειται για έναν δίσκο με βαθύ κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο, έναν δίσκο που θίγει τα κακώς κείμενα της χώρας, μιας χώρας που έχει μάθει να μεταθέτει την ευθύνη στο εξιλαστήριο θύμα της κάθε φορά. Και η αλήθεια είναι ότι, αν κάτι γίνεται σωστά στην ελληνική κοινωνία, είναι να βρίσκεται πάντα ο αδύναμος και να γίνεται θύμα στα χέρια των κατ’ επίφαση δυνατών. Ο ίδιος ο τραγουδοποιός δίνει εν συντομία το στίγμα του δίσκου: «Στη χώρα των αθώων»:
«Σ΄ αυτόν τον τόπο που ποτέ δεν έφταιξε κανείς για τίποτα.
Κάτι τραγούδια από φίλους –με φίλους– για φίλους.
Λόγια του Μάνου Ελευθερίου, του Άλκη Αλκαίου, του Οδυσσέα Ιωάννου και του Μίλτου Πασχαλίδη.
Μουσικές του Θάνου Μικρούτσικου, του Μίλτου Πασχαλίδη και ένα παλιό του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα.
Τραγουδούν «αθώοι» παρέα με το Μίλτο: ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Φοίβος Δεληβοριάς.
«Ένοχος»: ο Γιώργος Νταλάρας – ο μόνος που φταίει πάντοτε και για τα πάντα.
Καλή ακρόαση παίδες!»
Όταν ήρθε, λοιπόν, η ώρα για το ομώνυμο τραγούδι του συγκεκριμένου δίσκου της «χώρας των αθώων», ο Πασχαλίδης έκανε αυτό ακριβώς που του επέβαλε η επικαιρότητα και η πραγματικότητα μιας Ελλάδας, που ο Μάνος Ελευθερίου περιέγραψε στο ποίημα που εμπιστεύτηκε στον Πασχαλίδη, όταν έμαθε για το θάνατο του Βαγγέλη Γιακουμάκη με τρομακτική ειλικρίνεια. Μίλησε δυνατά για όσα έχουν συμβεί τον τελευταίο καιρό, για όσα συνέβαιναν και συμβαίνουν στην Ελλάδα που κλείνει τα μάτια, που στρέφει το βλέμμα αλλού, όταν ακούει για εκφοβισμό, για αυτοκτονίες, για γυναικοκτονίες και για εγκλήματα που πηγάζουν από την εν γένει διαστροφή των ανθρώπων να επιβληθούν σε όσους φαίνονται αδύναμοι. Αυτό το τραγούδι ονοματοδότησε έναν ολόκληρο δίσκο αφιερωμένο σε εκείνους που είναι διαφορετικοί, πιο ευαίσθητοι από τους άλλους, πιο εσωστρεφείς και πιο αδύναμοι. Και όπως είπε ο Πασχαλίδης «…κι αν το παιδί σας είναι διαφορετικό, αν είναι ευαίσθητο και πιο συναισθηματικό από τα υπόλοιπα, δεν πειράζει. Εσείς να μαθαίνετε στα παιδιά σας να μην είναι δολοφόνοι και βιαστές και τα άλλα θα τα βρούμε στην πορεία!». Το κοινό ξέσπασε σε χειροκροτήματα, όπως ακριβώς άξιζε, σε όσα είπε με σπασμένη φωνή ο Πασχαλίδης, μνημονεύοντας τον Βαγγέλη, την Ελένη, την Καρολάιν, τη Γαρυφαλλιά, κάθε παιδί, κάθε γυναίκα και κάθε άνθρωπο που έπεσε θύμα του τέρατος, της σαπίλας των ψυχών εκείνων που βρέθηκαν στο δρόμο τους.
Από τον συγκεκριμένο δίσκο, με όλα τα συμπυκνωμένα νοήματα που περιλαμβάνει σε κάθε τραγούδι, ο Πασχαλίδης επέλεξε να σταθεί σε δύο που είναι η αρχή και το τέλος του δίσκου. Η «χώρα των αθώων», επομένως, που διατρανώνει όλα τα σφάλματα, τις αδικίες, τις παραλείψεις, τα εγκλήματα, το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής, τη συγκάλυψη, το ψέμα και την ανάγκη απόκρυψης κάθε αλήθειας που έρχεται στο φως, προκειμένου να μην διαταραχθεί αυτό που φαινομενικά είναι κοινωνικά ισορροπημένο και πολιτικά ορθό, καταλήγει στο τραγούδι, σε στίχους Οδυσσέα Ιωάννου, που μελοποίησε για τη νεογέννητη κόρη του ο τραγουδοποιός με τίτλο «Μόνο να γελάς». Στο οποίο, παρά τη ζοφερότητα της πραγματικότητας με όσους κινδύνους και αν κρύβει, ο Πασχαλίδης εκφράζει με τρυφερότητα μια ευχή για κάθε νέα ζωή που δημιουργείται ώστε «να μην σταματήσει πριν βρει ουρανό».
Σε αυτές τις ιστορίες, επομένως, σε όλα τα λόγια και τα συναισθήματα που μας προβληματίζουν, μας ταξιδεύουν, μας στεναχωρούν, μας κάνουν να ερωτευόμαστε ή να απογοητευόμαστε θα βρίσκουμε κάθε φορά κάτι από σκοτάδι και κάτι από φως. Θυμίζοντας μας έτσι, ότι τα στρεβλά της κοινωνίας μας εμείς είμαστε υπεύθυνοι να τα εντοπίζουμε, να τα διορθώνουμε και να τα σταματάμε. Ιδίως αν ονειρευόμαστε έναν κόσμο δικαιότερο και φωτεινότερο, έναν κόσμο που θα αξίζει να ζούμε μέσα του και να τον κληροδοτούμε με προσδοκία να είναι ηθικότερος, ομορφότερος και αρκετός για να χωράνε όλοι ανεξαρτήτως δύναμης ή αδυναμίας, αθωότητας ή ενοχής. Αρκεί να μπορούμε να διαχειριστούμε την ψυχή μας και τα λάθη μας, να ζητάμε συγγνώμη και να συγχωρούμε, όσο ακόμη έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε παρά την ευθραυστότητα της ύπαρξής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- «Στη χώρα των αθώων»: Κυκλοφορεί ο νέος δίσκος του Μίλτου Πασχαλίδη, ogdoo.gr, διαθέσιμο εδώ.
