Του Χρήστου Μπέντσου,
Η τιμολόγηση του άνθρακα αποτελεί αποτελεσματικό μέσο χαμηλού κόστους μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Οι πρωτοβουλίες τιμολόγησης του άνθρακα μπορούν να εξυπηρετήσουν τόσο περιβαλλοντικούς όσο και κοινωνικούς στόχους όπως, η μείωση των επιπτώσεων των ορυκτών καυσίμων στη δημόσια υγεία. Περιλαμβάνουν τα συστήματα εμπορίας εκπομπών (ETS), τους αντισταθμιστικούς μηχανισμούς, τους φόρους επί των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Οι τιμές άνθρακα μπορούν να είναι αποτελεσματικές διότι αυξάνουν την τιμή της ενέργειας με βάση τον άνθρακα, μειώνοντας έτσι τη ζήτησή της. Μπορούν να οδηγήσουν σε υποκατάσταση προς τις μορφές ενέργειας με μικρότερη κατανάλωση άνθρακα και σε χαμηλότερη ζήτηση ενέργειας συνολικά. Σε γενικές γραμμές, ο βαθμός στον οποίο οι τιμές του άνθρακα μειώνουν τις εκπομπές εξαρτάται από το επίπεδο της τιμής και από τη διαθεσιμότητα υποκατάστατων της δραστηριότητας εκπομπής. Τα περιθώρια υποκατάστασης ποικίλλουν μεταξύ των τομέων και μεταξύ των χωρών.
Σήμερα, η αυξανόμενη δυναμική για την τιμολόγηση του άνθρακα και η αυξανόμενη επικράτηση του θέματος στις συζητήσεις για την κλιματική αλλαγή οδηγούν τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς καθώς και τους φορείς του ιδιωτικού τομέα να υιοθετήσουν την τιμολόγηση του άνθρακα. Η συμφωνία του Παρισιού αναμένεται να ενισχύσει περαιτέρω τη δυναμική αυτή χάρη στη λειτουργία του άρθρου 6. Μέχρι σήμερα έχουν υλοποιηθεί ή έχουν προγραμματιστεί 51 πρωτοβουλίες τιμολόγησης του άνθρακα. Οι μισές από αυτές είναι ETS, ενώ οι υπόλοιπες αναφέρονται σε φόρους άνθρακα που εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο. Αυτές οι πρωτοβουλίες για την τιμολόγηση του άνθρακα θα καλύπτουν 11 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα που είναι περίπου το 20% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η συνολική αξία αυτών των πρωτοβουλιών, το 2018, ήταν περίπου 82 δισεκατομμύρια δολάρια, αντιπροσωπεύοντας αύξηση κατά 56% σε σύγκριση με την αξία του 2017. Ωστόσο, μια έκθεση έδειξε ότι το 90% των εκπομπών άνθρακα δεν τιμολογούνται σε επίπεδο που να αντικατοπτρίζει ακόμη και μια συντηρητική εκτίμηση του κλιματικού κόστους τους. Στην έκθεση συμμετείχαν 41 χώρες που καλύπτουν το 80% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας. Μόνο το 10% των εκπομπών τιμολογήθηκε με αποτελεσματικά, με 30€ ανά τόνο CO2.
Οι τιμές άνθρακα ποικίλλουν, από λιγότερο από 1$/tCO2 έως $139/tCO2 όπως απεικονίζεται στην εικόνα 1. Οι υψηλότερες τιμές είναι στην Ευρώπη και εκφράζονται ως φόροι. Στην Ασία, οι τιμές είναι μικρότερες από 10$/tCO2, ενώ στη Βόρεια Αμερική οι τιμές είναι περίπου 15$/tCO2. Η Σουηδία έχει την υψηλότερη τιμή στα 139$ και η Ελβετία με το Λιχτενστάιν ακολουθούν στα 101$. Η τιμή στο ETS της ΕΕ, καθώς και στα ETS της Βόρειας Αμερικής και στη Νέα Ζηλανδία, βρίσκεται μεταξύ 16$ και 15$ αντίστοιχα. Στα ασιατικά ETS η τιμή είναι μικρότερη από 10$.
Εικόνα 1: Διακύμανση τιμών του άνθρακα
Σε περιφερειακό επίπεδο, οι πρωτοβουλίες για το διοξείδιο του άνθρακα έχουν καθιερωθεί στην ΕΕ. Από τον Μάρτιο του 2000 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια Πράσινη Βίβλο με τίτλο “Η εμπορία εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση” με ορισμένες πρώτες έννοιες για το σχεδιασμό του EU ETS. Το 2003, η οδηγία για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ υιοθετήθηκε και το 2005 τέθηκε σε ισχύ το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Σημαντική πρόοδος σημειώνεται στην Ασία και την Αμερική, καθώς η Κίνα και το Καζακστάν εφαρμόζουν τα εθνικά τους ETS και η Σιγκαπούρη θα επιβάλει φόρους άνθρακα το 2019. Στην Αμερική, έξι νέες πρωτοβουλίες για τις τιμές άνθρακα πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια ενώ η Αργεντινή θα επιβάλει φόρους άνθρακα το 2019.
Η εικόνα 2, δείχνει ότι στην Ευρώπη έχει εφαρμοστεί ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών καθώς και φόρος άνθρακα σε πολλές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ισπανία, η Σουηδία, ενώ στο Βέλγιο εξετάζεται ο φόρος άνθρακα. Στο Βιετνάμ, την Ταϊλάνδη, τη Σιγκαπούρη, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Βραζιλία και τον Καναδά το ETS ή ο φόρος άνθρακα εξετάζονται. Στην Ιαπωνία, την Ουκρανία, τη Χιλή, την Κολομβία και το Μεξικό, έχει επιβληθεί φόρος άνθρακα ενώ εξετάζεται το ETS. Στις ΗΠΑ, μερικές πολιτείες έχουν το δικό τους ETS όπως η Καλιφόρνια, ενώ σε άλλα πολιτείες εξετάζονται τα ETS. Τέλος, στη Νότια Αφρική και την Αργεντινή προβλέπεται φόρος άνθρακα.
Εικόνα 2: Global overview of carbon pricing initiatives
Απόφοιτος του τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, μεταπτυχιακός φοιτητής στο MSc Energy and Finance στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας και υπότροφος του Ιδρύματος Καρέλια. Στα πλαίσια του Erasmus+ βρίσκεται στο Costas Grammenos Center for Shipping, Trade and Finance στο Cass Business School, ενώ εργάζεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) στο Λονδίνο. Πολιτικά χαρακτηρίζεται φιλελεύθερος και ευρωπαϊστής. Είναι μέλος του Finance Club, της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων και του Ομίλου Ροταράκτ Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μέλος του συλλόγου φοιτητών κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών του σπουδών και class representative στο μεταπτυχιακό.
