Της Ευαγγελίας Κουκουμτζή,
Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης και της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας, η κοινωνία των πληροφοριών έχει εισαχθεί δυναμικά στην καθημερινότητά μας. Το διαδίκτυο, ως τεχνολογικό επίτευγμα, αποτελεί το πλέον σύγχρονο μέσο ενημέρωσης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.
Ήδη η κήρυξη του παγκόσμιου συναγερμού της πανδημίας και η επιβολή υποχρεωτικής καραντίνας, είχε άμεσο αντίκτυπο στη διαδικτυακή δραστηριότητα των χρηστών, καθώς -θέλοντας και μη- οι περισσότεροι βασιστήκαμε σε αυτό το μέσο, προκειμένου να εργαστούμε, να διδαχθούμε, να επικοινωνήσουμε, να κάνουμε αγορές και να ενταχθούμε εν γένει στη νέα κανονικότητα.
Παράλληλα, όμως, μέσα στην κρίση της πανδημίας το διαδίκτυο αποτελεί περισσότερο από ποτέ πόλο έλξης των εγκληματιών, οι οποίοι δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν την εικονική κοινότητα, προκειμένου να τελέσουν αξιόποινες πράξεις δημιουργώντας, έτσι, νέα ζητήματα για την επιστήμη του ποινικού δικαίου.
Σύμφωνα με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (Δ.Η.Ε.), στην έννοια του ηλεκτρονικού εγκλήματος εμπίπτουν «οι αξιόποινες πράξεις που τελούνται με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και συστημάτων επεξεργασίας δεδομένων και τιμωρούνται με συγκεκριμένες ποινές από την ελληνική νομοθεσία».
Εύλογα συμπεραίνει κανείς με βάση τον παραπάνω ορισμό ότι συστατικό στοιχείο της έννοιας του ηλεκτρονικού εγκλήματος είναι η τέλεσή του μέσω της χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή (computer crime), γεγονός μάλιστα που αποτελεί την ειδοποιό διαφορά από την έννοια του διαδικτυακού εγκλήματος ή αλλιώς κυβερνοεγκλήματος (cyber crime), το οποίο τελείται μεν μέσω της χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή λαμβάνει χώρα δε αποκλειστικά στο χώρο του διαδικτύου.
Η αντιμετώπιση της ηλεκτρονικής εγκληματικότητας διευκολύνεται βάσει ειδικών διατάξεων οι οποίες θεσπίστηκαν με τον Ν. 1805/1988 στην ποινική νομοθεσία. Ειδικότερα, με τις παρακάτω διατάξεις επιδιώκεται η αντιμετώπιση συγκεκριμένων εγκληματικών μορφών που συνδέονται άρρηκτα με την πληροφορική και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Μορφές ποινικών αδικημάτων που τελούνται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή (computer crimes):
- Παράνομη πρόσβαση σε σύστημα πληροφοριών ή σε δεδομένα ελλείψει δικαιώματος (370Β ΠΚ).
- Παραβίαση απορρήτων σχετικά με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή (370Γ ΠΚ).
- Παράνομη αντιγραφή ή χρησιμοποίηση προγραμμάτων ηλεκτρονικού υπολογιστή ελλείψει δικαιώματος (370Δ παρ. 1 ΠΚ).
- Παράνομη πρόσβαση σε πληροφοριακό σύστημα ή σε συστήματα τηλεπικοινωνιών ελλείψει δικαιώματος (370Δ παρ.2 ΠΚ).
- Παράνομη παρακολούθηση ή αποτύπωση ιδιωτικών διαβιβάσεων δεδομένων με σκοπό την πληροφόρηση του ίδιου του δράστη ή τρίτου (370Ε ΠΚ).
- Απάτη σχετιζόμενη με ηλεκτρονικό υπολογιστή (386Α ΠΚ).
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που τα παραπάνω ηλεκτρονικά αδικήματα διαπράττονται στον Κυβερνοχώρο εφαρμόζονται αναλογικά οι ανωτέρω διατάξεις.
Συχνότερες μορφές ποινικών αδικημάτων που λαμβάνουν χώρα αποκλειστικά στο διαδικτυακό περιβάλλον (cyber crimes):
- Απάτες μέσω διαδικτύου (cyber scam)
- Παιδική πορνογραφία (cyber child pornography), ρυθμίζεται στο άρθρο 348Γ του Ποινικού Κώδικα (πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων).
- Διαδικτυακή τρομοκρατία (cyber terrorism).
- Κυβερνοπόλεμος (cyber warfare).
- Σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων (cyber sexual harassment), ρυθμίζεται στο άρθρο 348Β του Ποινικού Κώδικα (προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους).
- Διακίνηση ναρκωτικών μέσω διαδικτύου (cyber drug trafficking).
- Εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου (cyber bullying).
- Παράνομη εισβολή σε δίκτυο ηλεκτρονικού υπολογιστή (hacking και cracking).
- Διαδικτυακή πειρατεία λογισμικού (cyber piracy).
- Εγκλήματα σχετικά με πιστωτικές κάρτες (credit card fraud).
Στην ελληνική έννομη τάξη δεν έχουν θεσπισθεί ειδικές διατάξεις αναφορικά με τα περισσότερα καινοφανή διαδικτυακά αδικήματα, ωστόσο, τα κενά καλύπτονται εν μέρει με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με το «Κυβερνοέγκλημα», η οποία κυρώθηκε με τον Ν. 4411/2016.
Το συνταγματικό πλαίσιο της προστασίας προσωπικών δεδομένων
Σχεδόν έναν αιώνα πριν, το 1890, οι Warren και Brandeis, Αμερικανοί δικηγόροι, αναφέρθηκαν στο δικαίωμα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής λέγοντας ότι: “Privacy is the right to be left alone”, δηλαδή το ορίζουν ως το δικαίωμα που ο έχει ο κάθε άνθρωπος να αφήνεται στην ηρεμία του χωρίς να ενοχλείται από τους άλλους.
Στην ελληνική έννομη τάξη το δικαίωμα της προστασίας προσωπικών δεδομένων κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα από το νομοθέτη στο άρθρο 9 παρ. 1 εδ. β’ που ορίζει ότι: «Η ιδιωτική και η οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη».
Περαιτέρω η προστασία των ιδιωτικών δεδομένων δεν παραμένει μόνο στην προστασία του απαραβίαστου της σφαίρας της ιδιωτικής αυτονομίας, αλλά επεκτείνεται και στην προστασία της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου, το οποίο δεν κατοχυρώνεται αυτοτελώς από τον νομοθέτη αλλά αποτελεί μια όψη του δικαιώματος της προστασίας της ιδιωτικής ζωής.
Πιο συγκεκριμένα, σχετικά με το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων του ατόμου, τα οποία ενδέχεται να τύχουν επεξεργασίας ή χρήσης μέσω ηλεκτρονικών μέσων, αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 9Α του Συντάγματος. Μάλιστα όπως ορίζει ο νόμος «η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή».
Φορείς του δικαιώματος του άρθρου 9Α συνιστούν όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται στο ελληνικό κράτος ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους, δηλαδή υποκείμενα είναι τόσο Έλληνες όσο και αλλοδαποί. Από την άλλη, αποδέκτες του δικαιώματος είναι το ελληνικό κράτος και τα υπόλοιπα δημόσια νομικά πρόσωπα. Μάλιστα, το δικαίωμα δημιουργεί τριτενέργεια με βάση το άρθρο 25 παρ. 1 εδ. γ’ του Συντάγματος, το οποίο ορίζει ότι «τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου… ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The New York Times, The virus changed the way we internet, διαθέσιμο εδώ
- Europol, Covid -19 sparks upward trend in cybercrime, διαθέσιμο εδώ
- Ιωάννης Δ. Ιγγλεζάκης Δίκαιο της Πληροφορικής Β’ έκδοση 2008, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη
