Του Γιώργου Ναθαναήλ, *
Με αφορμή όσα συμβαίνουν το τελευταίο χρονικό διάστημα, αποφασίσαμε να γράψουμε ένα κείμενο με ιστορικά στοιχεία για την Μακεδονία. Πιστεύουμε πως η ιστορία έχει λόγο για το συγκεκριμένο ζήτημα, ώστε να δοθεί μία σωστή λύση.
Η Μακεδονία της αρχαιότητας
Ο όρος Μακεδονία, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, προέρχεται από το επίθετο μακεδνός που πάει να πει ψηλός. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Μακεδών ήταν αυτός που ίδρυσε το βασίλειο της Μακεδονίας. Η καταγωγή των Μακεδόνων κρατούσε από την γνωστή δωρική φυλή.
Αρχικά, η Μακεδονία αποτελούνταν από την σημερινή κεντρική Μακεδονία. Πάνω από αυτή εκτείνεται μία άλλη περιοχή, η Παιονία και στα δυτικά μια εξίσου αρχαία περιοχή η Ιλλυρία. Επί Φιλίππου του Β’ είχε κατακτηθεί όλη η αρχαία Μακεδονία(βλ. τον παραπάνω χάρτη). Η νότια ή παρά θάλασσαν Μακεδονία ήταν ο πυρήνας του βασιλείου. Στη βόρεια Μακεδονία κατοικούσαν διάφορα τοπικά φύλα. Όταν ήρθε η πρώτη εξωτερική πρόκληση (οι Πέρσες), η Μακεδονία υποτάχθηκε πλήρως. Ο βασιλιάς της εποχής εκείνης, ο Αλέξανδρος ο Α’, αν και αναγκάστηκε να ακολουθήσει τους Πέρσες στην εκστρατεία τους στην Ελλάδα, δεν δίστασε να αποτελειώσει τα περσικά στρατεύματα κατά την υποχώρησή τους. Οι Μακεδόνες μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους άλλους Έλληνες, πιο συγκεκριμένα τη δωρική διάλεκτο. Έχει βρεθεί πλήθος επιγραφών σε όλη την αρχαία Μακεδονία που επιβεβαιώνουν ότι οι Μακεδόνες χρησιμοποιούσαν το ίδιο αλφάβητο και μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Ακόμη, ας μην ξεχνάμε την μεγάλη σημασία που είχε η θρησκεία για τους αρχαίους Έλληνες. Οι Μακεδόνες, επίσης, λάτρευαν τους ίδιους θεούς με τους υπόλοιπους Έλληνες. Οι διαφορές τους βρίσκονταν μόνο στις τοπικές θεότητες, που ήταν διαφορετικές από τόπο σε τόπο.
Τέλος, υπάρχει ένα στοιχείο που το θεωρώ σημαντικότερο απ’ όλα. Το όνομα του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας ήταν Αργεάδες. Η σύνδεσή τους με το Άργος είναι ξεκάθαρη, Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε την προσπάθεια των Μακεδόνων να δείξουν ότι είναι Έλληνες για να πάρουν μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες. Αναφορικά με αυτό, το 496 π.Χ. ο Αλέξανδρος γιος του Αμύντα του Α’ συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες. Και έκτοτε οι Μακεδόνες συμμετείχαν κάθε φορά.
Στα ελληνιστικά χρόνια το βασίλειο έμεινε ισχυρό και κατείχε περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας και του κράτους των Σκοπίων. Οι Ρωμαίοι γνώρισαν και κατέκτησαν την Μακεδονία με την μορφή που είχε τότε και όχι με αυτήν που είχε 700 χρόνια πριν. Έτσι, έφτιαξαν την επαρχία της Μακεδονίας, η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα βυζαντινά χρόνια.
Οι Σλάβοι στην εποχή του Βυζαντίου
Οι Σλάβοι είναι η μεγαλύτερη Ινδοευρωπαϊκή εθνογλωσσική ομάδα της Ευρώπης. Είναι γηγενείς στην Κεντρική, την Ανατολική και τη Βορειοανατολική Ευρώπη, καθώς και τη Βόρεια και την Κεντρική Ασία. Οι Σλάβοι μιλούν τις Σλαβικές γλώσσες της ομάδας των Βαλτοσλαβικών γλωσσών. Από τις αρχές του 6ου αιώνα εξαπλώθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής, της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με σκοπό να εγκατασταθούν και να κατοικήσουν στις περιοχές αυτές.
Τον 7ο αιώνα υπήρχαν Σλαβικές ομάδες και κράτη όπως το Πριγκιπάτο του Μπάλατον, αλλά η επέκταση των Ούγγρων, διαχώρισε τους βόρειους από τους νότιους Σλάβους. Το 681 μ.Χ. έκανε την εμφάνισή της από την ανατολή μια ασιατικής καταγωγής ομάδας που είχε στρατιωτική και πολιτική οργάνωση. Οι Βούλγαροι πραγματοποίησαν επιθέσεις στη βυζαντινή αυτοκρατορία και κατέλαβαν την περιοχή μεταξύ Αίμου – Δούναβη. Αυτό ανάγκασε τους βυζαντινούς να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης με τους Βούλγαρους. Το ίδιο έτος ιδρύθηκε η πρώτη Βουλγαρική αυτοκρατορία.
Οι σχέσεις των Βουλγάρων με τους Βυζαντινούς ήταν εχθρικές μέχρι τον εκχριστιανισμό των Βούλγαρων το 870 μ.Χ.
Σλάβοι τον 20ο αιώνα
Ιστορικές πηγές για την πρώην Γιουγκοσλαβία κατατάσσουν τους προγόνους των σημερινών κατοίκων της ως Σλάβους, άνθρωποι των πρώτων σλαβικών φυλών όπως οι Βερεζίτοι, οι Δραγουβίτοι και άλλοι, οι οποίοι εισήλθαν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία τον 6ο και τον 7ο αιώνα μ.Χ. και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της αρχαίας Μακεδονίας. Στη συνέχεια, θεωρούνταν ως επί το πλείστον Βούλγαροι και πολλοί από αυτούς σχεδόν μέχρι τον 20ο αιώνα έβλεπαν τους εαυτούς τους ως Βουλγάρους.
Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, ένα μεγάλο τμήμα αυτών των σλαβικών εθνοτικών ομάδων, κυρίως εκείνες που κατοικούν εντός των ορίων, υφίσταται μια μείζονα αλλαγή ταυτότητας στο πλαίσιο του κινήματος του Μακεδονισμού, ως αποτέλεσμα της πολιτικής τάσης της Ελλάδας, της Σερβίας και της Βουλγαρίας για διεκδίκηση της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας από τα τέλη 19ου αι. και αρχές του 20ού αι.
Με τους Βαλκανικούς πολέμους, 1912-1913 (που οδήγησε στην ήττα της Βουλγαρίας) η Ελλάδα και η Σερβία προσάρτησαν το μεγαλύτερο μέρος της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας. Κατα την διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Βούλγαροι επιδίωκαν την ανάκτηση των εδαφών που διεκδικούσαν. Η Βουλγαρία συμμετείχε στον Α’ ΠΠ στη συμμαχία των Κεντρικών Δυνάμεων, και βρέθηκε πάλι στο στρατόπεδο των ηττημένων.
Με τη συνθήκη του Νεϊγύ παραχώρησε μεγάλο μέρος των εδαφών της στη Σερβία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα. Μετά τον πόλεμο επιδίωξε και πάλι να ασκήσει πολιτική στην περιοχή της Μακεδονίας χρησιμοποιώντας τη σλαβόφωνη ή βουλγαρίζουσα μειονότητα στην Ελλάδα, αμφισβητώντας το εδαφικό καθεστώς των Συνθηκών. Επειδή κρίθηκε πολύ δύσκολο να συμβιώσουν ειρηνικά Έλληνες και Βούλγαροι, προτιμήθηκε η λύση της αμοιβαίας εθελοντικής μετανάστευσης, πρόταση που εισηγήθηκε ο Ελ. Βενιζέλος τον Αύγουστο του 1919. Οι δύο χώρες υπέγραψαν σχετική συμφωνία, η οποία εφαρμόστηκε το 1920, δίνοντας λύση στο μακεδονικό ζήτημα.
Το πρόβλημα επανήλθε στο προσκήνιο ιδιαίτερα μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Η πολιτική έχει αναλάβει την επίλυσή του. Ωστόσο, και η ιστορία έχει λόγο σε αυτό το φλέγον ζήτημα. Με τη χρήση της ιστορίας ευελπιστούμε πως θα αποφευχθούν λάθη και παρανοήσεις σε αυτό το ζήτημα που είναι βαρύνουσας σημασίας για τα Βαλκάνια.
Πηγές
1) Θανάσης Γεωργιάδης, Η αρχαία Μακεδονία κατά τον Στράβωνα, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, 2015
2) Μαρία Νυσταζοπούλου Πελεκίδου, Σλαβικές εγκαταστάσεις στη Μεσαιωνική Ελλάδα. Γενική επισκόπηση, εκδ. Ίδρυμα Γουλανδρή-Χόρν, Αθήνα,1993
*Το παρόν κείμενο, συντάχθηκε σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Αραμπάμπασλη
Γεννημένος το 1999 και μεγαλωμένος στη Βέροια. Απόφοιτος Γενικού Ενιαίου Λυκείου. Είναι φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Αρθρογραφεί για την αρχαιότητα, ελληνική και ρωμαϊκή, την μεσαιωνική και βυζαντινή Ιστορία και διετέλεσε αρχισυντάκτης στην ομώνυμη κατηγορία του OffLine Post για έξι μήνες (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2019).
