Της Κατερίνας Μακράκη,
Βία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιο άτομο ή ομάδα προσπαθούν με ποικίλους τρόπους καταναγκασμού στο σωματικό, ψυχοπνευματικό, οικονομικό ή άλλο επίπεδο να επιβάλλουν τη θέλησή τους και να στερήσουν από άλλους την ελευθερία τους ή να τους επηρεάσουν προς ίδιον όφελος ή και για άλλους λόγους. Η άσκηση ή αποδοχή της βίας δεν περιορίζεται σε ηλικία, κοινωνική τάξη ή μορφωτικό επίπεδο. Είναι μία κατάσταση πολύ δυσάρεστη κυρίως για τον αποδέκτη αυτής της συμπεριφοράς, αλλά και για αυτόν που την πράττει, καθώς έχει φτάσει σε σημείο να μην έχει άλλο τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης.
Όμως, όταν αυτές οι καταστάσεις προκαλούνται από ανηλίκους, οι οποίοι δεν έχουν ακόμα την ωριμότητα να αντιληφθούν την έκταση της πράξης τους και τις συνέπειές της, μιλάμε για μία ακόμα πιο δυσάρεστη κατάσταση από την ήδη δεδομένη. Η βία μεταξύ ανηλίκων δεν αποτελεί σίγουρα νέο φαινόμενο όμως τα περιστατικά έντονης βίας κυριαρχούν ακόμα και πρέπει να μας ανησυχούν. Η συμμετοχή σε συμμορίες παρέχει τη δυνατότητα στα μέλη της να βρίσκουν την αποδοχή και υποστήριξη που δεν βρίσκουν στην καθημερινή ζωή τους.
Ένα πολύ σωστό ερώτημα που προκύπτει και μπορεί να τεθεί είναι αν η ομάδα επηρεάζει τη συμπεριφορά του εφήβου, ώστε να προβεί σε τέτοιες πράξεις, μιας και σε αυτές τις ηλικίες οι φιλικές και στενές σχέσεις βρίσκονται υπό ανάπτυξη. Στον τομέα προβλημάτων συμπεριφοράς και παραβατικότητας έχει παρατηρηθεί ότι η επιρροή που ασκεί η ομάδα των ομηλίκων έχει θεωρηθεί καθοριστική. Έπειτα από πολλές μελέτες βγήκε το συμπέρασμα από τον Myers και τον Lamm, το 1976, ότι η ομαδική συζήτηση οδηγεί σε αποφάσεις που είναι πιο ακραίες από τις ατομικές, αλλά όχι ότι είναι απαραίτητα ριψοκίνδυνες. Για παράδειγμα, αν τα μέλη μίας ομάδας είχαν αρχικά ριψοκίνδυνες τάσεις προς ένα δίλλημα, οι ομαδικές αποφάσεις θα είναι ακόμα πιο ριψοκίνδυνες και αντίστοιχα αν αρχικά η ομάδα ήταν πιο προσεκτική, θα ακολουθούσε η ίδια αναλογία. Αυτό το φαινόμενο αποκαλείται επίδραση της πόλωσης της ομάδας.
Επιπλέον, πολλοί είναι αυτοί που δίκαια αναρωτιούνται αν φταίει οι δυσλειτουργία των θεσμών, καθώς δεν μιλάμε πλέον μόνο για κάποια λίγα μεμονωμένα περιστατικά. Τα παιδιά βρίσκονται σε μία τρυφερή ηλικία που διαπλάθεται ακόμα ο χαρακτήρας τους και θα έπρεπε να μαθαίνουν ως τρόπο έκφρασης την επικοινωνία και όχι την άσκηση βίας. Βρίσκονται σε μία εύπλαστη ηλικία και αυτό θα έπρεπε να είναι πλεονέκτημα για έναν θεσμό όπως το σχολείο, ώστε με τη σωστή διαπαιδαγώγηση να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι ο διάλογος μπορεί να υπερισχύσει των κακόβουλων πράξεων. Κάτι το όποιο δεν μαθαίνεται στο σχολείο, αλλά θα έπρεπε, είναι η εκμάθηση λειτουργικών τρόπων έκφρασης των συναισθημάτων και στην προκειμένη του θυμού. Αν το παιδί μάθει από μικρή ηλικία ότι όλα τα συναισθήματα πρέπει να εκφράζονται, αλλά μέσα σε επιτρεπτά όρια και κανόνες, τότε θα είναι ένας ευτυχισμένος άνθρωπος που θα προκαλεί την ίδια ευτυχία και σε άλλους.
Αυτό που δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε, είναι ότι η βία και η παραβατικότητα των ανηλίκων γενικά είναι ένα φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας. Το νεαρό της ηλικίας, η περίοδος ανάπτυξης της προσωπικότητας αλλά και οι ταχύτατες κοινωνικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια, οδηγούν το μυαλό ενός παιδιού σε μία σύγχυση την οποία είναι ανήμπορο να την διαχειριστεί ορθά. Οι κοινωνικές συνθήκες, όπως ελαφρές ποινές και οικονομική ανέχεια, ευνοούν την εξάπλωση της βίας. Δεν ξύπνησε κανένα παιδί μία μέρα, έχοντας στο μυαλό του την ιδεολογία ότι η βία θα του δώσει αυτό που θέλει. Όλα προκύπτουν από το περιβάλλον που ζει και από κάποιους παράγοντες που συνδυάζονται με τα στοιχεία της προσωπικότητάς του, δηλαδή με το πόσο επιρρεπή είναι κάποιο παιδί σε βίαιες καταστάσεις.
Συνεπώς, θα ήταν καλό να προβαίνουμε σε προσπάθειες πρόληψης και όχι καταστολής του φαινομένου, δεν χρειάζεται να φτάνουμε σε αυτό το σημείο. Αν καταστεί σημαντική στα παιδιά η παιδεία και η κοινωνική ισότητα, τότε θα έχουμε καταφέρει και την πρόληψη των βίαιων συμπεριφορών αλλά και την κατάκτηση της έννοιας του σεβασμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Atkinson, L.R. , Atkinson, C. R., Smith, E., Bem, D., Nolen-Hoeksema, S. (2003). Εισαγωγή στην Ψυχολογία του Hilgard (τόμος Β’). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
- Η βία μεταξύ ανηλίκων, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
