Του Δημήτρη Σαββαΐδη,
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Ισλανδία ήταν ένα από τα πιο φτωχά κράτη της Ευρώπης και προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες της σε ηλεκτρική ενέργεια, βασιζόταν σε ένα επισφαλές και ρυπογόνο μείγμα εισαγόμενου άνθρακα και τοπικής τύρφης. Ωστόσο, μέσα στο επόμενο αιώνα, το «ενεργό» νησιωτικό έθνος πραγματοποίησε μια από τις μεγαλύτερες ενεργειακές αλλαγές στην ιστορία καθώς απαλλάχτηκε από τα ορυκτά καύσιμα και στράφηκε στο μεγάλο της μέχρι και σήμερα όπλο, τη γεωθερμική ενέργεια. Σήμερα, σχεδόν 100% του ηλεκτρικού ρεύματος της Ισλανδίας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτή η μεγάλη ενεργειακή μεταβολή όχι μόνο μείωσε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά έκανε και 366.000 ανθρώπους να βρίσκονται ανάμεσα στους πλουσιότερους στην Ευρώπη.
Αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας σημαίνει αξιοποίηση της θερμότητας από τη Γη, η οποία μεταφέρεται με νερό ή ατμό στην επιφάνεια. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να απελευθερωθεί το ζεστό νερό: μέσω θερμοσίφωνων, θερμών πηγών, αεραγωγών, υποβρύχιων υδροθερμικών αεραγωγών -όλα αυτά είναι πιθανές πηγές γεωθερμικής ενέργειας. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η γεωθερμική ενέργεια έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει μια προβλέψιμη, χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα παροχή ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα κατά την διάρκεια της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης με την χρήση καθαρής-πράσινης τεχνολογίας. Η ζήτηση για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ αυξάνεται όλο και περισσότερο. Η γεωθερμική ενέργεια έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει ένα σημαντικό μερίδιο του παγκόσμιου ενεργειακού μίγματος. Η διαθεσιμότητα της γεωθερμικής ενέργειας, μαζί με το σχετικά χαμηλό κόστος και το μικρό αποτύπωμα άνθρακα, την καθιστούν ελκυστική πηγή ενέργειας για το μέλλον, στο πλαίσιο της μετάβασης στην «πράσινη» ενέργεια.
Η Ισλανδία είναι πρωτοπόρος στη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας λόγω της γεωγραφικής της τοποθεσίας, μιας και φιλοξενεί περισσότερα από 200 ηφαίστεια και ένα μεγάλο αριθμό θερμών πηγών. Ως εκ τούτου, διαθέτει άφθονη πηγή ζεστού, εύκολα προσβάσιμου υπόγειου νερού, το οποίο μετατρέπεται σε ενέργεια τόσο για εφαρμογές παραγωγής ενέργειας όσο και για εφαρμογές άμεσης χρήσης. Την τελευταία δεκαετία, η Ισλανδία συνεργάζεται με το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Environment Programme – UNEP) προκείμενου η Ανατολική Αφρική να ενταχθεί στον αγώνα των ΑΠΕ. Η προσφορά της είναι αξιοσημείωτη καθώς συμμετέχει ενεργά τόσο με τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων, όσο και με την εκπαίδευση μελλοντικών γεωθερμικών μηχανικών.
Ο πληθυσμός της Αφρικής αυξάνεται ραγδαία, γεγονός που δηλώνει ότι και οι ανθρώπινες ανάγκες αυξάνονται εξίσου. Δυστυχώς, όμως, η Αφρική παράγει τη μικρότερη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας από οποιαδήποτε άλλη ήπειρο. Όπως η Ισλανδία έχει πολλά ηφαίστεια, έτσι και η Αφρική έχει τη Μεγάλη Ρηξιγενή Κοιλάδα, μία σειρά γεωλογικών τάφρων που εκτείνονται σε συνολικό μήκος περίπου 7,000 χιλιομέτρων, ξεκινώντας από την Κοιλάδα Μπεκάα του Λιβάνου, στη δυτική Ασία, και καταλήγοντας στη Μοζαμβίκη, στη νοτιοανατολική Αφρική. Το ρήγμα αυτό αποτελεί κέντρο τεκτονικής δραστηριότητας και σε ένα μεγάλο κομμάτι του, μάλιστα, εκρήγνυται θερμότητα από το εσωτερικό της γης προς την επιφάνεια. Εκτιμάται ότι αν η Ανατολική Αφρική μπορούσε να αξιοποιήσει αυτήν την ενέργεια, θα μπορούσε να παράγει 20GW ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό είναι σημαντικό σε μια περιοχή που μαστίζεται από έλλειψη ενέργειας, όπου -ανάλογα με τη χώρα- το 25-89% του πληθυσμού δεν είχε πρόσβαση στην ενέργεια το έτος 2018.
Η Ισλανδία είναι ένας σημαντικός εταίρος και συγχρηματοδότης του Προγράμματος Διευκόλυνσης Γεωθερμικής Ανάπτυξης του UNEP (African Rift Geothermal Development Facility Project). Η προσπάθεια, η οποία ξεκίνησε το 2010, έχει σχεδιαστεί για να ωθήσει τις γεωθερμικές επενδύσεις σε χώρες όπως είναι η Ερυθραία, η Αιθιοπία, η Κένυα, η Ρουάντα, η Τανζανία και η Ουγκάντα. Κατά την περίοδο 2012-2019, η Ισλανδία βοήθησε επτά χώρες στην Ανατολική Αφρική να αναπτύξουν τεχνογνωσία στη γεωθερμική ενέργεια μέσω του Γεωθερμικού Ερευνητικού Έργου. Σε δηλώσεις της, η Meseret Teklemariam Zemedkun, Διευθυντής Ενεργειακού Προγράμματος στο UNEP δήλωσε μεταξύ άλλων ότι: «η γεωθερμία είναι 100% τοπικά παραγόμενη, φιλική προς το περιβάλλον και μια τεχνολογία που έχει χρησιμοποιηθεί προ πολλού».
Η Ισλανδία φιλοξενεί, επίσης, το πρόγραμμα γεωθερμικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου των Ηνωμένων Εθνών (United Nations University Geothermal Training Program/UNU-GTP). Ιδρύθηκε το 1978, και περισσότεροι από 1,300 υπότροφοι έχουν αποφοιτήσει από 100 αναπτυσσόμενες χώρες. Περίπου το 39% των εκπαιδευομένων κατά την περίοδο 1979-2016 προέρχονταν από 17 αφρικανικές χώρες. Αυτό δείχνει μια σημαντική συμβολή του UNU-GTP στην ενίσχυση των ικανοτήτων της περιοχής. Μαζί με αρκετούς συνεργάτες, συμπεριλαμβανομένου του UNEP, η Ισλανδία βοηθά, επίσης, στην ίδρυση του Αφρικανικού Γεωθερμικού Κέντρου Αριστείας. Προκειμένου να εδρεύσει στην Κένυα, η οποία αναπτύσσει γεωθερμική ενέργεια από τη δεκαετία του 1970, το κέντρο θα βοηθήσει στην εκπαίδευση νέων Αφρικανών γεωθερμικών επιστημόνων, μηχανικών, τεχνικών και χρηματοδοτών για να εξασφαλισθεί η ασφαλής και βιώσιμη γεωθερμική ανάπτυξη στην ήπειρο.
Η Ισλανδία και το UNEP στοχεύουν στον τομέα της ενέργειας να υποστηρίξουν τις γυναίκες μέσω του Πλαισίου Αφρικανικών Γυναικών για την Ενέργεια. Το πλάνο αποσκοπεί στην προσπέλαση των κυρίων εμποδίων και προκλήσεων που εμποδίζουν τη δημιουργία, την ανάπτυξη και την ανάπτυξη γυναικών επιχειρηματιών στον ενεργειακό τομέα στην Αφρική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iceland Supports Geothermal Energy in Africa, The Borgen Project, διαθέσιμο εδώ
- Iceland, a world leader in clean energy, supports Africa’s push for geothermal power, unep.org, διαθέσιμο εδώ
- Μεγάλη Ρηξιγενής Κοιλάδα, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
