Η Συνέλευση των Σαλώνων: μια ατελέσφορη Εθνοσυνέλευση;

Του Άγγελου Μεταλλίδη,

Η συνέλευση των Σαλώνων ήταν από τις πρώτες επαναστατικές συνελεύσεις που έλαβαν χώρα κατά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, εντούτοις στην συνέχεια, δεν θεωρήθηκαν έγκυρες όλες οι αποφάσεις της. Συγκλήθηκε από τις 15 ως τις 20 Νοέμβριου 1821, υστέρα από προτροπή του Θεόδωρου Νέγρη. Αρχικά ήταν να πραγματοποιηθεί νωρίτερα, όμως οι συνθήκες στην περιοχή, με τις συχνές επιθέσεις των Οθωμανών, οδήγησαν στην ματαίωσή της, καθώς δεν θεωρήθηκε ασφαλής. Συμμετείχαν σε αυτή 73 πληρεξούσιοι, οι οποίοι ήταν οπλαρχηγοί, κληρικοί και πρόκριτοι. Αυτοί οι απεσταλμένοι κατάγονταν από την Ανατολική Στερεά Ελλάδα, την Θεσσαλία, την Μακεδονία και την Ήπειρο. Μερικοί από τους πληρεξουσίους ήταν οι: Ταλαντίου Νεόφυτος, Αλέξανδρος Αξιώτης, Χατζηκυριαζής Αναγνώστου, Ιωάννης Βυζούλας, Άνθιμος Γαζής, Ιωάννης Γκούρας, Αδάμ Δούκας, Γεώργιος Ιωάννου, Επίσκοπος Λιδορικίου Ιωαννίκιος, καπετάν Στεριανός Μαρίνος, Βασίλειος Κάλκος, Κεφαλάς ο Ολύμπιος, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Θεόδωρος Νέγρης, Ζαχαρίας Παναγιωτίδης, Αθανάσιος Σκουρτανιώτης, Ιωάννης Σκανδαλίδης. Από όλους τους παραπάνω κανένας απεσταλμένος δεν είναι από την Αθήνα, ίσως επειδή ηγετικό πρόσωπο στην Αθήνα αναγνωρίζονταν μόνο ο Υψηλάντης, ο οποίος λάμβανε και τις αποφάσεις στην περιοχή.

Μολονότι, η συνέλευση έγινε στις αρχές της επανάστασης, έλαβαν μέρος σημαντικές προσωπικότητες, γεγονός που αποτελούσε μια εγγύηση ότι η συνέλευση μπορούσε να παράγει σημαντικό έργο. Αν και υπήρξαν πολλά σημαντικά πρόσωπα, ένα φάνηκε ότι κυριαρχούσε στην συνέλευση και αυτό δεν ήταν άλλο από αυτόν που την συγκάλεσε, τον Θεόδωρο Νέγρη. Ο ίδιος, μάλιστα, συνέταξε και το κείμενο του καταστατικού οργανισμού, ο οποίος είχε τίτλο «Νομική Διάταξις της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος». Επειδή δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον τρόπο που έλαβε χώρα η συζήτηση, δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε τι ακριβώς ειπώθηκε από όλους και ποια ήταν η στάση του κάθε απεσταλμένου. Μέρος των απεσταλμένων ήταν αγράμματοι, επομένως θα είχαν προβλήματα είτε να κατανοήσουν επακριβώς το κείμενο του Νέγρη είτε να κρατήσουν κάποιες δίκες τους σημειώσεις. Σε κάθε περίπτωση, από κείμενα που έχουν διασωθεί, βλέπουμε ότι το κείμενο του καταστατικού έγινε αποδεκτό από την συνέλευση. Γνωρίζουμε επίσης ότι η νομική διάταξη αποτελούταν από έξι τμήματα. Κάποια από αυτά έκαναν αναφορά στα πολιτικά και τα ατομικά δικαιώματα που πρέπει να έχουν οι Έλληνες. Άλλα τμήματα αναφέρονται στην σύσταση του Αρείου Πάγου, την δημιουργία της Εθνικής Βουλής και τον τρόπο διοίκησης της περιοχής, και άλλο τμήμα αναφέρεται στην αστική δικαιοσύνη, την φορολογία, την στρατιωτική οργάνωση και τα εμπορικά θέματα.

Νεότεροι ιστορικοί παρατηρούν ότι ο τρόπος που είναι δομημένη η νομική διάταξη οδηγεί στην επιθυμία του Θεοδώρου Νέγρη για αποδυνάμωση του Υψηλάντη. Ένα σημείο που εντοπίζεται κάποια μομφή στο πρόσωπο του είναι στην εισαγωγή της διάταξης. Ακόμα και οι υπόλοιπες διατάξεις όπως ο τρόπος λειτουργίας του στρατού ίσως να είχε το ίδιο κίνητρο. Ακόμη, ο τρόπος λειτουργίας της Εθνικής Συνέλευσης της περιοχής ήταν δομημένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνει την εντύπωση ότι είναι μια εθνική συνέλευση όχι ενός μέρους, αλλά του συνόλου του κράτους που προσπαθούσε να δημιουργηθεί, με αρμοδιότητες πολύ μεγαλύτερες μιας περιφερειακής συνέλευσης. Ο Άρειος Πάγος ήταν κάτι ανάλογο της Γερουσίας, που υπήρχε, για παράδειγμα, στην Πελοπόννησο. Με την δημιουργία του γινόταν πλέον φανερό ότι ο τόπος ήταν αυτοδιοικούμενος, με τις παρεμβάσεις άλλων προσώπων να μην είναι θεμιτές.

Παρά το σημαντικό και μεγάλο έργο για την περιοχή, οι αποφάσεις της συνέλευσης των Σαλώνων θα ακυρωθούν από την Β΄ Συνέλευση του Άστρους (29 Μαρτίου έως 18 Απριλίου 1823), καθώς θεωρήθηκε ότι θα οδηγούσαν στην διάσπαση του ομαδικού πνεύματος αναμεσά στους επαναστάτες.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Συλλογικό έργο (1971), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ ΙΒ΄, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών

• Εθνοσυνελεύσεις και Βουλευτικό, διαθέσιμο εδώ

• Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, διαθέσιμο εδώ