Της Ελένης – Μαρίας Παναγή,
Στη σύγχρονη τραπεζική πρακτική η διοχέτευση των χρηματοπιστωτικών τίτλων της εκδότριας εταιρίας στο επενδυτικό κοινό δεν πραγματοποιείται άμεσα από την ίδια αλλά, κυρίως, μέσω τραπεζών με τις οποίες συνάπτει τη λεγόμενη σύμβαση αναδοχής χρηματοπιστωτικών τίτλων. Πρόκειται ουσιαστικά για μια σύμβαση, η οποία συνάπτεται μεταξύ της Τράπεζας που φέρει τον τίτλο του αναδόχου, και της εκδότριας εταιρίας, η οποία εκδίδει χρηματοπιστωτικά μέσα, όπως είναι ενδεικτικά οι τίτλοι, οι μετοχές και τα ομόλογα. Από νομικής άποψης μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τη σύμβαση ως μεικτή, καθώς περιέχει στοιχεία περισσοτέρων συμβάσεων, όπως εντολής, έργου και παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών. Στην πράξη, ο εκδότης προσφεύγει στην Τράπεζα, προκειμένου η τελευταία, ενόψει των εξειδικευμένων γνώσεων που κατέχει στην αγορά των τίτλων, να τον βοηθήσει στην εξεύρεση προσώπων που θα αγοράσουν τα εκδοθέντα από αυτόν χρηματοπιστωτικά μέσα. Στο «παιχνίδι», συνεπώς, της αναδοχής συμμετέχουν τρία πρόσωπα: ο ανάδοχος (ο οποίος πέρα από πιστωτικό ίδρυμα μπορεί να είναι και εταιρία παροχής επενδυτικών υπηρεσιών), η εκδότρια εταιρία που εκδίδει τα χρηματοπιστωτικά μέσα και, τέλος, το επενδυτικό κοινό το οποίο θα αναλάβει τα μέσα αυτά. Ωστόσο, παρά τον τριμερή χαρακτήρα της έννομης σχέσης, η σύμβαση συνάπτεται μόνο μεταξύ αναδόχου και εκδότριας εταιρίας.
Γιατί, όμως, ο εκδότης να ζητήσει τη μεσολάβηση του αναδόχου για την διάθεση των τίτλων του; Οι λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν στην ίδια τη φύση του αναδόχου ως πιστωτικό ίδρυμα. Καταρχάς, ο ανάδοχος διαθέτει ένα ευρύ δίκτυο καταστημάτων μέσω των οποίων μπορεί να προσελκύσει ευκολότερα το επενδυτικό κοινό. Επίσης, οι εν γένει διασυνδέσεις του και οι επαφές του με πλήθος υφιστάμενων πελατών τού δίνει την ευχέρεια να πείσει τους τελευταίους να συμμετέχουν στην αγορά των χρηματοπιστωτικών μέσων ενόψει και της αυξημένης εμπιστοσύνης, που οι τελευταίοι τρέφουν στο πρόσωπό του. Ακόμη, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις εξειδικευμένες γνώσεις που κατέχει, γεγονός που του επιτρέπει να συμβουλεύει την εκδότρια εταιρία για την δέουσα τιμή διάθεσης των μετοχών, καθώς και για την κατηγορία των πελατών που θεωρεί ως την πλέον κατάλληλη για την ανάληψη των τίτλων.
Τρείς είναι οι περιπτώσεις στις οποίες κρίνεται αναγκαία η διαμεσολάβηση του αναδόχου. Η πρώτη είναι η διαδικασία της δημόσιας προσφοράς, η οποία συνίσταται στην δημόσια ανακοίνωση που απευθύνει η εκδότρια εταιρία προς το επενδυτικό κοινό, προκειμένου να το προσελκύσει να καλύψει τους νεοεκδιδόμενους τίτλους, μέσω της παροχής επαρκών πληροφοριών σχετικά με τους όρους της προσφοράς. Η δεύτερη περίπτωση, κατά την οποία μεσολαβεί ο ανάδοχος, είναι η εισαγωγή κινητών αξιών προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένη αγορά και τελευταία περίπτωση συνιστά η διάθεση ήδη υφιστάμενων μετοχών ή ομολογιών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών.
Στην τραπεζική πραγματικότητα απαντώνται τρία είδη συμβάσεων αναδοχής, όπως καθορίζονται ειδικότερα από την Οδηγία MiFID II 2014/65/EE, η οποία έχει ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη με τον ν. 4514/2018. Το πρώτο είναι η παραγγελιοδοχική αναδοχή στο πλαίσιο της οποίας ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση να διαθέτει μέσω του δικτύου των καταστημάτων του τους εκδιδόμενους τίτλους στο κοινό για λογαριασμό του εκδότη. Το δεύτερο είδος αναδοχής είναι η εγγυημένη αναδοχή στο πλαίσιο της οποίας ο ανάδοχος ενεργώντας για λογαριασμό του εκδότη αναλαμβάνει και πάλι την υποχρέωση να διαθέσει τους εκδιδόμενους τίτλους, αλλά υποχρεούται επιπλέον να καλύψει όσους τίτλους μείνουν τελικά αδιάθετοι, δηλαδή δεν καλυφθούν από το κοινό. Σε αυτό το είδος αναδοχής ο ανάδοχος αναλαμβάνει τον κίνδυνο να διαθέσει το απαιτούμενο κεφάλαιο, προκειμένου να αναλάβει όσους τίτλους δεν απορροφηθούν από το επενδυτικό κοινό, έχοντας τη δυνατότητα να τους διαθέσει ύστερα στο κοινό σε τιμή υψηλότερη από την τιμή έκδοσης, καρπούμενος έτσι τη διαφορά. Τέλος, συναντάμε και τη σταθερή αναδοχή, όπου ο ανάδοχος αγοράζει τους τίτλους από την εκδότρια εταιρία στο όνομα και για λογαριασμό του και έπειτα τους μεταπωλεί σε ορισμένο κύκλο προσώπων, όπως σε θεσμικούς επενδυτές ή εν γένει στο επενδυτικό κοινό λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα τη διαφορά μεταξύ της τιμής αγοράς των τίτλων από την εταιρία και της υψηλότερης τιμής πώλησης.
Μέσα στο πλαίσιο της εν λόγω σύμβασης γεννάται σωρεία υποχρεώσεων τόσο για τον ανάδοχο όσο και για την εκδότρια εταιρία. Η βασικότερη υποχρέωση του αναδόχου, η οποία είναι κοινή σε όλα τα είδη αναδοχής, έγκειται στην υποχρέωση διαμεσολάβησής του, προκειμένου να ανεύρει πρόσωπα που θα αναλάβουν τα χρηματοπιστωτικά μέσα. Δεύτερη βασική του υποχρέωση συνιστά η σύμπραξή του στην κατάρτιση του ενημερωτικού δελτίου. Το ενημερωτικό δελτίο περιέχει τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοοικονομική κατάσταση του εκδότη και τον λόγο έκδοσης των χρηματοπιστωτικών μέσων, με σκοπό να παρέχει στον επενδυτή μια πλήρως εμπεριστατωμένη ενημέρωση και να τον βοηθήσει να λάβει μια καλά πληροφορημένη επενδυτική απόφαση. Επίσης, ο ανάδοχος υποχρεούται να αναγράψει στο ενημερωτικό δελτίο το εύρος διάθεσης των μετοχών και των ομολογιών, καθώς και την τελική τιμή διάθεσης αυτών. Σε περίπτωση που στο ενημερωτικό δελτίο αναγράφονται πλημμελή στοιχεία στοιχειοθετείται ευθύνη του αναδόχου έναντι των επενδυτών. Πλημμελής σύνταξη του δελτίου υφίσταται, όταν το δελτίο δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του Κανονισμού 2017/1129 για το ελάχιστο περιεχόμενό του και όταν το τελευταίο δεν έχει επαρκή βαθμό σαφήνειας, προκειμένου να γίνει κατανοητό από τον μέσο προσεκτικό επενδυτή, ώστε να λάβει ο τελευταίος μια καλά πληροφορημένη απόφαση. Ειδικότερα, η ευθύνη του αναδόχου θεμελιώνεται, όταν λόγω της πλημμέλειας του δελτίου που οφείλεται σε υπαιτιότητά του (αρκεί και η ελαφρά αμέλεια), ο επενδυτής ανέλαβε μέσα σε 12 μήνες από τη δημοσίευσή του κινητές αξίες, που δεν ήταν εν τέλει επικερδείς για αυτόν, δεδομένου ότι τις πώλησε σε τιμή χαμηλότερη της αγοράς τους, υφιστάμενος έτσι θετική ζημία, την οποία καλείται να καλύψει ο ανάδοχος κατά το άρ.61 παρ.1 του ν.4706/2020.
Επιπρόσθετη υποχρέωση του αναδόχου αποτελεί και ο προσδιορισμός των πελατών τους οποίους καλείται να προσελκύσει, προκειμένου να αγοράσουν τα χρηματοπιστωτικά μέσα. Πιο συγκεκριμένα, ο ανάδοχος οφείλει να προσδιορίσει κατά πόσον ο εκάστοτε τίτλος καλύπτει τις ανάγκες μιας συγκεκριμένης κατηγορίας πελατών λαμβάνοντας υπόψη διάφορα κριτήρια, τα οποία αναφέρει αναλυτικά στο ενημερωτικό δελτίο, όπως τις γνώσεις των πελατών, την οικονομική τους κατάσταση, τους στόχους τους και τη διάθεσή τους να αναλάβουν κινδύνους. Παράλληλα, ο ανάδοχος οφείλει να προβεί σε κατηγοριοποίηση των επενδυτών στις κατηγορίες των ιδιωτών επενδυτών, των επαγγελματιών επενδυτών, των επιλέξιμων επενδυτών και των ειδικών επενδυτών, καθώς και να τηρεί αρχείο, το οποίο θα αναφέρει την κατανομή των χρηματοπιστωτικών μέσων και τους επενδυτές που τα ανέλαβαν. Τελευταία υποχρέωση του αναδόχου συνιστά η διαχείριση συγκρούσεων συμφερόντων και η επανειλημμένη διαβεβαίωση των πελατών περί συνεχούς πρόταξης των συμφερόντων τους.
Από την άλλη μεριά οι υποχρεώσεις της εκδότρια εταιρίας έγκεινται στο ότι πρέπει να καταβάλλει την αμοιβή (προμήθεια) στον ανάδοχο ως αντάλλαγμα της προσφοράς των υπηρεσιών του προς τον εκδότη και όλα τα εν γένει ποσά των δαπανών του αναδόχου. Επίσης, ο εκδότης οφείλει να συνεργάζεται με τον ανάδοχο, να τον υποστηρίζει και να λαμβάνει κάθε αναγκαίο μέτρο που θα διευκολύνει τη δράση του. Τέλος, πρέπει να συμπράττει στη σύνταξη του ενημερωτικού δελτίου και να του προσφέρει τα αναγκαία στοιχεία, έτσι ώστε το ενημερωτικό δελτίο να χαίρει ακρίβειας και πληρότητας, ευθυνόμενος, βέβαια, από κοινού με τον ανάδοχο σε περίπτωση εσφαλμένης κατάρτισής του.
Από τα παραπάνω συνάγεται πως η δραστηριότητα του αναδόχου παρουσιάζει μεγάλη πρακτική σημασία, καθώς αφενός διευκολύνεται σε σημαντικό βαθμό η διάθεση των τίτλων στο κοινό και η άντληση του επιζητούμενου κεφαλαίου από τον επενδυτή, χωρίς χρονοτριβές και αβεβαιότητα, και αφετέρου εξασφαλίζεται ότι οι διατιθέμενοι από τον ανάδοχο τίτλοι δεν είναι τυχαίοι αλλά φέρουν κάποια εχέγγυα στοιχειώδους ποιότητας, ενθαρρύνοντας, έτσι, το κοινό να επενδύσει σε αυτούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Μελέτη Δημήτρη Κ. Αυγητίδη «Η ευθύνη του αναδόχου για το ενημερωτικό δελτίο», διαθέσιμη εδώ
-
Νικόλαος Ρόκας,«Ζητήµατα που προκύπτουν από τη σύµβαση αναδοχής εκδόσεως µετοχών», Ενθύµηµα Άλκη Αργυριάδη, τόµος ΙΙ, 1995
- Μιχάλης Ρ. Τσιμπρής,«∆ιαµεσολάβηση κατά τη διάθεση στο κοινό µετοχών και άλλων τίτλων», Νομικό Βήμα 1991
- Χρήστος Βλ. Γκόρτσος, Νικόλαος Κ. Ρόκας, Αλεξάνδρα Π. Μικρουλέα, Χριστίνα Κ. Λιβαδά, “Στοιχεία τραπεζικού δικαίου” (3η αναθεωρημένη έκδοση), Νομική Βιβλιοθήκη, 2016
